Siyasi Parti Bölünmeleri ve 1946 Sonrasında Gelişen Parti Bölünmelerine İlişkin Siyasi Süreçlerin Değerlendirilmesine Yönelik Bir Araştırma

Siyasi partiler, demokrasinin vazgeçilmez unsurlarındandır. Demokratik yaşamın en temel ve vazgeçilmez öğeleri olarak nitelendirilen siyasal partiler, birey ile devlet arasında bir köprü oluşturarak siyasetin yerine getirilmesi açısından önemli rol oynarlar. Her toplum, siyasal partilerini kendi içinden ortaya çıkartır. Çünkü yeni kurulacak olan siyasi partiler, toplumun sosyokültürel özelliklerine, siyasal yönelimlerine uygun bir şekilde ve bunlara yönelik politikalar sonucunda doğmaktadır. Özetlemek gerekirse bir toplumda ortaya çıkacak olan siyasal partinin, seçmenlerden destek görebilmesi için toplumun özelliklerine uygun niteliklere sahip olması gerekir. Ortaya çıkış süreçleri çok eskilere dayanmış olmamasına rağmen gerek dünyada gerekse Türkiye’de siyasi partilerin hızlı bir şekilde geliştiği ve çeşitlendiği görülmektedir. Türkiye’de 1923 yılında Cumhuriyet’in kurulmasından sonra çok partili hayata geçiş denemeleri gerçekleştirilmiş olsa da, bu alanda ancak 1946’dan sonra tam bir başarıya ulaşılabilmiştir. Partilerin ortaya çıkışında pek çok faktör bulunmakla birlikte siyasi partilerin doğuşunu açıklamaya yönelik çeşitli yöntemler de bulunmaktadır. Bu çalışmada 1946 yılından sonra gerçekleşen parti bölünmeleri, bölünme süreçlerinde yaşanan çatışmalar, bölünen ve yeni kurulan partilerin siyasi serüvenleri incelenecektir. Bu bağlamda parti bölünmelerini ortaya çıkaran etmenler, söz konusu farklılaşmanın kaynakları araştırılacak, ardından ise bölünmüş olan ve bölünmeden sonra ortaya çıkan yeni partilerin siyasi başarıları değerlendirilecek ve Türk Siyasal Hayatı’nda yaşanan bölünmelere dair genel tespitlerde bulunulacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Siyasi Partiler, türk siyasal hayatı, parti bölünmeleri

PDF

___

AHMAD, Feroz (2010). Bir Kimlik Peşinde Türkiye, çev. Sedat Cem Karadeli, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
AKŞİN, Sina (2017). Kısa Türkiye Tarihi, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
ALBAYRAK, Mustafa (2004). Türk Siyasi Tarihinde Demokrat Parti (1946-1960), Ankara: Phoenix Yayınları.
ALPER, Emin (2008). “Bülent Ecevit”, Modern Türkiye’de Siyasal Düşünce, Cilt 8, Sol, ed. Murat Gültekingil, ss. 202-213, İstanbul: İletişim Yayınları.
ARSLAN, Rıza (2016). Siyaset Bilimine Giriş, Bursa: Dora Yayınevi
ATAGENÇ, Ömer, İhsan (2019). “Ferruh Bozbeyli’nin Siyasal Düşüncesinde “Demokratik Sağ” Kavramı”, Kırklareli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Haziran-2019, 3(2): 130-143.
ATASEVER, Gülbahar (2010). “Siyasal Parti Tipolojileri”, İttihat ve Terakki’den Günümüze Siyasal Partiler, ed. Turgay Uzun, ss. 15-30, Ankara: Orion Kitabevi.
AYKOL, Hüseyin (2011). Bölüne Bölüne İktidar Olmak: Türkiye’de Sağ Örgütler, Ankara: Phoenix Yayınları.
BORA, Tanıl ve CAN, Kemal (2004). Devlet ve Kuzgun 1990’lardan 2000’lere MHP, İstanbul: İletişim Yayınları.
BORA, Tanıl ve CAN, Kemal (2009). Devlet, Ocak, Dergâh 12 Eylül’den 1990’lara Ülkücü Hareket, İstanbul: İletişim Yayınları.
BOZARSLAN, Hamit (2008). “Türkiye’de Kürt Sol Hareketi”, Modern Türkiye’de Siyasal Düşünce, Cilt 8, Sol, ed. Murat Gültekingil, ss. 1169-1236, İstanbul: İletişim Yayınları.
BOZKIR, Gürcan (2007). “Türk Siyasal Hayatında Cumhuriyetçi Güven Partisi”, ÇTTAD, 6(15): 275-308.
ÇÖLÜK, Özcan (2018). Milliyetçi Demokrasi Partisi’nin Kuruluşu ve Faaliyetleri (1983-1986), (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul.
DEMİREL, Tanel (2004). Adalet Partisi: İdeoloji ve Politika, İstanbul: İletişim Yayınları.
DEMİREL, Tanel (2006). “Ferruh Bozbeyli”, Modern Türkiye’de Siyasal Düşünce, Cilt 5, Muhafazakârlık, ed. Ahmet Çiğdem, ss. 570-575, İstanbul: İletişim Yayınları.
DEMİREL, Tanel (2016). “Fevzi Lütfi Karaosmanoğlu”, Türkiye’nin 1950’li Yılları, ed. Mete Kaan Kaynar, ss. 349-354, İstanbul: İletişim Yayınları.
EROĞUL, Cem (2003). Demokrat Parti, Tarihi ve İdeolojisi, Ankara: İmge Kitabevi.
GAYTANCIOĞLU, Kaan (2013). Politik Liderlik ve Bir Politik Lider Olarak Bülent Ecevit, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
HOCAOĞLU, Kerem (2018). 1973 Seçimlerinde Cumhuriyet Halk Partisi, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Hacettepe Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü, Ankara.
İBA, Şeref (2015). Siyasi Partiler ve Seçim Hukuku, Ankara: Seçkin Yayıncılık.
KAYNAR, Kaan, Mete; ÖZSEL, Doğancan; ÇAVDAR, Ozan; ALTAYLI, Erdem; MUTLUAY, Barış; ATEŞ, Safiye ve Uğur SADİOĞLU (2007). Cumhuriyet Dönemi Siyasi Partileri 1923-2006, ed. Mete Kaan Kaynar, Ankara: İmge Yayınları.
KİRİŞ, Mehmet, Hakan (2012). “Türkiye’de Rekabetçi Siyasal Partilerin Dönüsümü: Post-80 Sisteminde Eski Yeni Partilerin Yükselişi ve Düşüşü”, Toplum ve Demokrasi, 6(13-14): 25-53.
KIŞLALI, Ahmet Taner (2014). Siyaset Bilimi, Ankara: İmge Kitabevi. MİLLİYET (08.07.1992). ÖZBUDUN, Ergun (1977). Siyasi Partiler, Ankara: Sevinç Matbaası.
PALOMBARA, J. L. & WEINER, Myron. (1966). Political Parties and Political Development, USA Princenton University. Resmi Gazete, 04.07.2018
Resmi Gazete, 23.06.2011
SARIBAY, Ali Yaşar (1998). Siyasal Sosyoloji, İstanbul: Der Yayınları.
SARIBAY, Yaşar, Ali (2001). Türkiye’de Demokrasi ve Politik Partiler, İstanbul: Alfa Kitap.
SELVİ, Abdulkadir ve SEVEN, Erhan (2010). İşkence Koğuşlarından Siyaset Meydanına, İstanbul: Nesil Yayınları.
SEZEN, Saim (2000). Seçim ve Demokrasi, İstanbul: Gündoğan Yayınları.
TOSUN, Tanju (1999). Türk Parti Sisteminde Merkez Sağ ve Merkez Solda Parçalanma, İstanbul: Boyut Kitapları.
TURAN, Erol (2011). Siyaset Bilimine Giriş, Konya: Palet Yayınları.
TURAN, İlter (1996). Siyasal Sistem Siyasal Davranış, İstanbul: Der Yayınları.
UMUR, Ömer (2017). Türk Siyasi Tarihinde Büyük Birlik Partisi, Ankara: Maarif Mektepleri Yayınları.
YANARDAĞ, Merdan (2002). MHP Değişti Mi? Ülkücü Hareketin Analitik Tarihi. İstanbul: Gendaş Yayınları.
YÜCEL, Serhan (2006). Türkiye’nin Siyasi Partileri (1859-2006), İstanbul: Alfa Kitap.
ZÜRCHER, Jan, Erik (2012). Modernleşen Türkiye’nin Tarihi, çev. Yasemin Saner, İstanbul: İletişim Yayınları.
Online Kaynaklar https://www.hurriyet.com.tr/gundem/aydinlik-turkiye-partisi-mhpye-katildi-14387409 Erişim Tarihi: 24.04.2020
http://arsiv.ntv.com.tr/news/86961.asp Erişim Tarihi: 25.04.2020
http://www.cumhuriyet.com.tr/haber/shp-ve-edp-birlesti-126974 Erişim Tarihi: 25.04.2020
https://www.evrensel.net/haber/259592/birlesik-devrimci-parti-resmen-kuruldu Erişim tarihi: 25.04.2020
https://www.evrensel.net/haber/108699/ehp-secimlerde-hdp-ile-dayanisma-cagirisi-yapti Erişim tarihi: 25.04.2020
http://ehp.org.tr/aciklamalar/1805/ehp-1-kasim-secimlerinde-hdpyi-aktif-politik-calismalarla-destekleme-karari-aldi Erişim tarihi: 25.04.2020
http://www.ehp.org.tr/aciklamalar/2001/demokrasi-icin-hep-beraber-secimde-oyunu-demirtasa-ver Erişim tarihi: 25.04.2020
https://twitter.com/i/status/1001150769280712704 Erişim tarihi: 25.04.2020
https://www.ntv.com.tr/turkiye/abdullatif-sener-turkiye-partisini-kurdu,2Z69GiO3Y0iCek6w7UYU6Q Erişim Tarihi: 26.04.2020
http://www.radikal.com.tr/politika/sener-aday-degil-siyaseti-birakmiyorum-815956/ Erişim Tarihi: 26.04.2020
http://www.radikal.com.tr/politika/abdullatif-sener-akpden-istifa-etti-887938/ Erişim Tarihi: 26.04.2020
https://www.hurriyet.com.tr/gundem/turkiye-partisi-kapandi-21314126 Erişim Tarihi: 26.04.2020
https://www.cnnturk.com/2009/turkiye/11/23/dshp.kuruldu.genel.baskan.hulki.cevizoglu/552828.0/index.html Erişim Tarihi: 27.04.2020
https://www.cnnturk.com/2010/turkiye/01/13/dshpde.hulki.cevizoglu.donemi.kisa.surdu/559266.0/index.html Erişim Tarihi: 27.04.2020
https://www.cnnturk.com/2010/turkiye/05/22/rahsan.ecevit.ile.kilicdaroglu.yanyana/577246.0/index.html Erişim Tarihi: 27.04.2020
https://www.turkiyegazetesi.com.tr/Genel/a451120.aspx Erişim Tarihi: 27.04.2020
https://www.ntv.com.tr/turkiye/ufuk-uras-odpden-istifa-etti,_BnzErLVb0yWPhybIylGgg Erişim Tarihi: 28.04.2020
https://www.evrensel.net/haber/190856/esitlik-ve-demokrasi-partisi-kuruldu Erişim Tarihi: 28.04.2020
http://www.cumhuriyet.com.tr/haber/shp-ve-edp-birlesti-126974 Erişim Tarihi: 25.04.2020
https://t24.com.tr/haber/hem-sol-hem-yesil-parti-kuruldu,218220 Erişim Tarihi: 28.04.2020
https://www.dunya.com/gundem/saadet-partisi039nde-yeni-baskan-numan-kurtulmus-haberi-58706 Erişim Tarihi: 29.04.2020
https://www.hurriyet.com.tr/gundem/numan-kurtulmus-yeniden-genel-baskan-15286765 Erişim Tarihi: 29.04.2020
https://www.cnnturk.com/2010/turkiye/07/24/ankarada.onder.sav.sevket.kazan.bulusmasi/584591.0/index.html Erişim Tarihi: 29.04.2020
http://www.haber7.com/siyaset/haber/590843-saadetde-tekme-yumruklu-iftar-yemegi Erişim Tarihi: 29.04.2020
http://www.cumhuriyet.com.tr/haber/sp-kayyuma-devredildi-180612 Erişim Tarihi: 29.04.2020
https://www.hurriyet.com.tr/gundem/kurtulmus-spden-istifa-etti-15911879 Erişim Tarihi: 29.04.2020
https://www.sabah.com.tr/gundem/2010/11/02/kurtulmusun_partisi_has_amblemi_dogan_gunes Erişim Tarihi: 29.04.2020
https://www.takvim.com.tr/siyaset/2012/09/19/bir-parti-daha-kapandi Erişim Tarihi: 29.04.2020
https://www.haberturk.com/gundem/haber/778770-erdogan-yuvaniza-hos-geldiniz Erişim Tarihi: 29.04.2020
https://www.evrensel.net/haber/88253/tkpden-iki-farkli-kongre Erişim Tarihi: 30.04.2020
http://www.cumhuriyet.com.tr/haber/tkpde-iki-kongreden-anlasmali-ayrilik-cikti-94691 Erişim Tarihi: 30.04.2020
https://www.birgun.net/haber/komunist-parti-kuruldu-65976 ; https://haber.sol.org.tr/soldakiler/komunist-partiyle-yola-devam-haberi-95116 Erişim Tarihi: 30.04.2020
https://www.evrensel.net/haber/88845/tkpden-2-ayri-parti-cikti-kp-ve-htkp Erişim Tarihi: 30.04.2020
https://haber.sol.org.tr/toplum/tkp-yoluna-devam-ediyor-183152 Erişim Tarihi: 30.04.2020
http://www.cumhuriyet.com.tr/haber/turkiye-isci-partisi-icin-cagri-947519 Erişim Tarihi: 30.04.2020
http://www.gazetevatan.com/emine-ulker-tarhan-dan-ihsanoglu-ismine-sert-tepki-649619-gundem/ Erişim Tarihi: 23.05.2020
https://www.milliyet.com.tr/gundem/emine-ulker-tarhan-chpden-istifa-etti-1963005 Erişim Tarihi: 23.05.2020
https://www.hurriyet.com.tr/gundem/anadolu-partisi-ana-parti-kuruldu-emine-ulker-tarhan-kimdir-27577427 Erişim Tarihi: 23.05.2020
https://www.hurriyet.com.tr/gundem/anadolu-partisi-nin-baskanlik-divani-istifa-etti-29294267 Erişim Tarihi: 23.05.2020
https://www.sozcu.com.tr/2015/gundem/anadolu-partisi-kapaniyor-1006988/ Erişim Tarihi: 23.05.2020
https://www.cumhuriyet.com.tr/haber/fatura-aksenere-297977 Erişim Tarihi: 23.05.2020
https://www.sozcu.com.tr/2015/gunun-icinden/meral-aksener-mhpden-milletvekili-adayi-gosterilmedi-938634/ Erişim Tarihi: 23.05.2020
https://www.hurriyet.com.tr/gundem/meral-aksenerden-olaganustu-kurultay-cagrisi-40020728 Erişim Tarihi: 23.05.2020
https://www.ntv.com.tr/turkiye/meral-aksener-mhpden-ihrac-edildi,A5eUrgGT7EC-A7iMWL-sGQ Erişim Tarihi: 23.05.2020
https://www.yenicaggazetesi.com.tr/meral-aksener-iyi-partiyi-ilan-etti-175646h.htm Erişim Tarihi: 23.05.2020
https://www.sozcu.com.tr/2018/gundem/son-dakika-chp-iyi-parti-anlasti-15-milletvekili-iyi-partiye-katilacak-iddiasi-2364816/ Erişim Tarihi: 23.05.2020
https://www.yenicaggazetesi.com.tr/aksenere-verilen-imza-sayisi-kac-oldu-191569h.htm Erişim Tarihi: 23.05.2020
https://www.sabah.com.tr/gundem/2018/04/26/babamin-mirasi-isgal-altinda Erişim Tarihi: 26.05.2020
https://www.sozcu.com.tr/2018/gundem/fatih-erbakan-yeniden-refah-partisini-kuruyor-2681675/ Erişim Tarihi: 26.05.2020
https://www.hurriyet.com.tr/gundem/yeniden-refah-kuruldu-41029333 Erişim Tarihi: 26.05.2020
https://www.yenisafak.com/gundem/saadet-partisinin-genel-merkezi-bosaltiliyor-3466146 Erişim Tarihi: 26.05.2020
https://www.ntv.com.tr/turkiye/bosaltilan-saadet-partisi-binasina-yeniden-refah-partisi-tabelasi-asildi,3OdPw1cz_Ey1QlNttTlAIg Erişim Tarihi: 26.05.2020
https://www.yenicaggazetesi.com.tr/davutoglu-istifa-etti-136786h.htm Erişim Tarihi: 28.05.2020
https://www.sozcu.com.tr/2019/gundem/akp-davutoglu-ve-3-eski-milletvekiline-tebligatlarini-gonderdi-5319233/ Erişim Tarihi: 28.05.2020
https://www.sozcu.com.tr/2019/gundem/son-dakika-ahmet-davutoglu-istifa-ediyor-5332088/ Erişim Tarihi: 28.05.2020
https://www.ntv.com.tr/turkiye/davutoglunun-genel-baskanligini-yaptigi-gelecek-partisi-kuruldu,7hboQfDXEkutwP7B8SRj0w Erişim Tarihi: 28.05.2020
https://www.yenisafak.com/secim/ak-partide-22-isim-adaylik-basvurusunda-bulunmadi-3269093 Erişim Tarihi: 29.05.2020
https://www.haberturk.com/son-dakika-reuters-duyurdu-ali-babacan-ak-parti-den-istifa-etti-2502358 Erişim Tarihi: 29.05.2020
https://www.sozcu.com.tr/2020/gundem/babacan-akpnin-kuruldugu-yerde-devayi-tanitiyor-5673439/ Erişim Tarihi: 29.05.2020