Negatif Diyalektiğin Kıskacında İyimser Metafiziğin İmkânsızlığı

Bu çalışmada 20. yüzyılın en önemli teorisyenlerinden Adorno’nun metafiziğe ilişkin temel saptamalarına yer verilerek, günümüzde metafiziğin imkânı ve içeriği tartışılacaktır. Nitekim günümüz felsefesinde “tarihin sonu”na ve “felsefenin sonu”na vurgu yapan bir tartışma ve bunalım söz konusudur. Böyle bir tartışmada, ahlaki ve insani bir yıkım olarak gördüğü Auschwitz deneyiminden yola çıkarak felsefesini oluşturan Adorno’nun metafiziğin içeriğine yönelik tespitleri; oldukça önemli ve açıklayıcıdır. Geleneksel kuramın olumlayıcı niteliğine karşın negatif diyalektik ile olumsuzlamanın imgesi olan Adorno; metafiziği de eleştiri hedefine almaktadır. Metafizik düşünce ile dünyevi deneyim arasındaki parçalanmış uyuma ve hatta karşıtlığa dikkat çekerek bir çatışkıyı yakalamış bulunmaktadır. Bunun yanı sıra Auschwitz’den sonra yaşamın mümkün olup olmadığını sorunsallaştırarak metafizik eleştirisinde de radikal bir duruş sergilemektedir. Metafiziğin iç motiflerinin değiştiğini ve bunun farkına varılmasının gerekliliğini vurgulayarak pozitivistler gibi metafiziğin reddine değil ama radikal bir değişikliğine varmaktadır. Öyle ki, aşkınsal olana vurgu yapan metafizik artık günümüzde maddi gerçekliğe bürünerek dünyevi deneyim ve acı ile uyum içerisinde olmak durumundadır. Diğer bir deyişle olumlu tahayyüller oluşturmak yerine gerçek acıdan yola çıkmak durumundadır.

Anahtar Kelimeler:

Adorno, Auschwitz, Dünyevi Deneyim, Metafizik Deneyim, Negatif Diyalektik

Impossibility of Metaphysical Optimism within the Context of Negative Dialectic

This study is to discuss the possibility and content of metaphysics today through an examination of the fundamental findings of Adorno, who is one of the most significant theorists of the 20th century. Contemporary philosophy suffers from a depression resulting from discussions on the end of history and the end of philosophy. The findings of Adorno who developed his philosophy about the content of the metaphysics based on the Auschwitz experience which he regarded as an ethical disaster are vital and explanatory. Adorno, who is a symbol of negation through negative dialectic in opposition to the affirmative quality of conventional theory, puts metaphysics among his targets in his criticism. He grasps a conflict through drawing attention to the fragmented harmony and even to antagonism between metaphysical thought and worldly experience. In addition, he adopts a radical attitude in metaphysical criticism through problematizing the question whether life is possible or not after Auschwitz. He arrives not at the denial of metaphysics like other positivists but at a radical change through emphasizing the strong need for an awareness of the varying nature of the internal patterns of metaphysics. Metaphysics, for instance, which formerly pointed out what is transcendental, and which has now transformed into a material reality, has to be in harmony with worldly experience and suffering today. In other words, it has to be based on the real suffering rather than affirmative estimations.

Keywords:

Phenomenology Adorno, Auschwitz, Worldly Experience, Metaphysical Experience, Negative Dialectics,

PDF

___

ADORNO, Theodor W. ve Lucien GOLDMANN (1999). “Betimleme, Anlama ve Açıklama”, Defter Dergisi, çev. İskender Savaşır, İstanbul: Metis Yayınları.
ADORNO, Theodor W. (2009). Minima Moralia, çev. Orhan Koçak ve Ahmet Doğukan, İstanbul: Metis Yayınları.
ADORNO, Theodor W. (2011). Eleştiri/Toplum Üzerine Yazılar, çev. M. Yılmaz Öner, İstanbul: Belge Yayınları.
ADORNO, Theodor W. (2012a). Ahlak Felsefesinin Sorunları, çev. Tuncay Birkan, haz. Thomas Schröder, İstanbul: Metis Yayınları.
ADORNO, Theodor W. (2012b). Edebiyat Yazıları, çev. Sabir Yücesoy ve Orhan Koçak, İstanbul: Metis Yayınları.
ADORNO, Theodor W. (2016). Negatif Diyalektik, çev. Şeyda Öztürk, İstanbul: Metis Yayınları.
ADORNO, Theodor W. (2017). Metafizik Kavram ve Sorunlar, çev. İsmail Serin, İstanbul: İthaki Yayınları.
ARİSTOTELES (2015). Metafizik, çev. Y. Gurur Sev, İstanbul: Pinhan Yayıncılık.
BEWES, Timothy (2008). Şeyleşme- Geç Kapitalizmde Endişe, çev. Deniz Soysal, İstanbul: Metis Yayıncılık.
BLOCH, E., LUKÁCH, G., BRECHT, B., BENJAMİN, W. & ADORNO, T. (2006). Estetik ve Politika, çev. Ünsal Oskay, İstanbul: Alkım Yayınevi.
KANT, Immanuel (2002). Gelecekte Bilim Olarak Ortaya Çıkabilecek Her Metafiziğe Prolegomena, çev. İoanna Kuçuradi ve Yusuf Örnek, Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu Yayınları.
KANT, Immanuel (2004). Pratik Usun Eleştirisi, çev. İ. Zeki Eyuboğlu, İstanbul: Say Yayınları.
REİJEN, Willem van (1999). Adorno: Bir Giriş, çev. Mustafa Cemal, İstanbul: Belge Yayınları.
SCHWEPPENHAUSER, Gerhard (2004). “Adorno’s Negative Moral Philosophy”, ed. Tom Huhn, Chambridge Companion to Adorno, Cambridge: Cambridge University Press.
SOYKAN, Ö. N.; KESKİN F. & B. F. DELLALOĞLU (2003). “Adorno ve Yapıtı”, Cogito – Adorno: Kitle, Melankoli ve Felsefe, (Özel Sayı), Sayı: 36, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
YIBING, Zhang (2012). Postmarksist Temel Metinlerin Analizi Cilt I: Adorno’nun Negatif Diyalektiği ve Zizek’in Lacanvari İmkansız Devrimi, çev. Aylin Muhaddisoğlu, ed.Cem Kızılçeç, İstanbul: Kalkedon Yayın Evi.