Türkiye’nin Sıhhî ve İçtimaî Coğrafyası Raporlarına Göre: Kırklareli

Osmanlı Devleti’nin Avrupa topraklarında Edirne vilayetine bağlı bir sancak merkezi olan Kırklareli, 19. yüzyıl resmî kayıtlarına göre dokuma, bağcılık ve hayvancılık ürünleri ile Avrupa pazarlarında revaçta olan bir şehirdir. Savaş yıllarında büyük bir göç akınına uğrayan kent, aynı zamanda 1920’de Yunan işgaline de maruz kalmıştır. İşgal yıllarında üretimde keskin bir düşüş yaşanmış özellikle Yunanlıların planlı yağmacılığı sonucu yoksulluk had safhaya ulaşmıştır. Kırklareli, Mudanya Ateşkes Antlaşması sonrası 10 Kasım 1922’de Yunan işgalinden kurtulmuştur. İşgal sonrası, halkın üretimi artırma gayreti ve devletin özellikle tarımı destekleme konusundaki çabasına karşın, savaşların yarattığı yıkım öylesine büyüktür ki, 1925 yılında dahi birçok alanda üretim miktarı 1894 yılının gerisindedir. Cumhuriyetin ilk yıllarında Kırklareli’de batıl inanç ve hurafeler halkın günlük yaşamında önemli yer tutmaktadır. Ancak eğitimin önemini çok erken kavrayan ve yeniliklere son derece açık olan şehir halkı, Cumhuriyetin bütün kazanımlarını coşkuyla sahiplenmiştir. Bugün itibarıyla, Kırklareli’de yaşamakta olan gelenekler, zihniyet, dünyevî sorunları çözme usulleri ve üretim düzeyinin; 1920'li yılların verileri ve somut gerçekliği ile karşılaştırılması, kent halkının olduğu kadar Cumhuriyetin başarısını da değerlendirebilmeyi mümkün kılacaktır. 1922-1938 yılları arasında Türkiye’nin sosyal, kültürel, ekonomik ve sağlık konularındaki gerçekliğini ortaya koymak amacıyla hazırlanan raporlardan birisi de Kırklareli vilayetine aittir. Bu çalışmada, Kırklareli’nin Cumhuriyet dönemine devrolunan sosyal, kültürel ve iktisadi koşulları 1925 tarihli rapor çerçevesinde değerlendirilmiş ve şehrin Cumhuriyet döneminde kat ettiği gelişmeler tahlil edilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Kırklareli, Cumhuriyet, Umur-ı Sıhhiye ve Muavenet-i İçtimaîyye Vekâleti, Dr. Rıza Nur, Dr. Ahmed Hamdi

PDF

___

Referans1 1310 Senesine Mahsus Edirne Vilayeti Salnamesi (1894). Edirne: Vilayet Matbaası.
Referans2 AKIN, Veysi (1997). “Kırklareli Adının Tarihçesi”, Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (2): 9-12.
Referans3 ARSLAN, Sezer (2008). Balkan Savaşları Sonrası Rumeli’den Türk Göçleri ve Osmanlı Devleti’nde İskânları, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Edirne.
Referans4 AYSAL, Necdet ve Lütfi ARSLAN (2018). “Türkiye’nin Sağlık ve Toplumsal Coğrafyası: Cebel-i Bereket (Osmaniye) Vilâyeti”, Atatürk Yolu Dergisi, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü, (63): 419-451.
Referans5 Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA).
Referans6 Bayer, Ertan (2020). “Hürfikir Gazetesi Kırklareli”. http://www.hurfikir.com.tr/haber/7339/luleburgazin-bankasi-bile-vardi.html.
Referans7 BORATAV, Pertev Naili (1973). 100 Soruda Türk Folkloru (İnanışlar, Töre ve Törenler, Oyunlar), İstanbul: Gerçek Yayınevi.
Referans8 BURNAZ KABAKCI, Burcu (2013). XIX. Yüzyıl Ortalarında Kırklareli (Kırkkilise)’de Sosyal ve Ekonomik Hayat, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, İstanbul.
Referans9 DOĞRUÖZ, Türkan (2011). “Kırklareli Tarihine Işık Tutacak Bir Eser: Türkiye’nin Sıhhi-i İçtimaî Coğrafyası Kırklareli Vilayeti”, History Studies, 3(1): 275-284.
Referans10 DOĞRUÖZ, V. Türkan (2005). Millî Mücadele’de Kırklareli, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), İstanbul Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Anabilim Dalı, İstanbul.
Referans11 DOĞRUÖZ, V. Türkan (2007). Milli Mücadelede Kırklareli, Kırklareli: Kırklareli Belediyesi Kültür Yayınları.
Referans12 Dr. Ahmed Hamdi (1341/1925). Türkiye’nin Sıhhi-i İctimai Coğrafyası Kırkkilisa “Kırklarili” Vilayeti, İstanbul: Kâğıtçılık ve Matbaacılık Anonim Şirketi.
Referans13 Dr. Mehmet Said (1922). Türkiye’nin Sıhhi ve İctimai Coğrafyası: Sinop Sancağı, Türkiye Büyük Millet Meclisi Umur-ı Sıhhiye ve Muavenet-i İçtimaîye Vekâleti, Ankara: Öğüt Matbaası.
Referans14 GÖKBAYRAK, Zeliha (2006). “Bağcılığın Belalı Zararlısı Filoksera”, Alatarım, Alata Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü, 5(1): 37-43.
Referans15 GÖKÇE, Nilifer- Mevlut YAPRAK (2012). “Türkiye’nin Sıhhi ve İçtimaî Coğrafyası: Kırklareli Vilayeti Adlı Esere Göre Türkiye Cumhuriyeti’nin Kuruluşunda Kırklareli’nde Folklorik Tıp”, Lokman Hekim Journal, 2(1): 39-42.
Referans16 GÜMÜŞÇÜ, Osman (1999). “Millî Mücadele Dönemi Türkiye Coğrafyası İçin Bilinmeyen Bir Kaynak: Türkiye’nin Sıhhi-İçtimaî Coğrafyası”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 15(45): 939-968.
Referans17 GÜRAN, Tevfik (1997). Osmanlı Dönemi Tarım İstatistikleri 1909, 1913 ve 1914, Tarihi İstatistikler Dizisi, Cilt 3, Ankara: T.C. Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü.
Referans18 KANAL, Hümmet (2017). “İkinci Abdülhamit Döneminde Kırkkilise (Kırklareli) Sancağında Eğitim ve Öğretim”, OTAM, (41): 107-144.
Referans1KARPAT, Kemal (2010). Osmanlı Nüfusu 1830-1914, çev. Bahar Tırnakçı, İstanbul: Timaş Yayınları.
Referans19 KOZ, M Sabri (1992). “Türk Halk Kültürünün Unutulmuş Kaynaklarından Biri: “Türkiye’nin Sıhhi-i İctimai Coğrafyası”, 4. Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi Bildirileri, Cilt I, ss. 37-58, Ankara: Feryal Matbaası.
Referans20 ÖZBEK, Ahmet (2018). Balkan Savaşlarında Kırklareli (Kırkkilise), (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Kırklareli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, Kırklareli.
Referans21 SAYILIR, Burhan (2013). “Millî Mücadele Döneminde Batı Karadeniz’in (Sinop-Kastamonu-Zonguldak) Sosyo-Kültürel ve Ekonomik Yapısı (Türkiye’nin Sıhhi İctimai Coğrafyası Raporlarına Göre)”, Akademik Bakış Dergisi, (38): 1-20.
Referans22 ŞEHSUVAROĞLU, Bedii Nuri ve Ayşegül DEMİRHAN ERDEMİR (1984). Türk Tıp Tarihi, Bursa: Taş Kitapçılık Yay. Ltd. Şti.
Referans23 ŞİMŞEK, Hüseyin (2014). “Osmanlı Döneminde Kısa Süreli Öğretmen Yetiştirme Uygulamaları”, YYÜ Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(I): 77-95.
Referans24 TANİLLİ, Server (1976). Anayasalar ve Siyasal Belgeler, İstanbul: Cem Yayınevi.
Referans25 TANÖR, Bülent (2002). Türkiye’de Kongre İktidarları (1918-1920), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Referans26 TBMM Albümü 1920-2010 (2010). Ankara: TBMM Basın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü Yayınları.
Referans27 TEKİR, Süleyman (2019). “Erken Cumhuriyet Dönemi Türkiye’de Bulaşıcı Hastalıklarla Mücadele (1923-1930)”, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, (65): 407-430.
Referans28 TOPRAK, Zafer (1995). Türkiye’de Ekonomi ve Toplum (1908-1950) Millî İktisat-Millî Burjuvazi, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Referans29 TUNAYA, Tarık Zafer (1989). Türkiye’de Siyasal Partiler, İttihat ve Terakki Bir Çağın, Bir Kuşağın, Bir Partinin Tarihi, Cilt III, İstanbul: Hürriyet Vakfı Yayınları.
Referans30 Türkçe Sözlük, Dil Derneği Yayınları, Ankara 2005.
Referans31 Türkiye’de Sıhhat ve İçtimai Muavenet Teşkilatının Cumhuriyet Devrindeki İnkişafı (1937). Ankara: Yayınevi Yok.
Referans32 UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı (1994). Osmanlı Tarihi, Cilt I, Ankara: TTK Yayınları.
Referans33 YAVUZ, Erdem (2018). “Sıhhat ve İçtimaî Muavenet Vekâletinin 1924 Yılı Sıtma İle Mücadele Raporu - Sıtma ve Bataklık Haritası” Journal of Social and Humanities Sciences Research, 5(19): 639-653.
Referans34 YILDIRIM, Seyfi (2012). “Balkan Savaşları ve Sonrasındaki Göçlerin Türkiye Nüfusuna Etkileri”, Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, 8(16): 75-92.
Referans35 Yurt Ansiklopedisi, Türkiye, İl İl: Dünü, Bugünü, Yarını, Cilt 7, Anadolu Yayıncılık, İstanbul 1983.