Ersin KIRCA

Kanuni Dönemi Denizcilerinden Ali Pertek (Pörtük) Bey’in Askerî Faaliyetleri

Dönemin kroniklerinde Ali Pertek, Ali Pörtük gibi isimlerle anılan Ali Bey 21 Haziran 1559 tarihinde Rodos Sancakbeyliğinden Kocaeli Sancakbeyliğine tayin olundu. Barbaros Hayrettin Paşa ve Turgut Reis gibi korsan kökenli bir denizci olan Ali Bey iyi bir donanma komutanı idi. 1559 yılında Piyale Paşa ile birlikte Akdeniz seferine katıldı. 1560 yılındaki Cerbe kuşatmasında Kocaeli Sancağı askerleri ile birlikte yer aldı ve büyük kahramanlıklar gösterdi. Ali Bey sefer dönüşünde Ege adalarının ve sahillerin muhafazası hizmetinde görevlendirildi. Ali Bey'den sonra Süheyl Bey Kocaeli Sancakbeyliğine tayin olundu. Süheyl Bey 1565 yılında donanma ile birlikte Malta Kuşatmasına katıldı. Kuşatmanın başarısızlıkla sonuçlanması üzerine Ali Bey 1565 Haziran'ında tekrar Kocaeli Sancakbeyi tayin olundu. 1565 yılı sonbaharında düşman gemilerinden haber almak ve Ege yoluyla İstanbul'a iaşe getiren Mısır gemilerin düşman ve korsan saldırılarından korunarak güvenli bir şekilde Çanakkale boğazından içeri girmesini temin etmek üzere Ege denizi muhafazasında görevlendirildi. Bu görevleri başarılı bir şekilde tamamlayan Ali Bey Kocaeli Sancağı askerleri ile birlikte 1566 yılında Kanuni Sultan Süleyman'ın son seferi olan Sigetvar Seferi'nde Tuna Nehri'nden Macaristan'a giden Osmanlı Donanması'nın komutanı olarak katıldı. Gerek sefer ve gerekse kuşatma esnasında büyük övgülere mazhar olan Ali Pörtük Bey Sigetvar önlerinde şehit oldu. Bu makalede arşiv vesikaları ve dönemin çağdaş kaynakları incelenerek Ali Pörtük Bey'in askeri faaliyetleri incelenecektir.

Anahtar Kelimeler:

Ali Pertek, Ali Pörtük, Cerbe Kuşatması, Sigetvar Seferi, Kocaeli Sancakbeyi

Ali Pertek (Pörtük) Bey’s Military Activities from the Süleyman Period Mariners

Ali Bey who referred to as Ali Pertek and Ali Pörtük in the sources of the period, was appointed to Kocaeli Sanjak-beg on 21 June 1559. He was previously Rhodes sanjak-beg. Ali Bey, a pirate-based sailor like Barbaros Hayrettin Pasha and Turgut Reis, was a good naval commander. Ali Bey, with Piyale Pasha in 1559, joined navy expedition in the Mediterranean. He took part with the Kocaeli soldiers in the Jerba Siege of 1560 and showed great heroism. He was assigned to the service of the Aegean islands and the coast guard during the return of Jerba. After Ali Bey, Süheyl Bey was appointed to Kocaeli sanjak-beg. In 1565 Süheyl Bey joined the Maltese Siege with the navy. Upon the failure of the encirclement, Ali Bey was re-appointed to Kocaeli sanjak-beg in June 1565. In the fall of 1565, he was assigned to the Aegean Sea to receive news from the enemy ships and ensure that the Egyptian vessels bringing the goods to Istanbul through the Aegean are safely protected from enemy and pirate attacks and enter safely through the Çanakkale Straits. Ali Bey, who successfully completed these missions, joined the Kocaeli sanjak soldiers together in 1566 as the commander of the Ottoman Navy to the Danube River in Sigetvar Expedition, the last campaign of Sultan Suleiman the Magnificent. Ali Bey who was mentioned with great praise during both the voyage and the siege, was martyred in the heroic battle in front of Szigetvár Castle. In this article, the military activities of Ali Pörtük Bey are examined by examining archive documents and contemporary sources of the period.

Keywords:

Ali Pertek, Ali Pörtük, Siege of Jerba, Expedition of Szigetvár, Kocaeli sanjak-beg,

PDF

___

AKINCI, Tunç (2008). 1560 Cerbe Deniz Savaşının Türk ve İspanyol Tarihindeki Yeri, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
AY, Ümran (2015). Nidâî, Fetihnâme-i Kal‘a-iCerbe, İstanbul: Kocav Yayınları.
AYKUT, Şevket Nezihi (2004). Hasan Bey-zâde Tarihi, 2, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
BAL, Faruk (2011). "XVI. Yüzyılda Osmanlı İspanya İktisadî İlişkileri: Akdeniz'de Rekabet", İstanbul: Öneri, 9(36): 202-211.
BAYKAL, Bekir Sıtkı (1992). Peçevî İbrahim Efendi, Peçevi Tarihi, I, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
BOSTAN, İdris (2002). Osmanlı Bahriye Teşkilatı: XVII. Yüzyılda Tersâne-i Âmire, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
BOSTAN, İdris (2007). Osmanlılar ve Deniz, İstanbul: Küre Yayınları.
BOSTAN, İdris (2008). Kâtip Çelebi, Tuhfetü’l-Kibar fî Esfâri’l-Bihâr, Ankara: Başbakanlık Denizcilik Müsteşarlığı Yayınları.
BOSTAN, İdris (2007) "Piyale Paşa", İstanbul: DİA, 34: 296-297.
BOSTAN, İdris (2012). "Turgut Reis", İstanbul: DİA, 41: 417-418.
BAŞPINAR, Fatih (2013). "Kanuni Sultan Süleyman’ın Son Seferine Dair Bir Mesnevi: Merâhî’nin “Fethnâme-i Sefer-i Sigetvar” Adlı Eseri", Samsun: Dede Korkut Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 2(4): 18-74.
DANİŞMEND, İsmail Hami (1948). İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi, 2, İstanbul: Türkiye Yayınevi.
DEMİREĞEN, Ahmet Kerim (2006). Kanuni Sultan Süleyman'ın Sigetvar Seferi (Hazırlıklar ve Fetih), Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Konya
EMECEN, Feridun (2002). "Sultan Süleyman Çağı ve Cihan Devleti", Ankara: Türkler, 9, Yeni Türkiye Yayınları: 501-520.
ENGİN, Nihat (1984). Osmanlıda İlk Denizcilik Hareketleri ve Tuna Donanmasının Kurulması, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
FERİDUN AHMET BEY. Nüzhetü’l-Esrârü’l-Ahyâr der-Ahbâr-ı Sefer-i Sigetvar, TSMAK. H. No: 1339.
GÖÇMEN, Cemal (2009). Gelibolulu Mustafa Âlî'nin Heft Meclisi, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Afyonkarahisar.
GÖKBİLGİN, Tayyip (1966). "Kanuni Sultan Süleyman'ın 1566 Szigetvar Seferi, Sebepleri ve Hazırlıkları", İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, 16(21): 1-14.
GÖKYAY, Orhan Şaik (1980). Zekeriyazâde, Ferah, Cerbe Savaşı, İstanbul: Tercüman 1001 Eser. Heft Dâstân, İstanbul: Laleli Kütüphanesi, 2114.
İPŞİRLİ, Mehmet (1999). Selânikî Mustafa Efendi, Tarih-i Selânikî, I, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
LAZİUS, Wolfang (2016). “The Tenth Book of The History of Hungary,Wich Recounnts The Story Of The Siege Of Szıgeth ” Budapest: Egy Efeledett Ostrom Szigetvar 1556.
NAÇ, Kübra (2013). Âgehî'nin Fetih-nâme-i Kal'a-i Sigetvar'ı: İnceleme-Tenkitli Metin, Fatih Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
ÖNALP, Ertuğrul (1967). "1560 Cerbe Deniz Zaferi ve Cerbe Kalesinin Fethi", Ankara: OTAM, 12: 173-218.
ÖNDEŞ, Osman ve Ernle BRADFORD (1998). Turgut Reis Malta Kuşatması ve Son Sefer, İstanbul: Aksoy Yayıncılık.
ÖZCAN, Abdulkadir (1993). "Cerbe", İstanbul: DİA, 7: 391-392.
TURAN, Şerafettin (1970). "Rodos'un Zabtından Malta Muhasarasına", Ankara: Kanunî Armağanı, Türk Tarih Kurumu Basımevi.