Mehmet PENPECİOĞLU

5924

Büyük ölçekli kentsel projeler, mekanın üretimi ve neo-liberal hegemonya: İzmir örneğinde karşılaştırmalı bir araştırma

Neo-liberalizmin dünya çapında yükselişiyle birlikte büyük ölçekli kentsel projeler (BKP’ler) güçlü bir kentsel siyasa mekanizması haline gelmektedir. BKP’ler sermayenin çıkarlarını kollamakta ve kentlerde egemen sınıfların el koyduğu büyük bir rant yaratmaktadır. Merkezi iş alanları, turizm merkezleri, korunaklı konutlar ve alışveriş merkezleri gibi “neo-liberal kentleşme” mekanları üreten BKP’ler yalnızca sermaye birikim ilişkilerinin yeniden üretilmesinde değil; aynı zamanda kentsel siyasaların önceliklerinin yeniden tanımlanmasında neo-liberal hegemonyayı inşa edici bir rol oynamaktadır. Neo-liberal hegemonyanın kentlerde inşası ve BKP’lerin bu süreçteki rolü yalnızca sermaye birikim ilişkilerinin çözümlenmesiyle incelenemez. Böylesi bir inceleme için BKP’lerin yaşama geçirilmesinde devlet ve sivil toplum aktörlerinin rolü, bu aktörlerin ortak ve karşıt söylemleri, uzlaşı ve çatışma ilişkileri araştırılmalı ve bunların hegemonya inşası veya mücadelesindeki işlevleri ortaya konmalıdır. Makale bu kapsamda yapılmış olan doktora tezi araştırması bulgularına dayanmaktadır. İzmir’de iki BKP olan Yeni Kent Merkezi (YKM) ve İnciraltı Turizm Merkezi (İTM) projeleri örneğinde “mekanın üretimi” ve “neo-liberal hegemonya” arasındaki ilişkiyi çözümlemektedir. YKM projesinde yerel yönetimler, yatırımcılar, yerel sermaye örgütleri ve meslek odaları uzlaşı ilişkileri geliştirebilmiş ve yaygınlaştırdıkları hegemonik söylemlerle projeye yönelik toplumsal desteği elde edebilmişlerdir. Uzlaşı ilişkileri ve hegemonik söylemlerle YKM projesi “mekan üretiminin hegemonik projesi” haline gelebilmiş, kentsel siyasal öncelikler üzerinde neo-liberal hegemonik bir güç inşa etmiştir. YKM projesinin aksine İTM projesinde devlet ve örgütlü sivil toplum aktörleri arasında uzlaşı sağlanamamıştır. İTM projesine karşı meslek odalarının öncülük ettiği toplumsal muhalefet İTM planlarına dava açarak planların yaşama geçirilmesinin önünde durabilmiştir. Sonuç olarak, İTM projesi örgütlü toplumsal kesimlerin rızasını elde edememiş ve “mekan üretiminin hegemonik projesi” haline gelememiştir.

Large-scale urban projects, production of space and neo-liberal hegemony: A comparative study of Izmir

With the rise of neo-liberalism, large-scale urban projects (LDPs) have become a powerful mechanism of urban policy. Creating spaces of neo-liberal urbanization such as central business districts, tourism centers, gated residences and shopping malls, LDPs play a role not only in the reproduction of capital accumulation relations but also in the shift of urban political priorities towards the construction of neo-liberal hegemony. The construction of neo-liberal hegemony and the role played by LDPs in this process could not only be investigated by the analysis of capital accumulation. For such an investigation; the role of state and civil society actors in LDPs, their collaborative and conflictual relationships should be researched and their functions in hegemony should be revealed. In the case of Izmir’s two LDPs, namely the New City Center (NCC) and Inciraltı Tourism Center (ITC) projects, this study analyzes the relationship between the production of space and neo-liberal hegemony. In the NCC project, local governments, investors, local capital organizations and professional chambers collaborated and disseminated hegemonic discourse, which provided social support for the project. Through these relationships and discourses, the NCC project has become a hegemonic project for producing space and constructed neoliberal hegemony over urban political priorities. In contrast to the NCC project, the ITC project saw no collaboration between state and organized civil society actors. The social opposition against the ITC project, initiated by professional chambers, has brought legal action against the ITC development plans in order to prevent their implementation. As a result, the ITC project did not acquire the consent of organized social groups and failed to become a hegemonic project for producing space.
PDF

___

  • 1. Bal, E., Altınörs, A., Doğmuş, O.E. (2005) “Kente Yön Veren Aktörler Temelinde İzmir Yeni Kent Merkezi Nazım Planı”, Ege Mimarlık, 2005/1-53.
  • 2. Balaban, O. (2008) “İnşaat Sektörü Neyin Lokomotifi”, Birikim, sayı: 270.
  • 3. Bayırbağ, M. (2009) “State rescaling, exclusion and temporality of neoliberalism: the case of Turkey”, CPSA 2009 Conference, Ottawa, Canada.
  • 4. Brenner, N. and Theodore, N. (2002) “Cities and the Geographies of Actually Existing Neoliberalism”, Antipode, Vol. 34, Number 3, July 2002 , s. 349-379 (31).
  • 5. Forgacs, D. (2000) The Gramsci Reader: Selected Writings 1916-1935, New York University Press, New York,US.
  • 6. Gottdiener, M. (1984) “Debates on the Theory of Space: Towards an Urban Praxis”, Ed.: M. P. Smith (editör) Cities in Transformation: Class, Capital, and the State, Sage Publications.
  • 7. Gramsci, A. (1971) Selection From the Prison Notebooks, London: Lawrence & Wishart.
  • 8. Harvey, D. (1985) The Urbanization of Capital, The John Hopkins University Press, Baltimore.
  • 9. Harvey, D. (1989) “From managerialism to entrepreneu-rialism: the transformation in urban governance in late capitalism”, Geografiska Annaler Series B: Human Geography, 71 (1), s. 3-17.
  • 10. IYKMNIP (2010) İzmir Yeni Kent Merkezi Nazım İmar Planı ve Raporu, İzmir Büyükşehir Belediyesi, İzmir.
  • 11. IZBB (2001) İzmir Liman Bölgesi için Kentsel Tasarım Uluslararası Fikir Yarışması Yarışma Şartnamesi, İzmir Büyükşehir Belediyesi, İzmir.
  • 12. Jessop, B. (1997) “A Neo-Gramscian Approach to the Regulation of Urban Regimes: Accumulation Strategies, Hegemonic Projects and Governance”, Ed.: M. Lauria (editör) Reconstructing Urban Regime Theory, Sage Publications.
  • 13. Keskinok, Ç. (1997) State and the (Re)production of Urban Space, Middle East Technical University Faculty of Architecture Press, Ankara.
  • 14. Keskinok, Ç. (2006) Kentleşme Siyasaları, Kaynak Yayınları, Ankara.
  • 15. Kipfer, S. (2002) “Urbanization, Everyday Life and the Survival of Capitalism: Lefebvre, Gramsci and the Problematic of Hegemony, Capitalism”, Nature, Socialism, 13: 2, s.117-149.
  • 16. Kipfer, S. (2008) “How Lefebvre Urbanized Gramsci: Hegemony, Everyday Life, and Difference”, Ed.: K. Goonewardena, S. Kipfer, R. Milgrom, C. Schmid (editörler) Space, Difference, Everyday Life: Reading Henri Lefebvre, Routledge Publications.
  • 17. KTB (2009) İnciraltı Turizm Merkezi Çevre Düzeni Planı ve Raporu, Kültür ve Turizm Bakanlığı, Ankara.
  • 18. KTB (2011) İnciraltı Turizm Merkezi Çevre Düzeni Planı ve Raporu, Kültür ve Turizm Bakanlığı, Ankara.
  • 19. Kuyucu T. and Ünsal, Ö. (2010) “Urban Transformation as State-led Property Transfer: An Analysis of Two Cases of Urban Renewal in Istanbul”, Urban Studies, vol. 47 no. 7, s. 1479-1499.
  • 20. MacLeod, G. and Goodwin, M. (1999) “Space, Scale and state strategy: rethinking urban and regional governance”, Progress in Human Geography, v. 23(4), s. 503-527.
  • 21. Lefebvre, H. (1991) The Production of Space, Oxford: Ba- sil Blackwell.
  • 22. Lefebvre, H. (1979) Space: Social Product and Use Values, Critical sociology: European perspectives, s. 285-295.
  • 23. Lefebvre, H. (1976) The Survival of Capitalism, Parsi: Anthropos.
  • 24. Logan, J. and Molotch, H. (1987) Urban fortunes: the political economy of place, Berkeley, CA: University of California Press.
  • 25. Penpecioğlu, M. (2011) “Kapitalist Kentleşme Dinamiklerinin Türkiye’deki Son 10 Yılı: Yapılı Çevre Üretimi, Devlet ve Büyük Ölçekli Kentsel Projeler”, Birikim, sayı: 270.
  • 26. Penpecioğlu, M. (2012) “The Political Construction of Ur- ban Development Projects: The Case of Izmir”, Basılmamış Doktora Tezi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara, Turkey.
  • 27. Smith, N. (1987) Commentary: Gentrification and the Rent Gap, Annals of Association of American Geograp- hers, vol. 77, no. 3, s. 462-465.
  • 28. Smith, N. (2002) “New Globalism, New Urbanism: Gentrification as Global Urban Strategy”, Ed.: N. Brenner & N. Theodore (editörler) Spaces of Neoliberalism: Urban Restructuring in North America and Western Europe, s. 80-103, Blackwell.
  • 29. Stoker, G., and Mossberger, K. (2001) The Evolution of Urban Regime Theory: The Challenge of Conceptualization, Urban Affairs Review, July 1, 2001; 36(6): s. 810 - 835.
  • 30. Stone, C. (1989) Regime politics: Governing Atlanta, 1946-1988, University Press of Kansas.
  • 31. Swyngedouw, E., Moulaert, F. and Rodriguez, A. (2002) “Neo-liberal urbanization in Europe: large-scale urban development projects and the new urban policy”, Antipode, 34 (3), s. 542-577.
  • 32. Şengül, T. (2000) “Radikal Kent Kuramları Üzerine Eleştirel Bir Değerlendirme: Alternatif Bir Yaklaşıma Doğru”, Amme İdaresi Dergisi, Mart 2000, c.33, sayı:1, s. 27-58.
  • 33. Şengül, T. (2009) Kentsel Çelişki ve Siyaset: Kapitalist Kentleşme Süreçlerinin Eleştirisi, Gözden Geçirilmiş 2. Baskı, İmge Yayınevi, Ankara.
  • 34. Şengül, T. (2012) “Türkiye’de Kentleşmenin Dönemlenmesi”, Ed.: B. Duru & F. Alpkaya (editörler) 1920’den Günümüze Türkiye’de Toplumsal Yapı ve Değişim, Phoenix Yayınevi, Ankara.
  • 35. Turan, M. (2009) Türkiye’de Kentsel Rant: Devlet Mülkiyetinden Özel Mülke, Tan Kitabevi Yayınları.
  • 36. Türkün, A. (2011) Urban Regeneration and Hegemonic Power Relations, International Planning Studies, Vol. 16, Number 1, pp. 61-72 (12).
  • 37. Uzun, N. (2006) “Yeni Yasal Düzenlemeler ve Kentsel Dönüşüme Etkileri”, Planlama, TMMOB Şehir Plancıları Odası Yayını, 2006/2 Sayı 36, pp. 49-52.
  • Internet Kaynakları
  • 1. Cumhuriyet Ege (2011) “Odalardan plana itiraz”, http:// www.spoizmir.org/yerel/30052011-cumhuriyet-ege- odalardan-plana-itiraz.html (erişim tarihi: 8 Aralık 2012).
  • 2. Hürriyet (2007) “İzmir’de 10 milyar dolarlık gökdelen bölgesi oluşuyor”, http://www.hurriyet.com.tr/ekono- mi/7897057.asp?gid=196&sz=57655 (erişim tarihi 8 Ara- lık 2012).
  • 3. Hürriyet (2010) Ege ve Izmir için teşvik istiyoruz, http:// www.hurriyet.com.tr/ege/13801634.asp (erişim tarihi 8 Aralık 2012).
  • 4. IZTO (2006) “İzmir Ticaret Odasının İnciraltı ile İlgili Gö- rüşleri”, İzmir Ticaret Odası, http://www.izto.org.tr/ IZTO/TC/DuyuruEtkinlik/Kentsel+%C3%87al%C4%B1%C 5%9Fma+ve+P ojelerimiz/_iztoinciralti.htm (erişim tarihi 3 Aralık 2012).
  • 5. Kanun No. 6324, “İzmir EXPO Alanı Hakkında Kanun”, http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.6324. pdf (erişim tarihi 3 Aralık 2012).
  • 6. Milliyet (2010) “Yine Dava Açtı”, http://www.milliyet.com. tr/yine-davaacti/ege/haberdetay/24.12.2010/1330298/ default.htm (erişim tarihi 8 Aralık 2012).
  • 7. Posta Ege (2011) “Özel yasaya itiraz ve destek”, http:// www.spoizmir.org /yerel/posta-ege11052011-zel- yasaya-traz-ve-destek.html (erişim tarihi 3 Aralık 2012)
  • 8. TÜIK, Çeşitli Yıllara İlişkin Bina Sayımı Verileri, http:// www.tuik.gov.tr (erişim tarihi 5 Kasım 2012).
  • 9. Yeni Asır, 2011 EXPO 2020’de hedef 30 milyon ziyaretçi, http://www.yeniasir.com.tr/KentHaberleri/2011/05/28/ expo-2020de-30-milyon-ziyaretci-bekliyoruz (erişim tarihi 11 Aralık 2012).
Megaron-Cover
  • ISSN: 1305-5798
  • Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
  • Başlangıç: 2006
  • Yayıncı: Kare Yayıncılık
Arşiv
Sayıdaki Diğer Makaleler

Genel hastanelerde kullanıcı memnuniyeti açısından hasta odalarında mimari mekân kalitesinin irdelenmesi: Gaziantep ilinde bir alan çalışması

Aslı ERGENOĞLU SUNGUR, Anıl TANRITANIR

Gençler ve alışveriş merkezleri (avm'ler): Avm kullanım tercihleri hakkında bir alan çalışması

Güliz AKINCI MUĞAN

Ankara-Altındağ Tepesi gecekondu bölgesi'nde mekansal ayrışmanın gözlenmesine yönelik bir araştırma

YASİN BEKTAŞ, CEYHAN YÜCEL

Büyük ölçekli kentsel projeler, mekanın üretimi ve neo-liberal hegemonya: İzmir örneğinde karşılaştırmalı bir araştırma

Mehmet PENPECİOĞLU

Yeni gelişen planlama yaklaşımları çerçevesinde akıllı yerleşme kavramı ve temel ilkeleri

SERKAN SINMAZ