SOYBAĞININ TESPİTİ AMACIYLA İSTEĞE DAYALI OLARAK YAPILAN GEN İNCELEMELERİ

Gen incelemeleri, sağladığı ispat olanakları nedeniyle soybağı davaları kapsamında sıklıkla başvurulan bir bilimsel yöntemdir. Bu incelemenin, görülmekte olan bir davadan bağımsız olarak, salt isteğe dayalı olarak yapılması, soybağının tespiti bakımından dava yoluna başvurulmasına kıyasla ilgililere önemli avantajlar sağlamaktadır. Bu incelemeler, incelemeye katılanların ve üçüncü kişilerin kişilik değerlerine müdahale teşkil ettiğinden, kural olarak hukuka aykırıdır. Hukuka aykırılık, TMK m. 24/II uyarınca, kural olarak ilgililerin rızası ile önlenir. Rızanın geçerli olabilmesi ise aydınlatılmış bir irade temelinde, yetkili kişi tarafından ve şekle uygun olarak açıklanmış olmasına bağlıdır. Rızanın mevcut olmadığı durumlarda ise, çocuğun genetik kökenini öğrenme hakkı, üstün özel yarar teşkil ettiği ölçüde, gen incelemesinin hukuka aykırı olmasını önleyebilir.

Genetic testing is a scientific method applied frequently within civil proceedings owing to probative value it provides. The fact that these tests are being done outside the context of proceedings by private demand provides significant advantages to persons concerned in comparison with the determination of filiation within civil proceeding. These tests are unlawfull as they cause intervention to personality rights of persons who take part directly in the tests and indirectly to third persons as well. On the bases of article 24/II of Turkish Civil Code, as a rule, the avoidance of illegality is possible with the consent of the persons concerned with test. Besides this, the validity of the consent depends on its being declared in compliance with the formal requirements, by authorized person who is informed properly. In the absence of consent, the childs right to know his genetic origins can avoid genetic test from being unlawfull as long as this right is considered as an overriding private interest in the sense of article 24/II of Turkish Civil Code.

PDF

___

AEBİ-MÜLLER, E. Regina., Persönlichkeitsschutz und Genetik Einige Gedanken zu einem aktuellen Thema, unter besonderer Berücksichtigung des Abstammungsrechts, RBJV 144/2008, sh. 82- 125.

AKINCI, Şahin., Türk Özel Hukukunda İnsan Kökenli Biyolojik Madde (Organ Doku) Nakli Kavramı Ve Bundan Doğan Hukuki Sonuçlar, Ankara 1996.

AKINTÜRK, Turgut / KARAMAN, Derya Ateş., Türk Medeni Hukuku, Başlangıç Hükümleri Kişiler Hukuku, C. 1, 8. B., İstanbul 2011.

AKINCI, Şahin., Türk Özel Hukukunda İnsan Kökenli Biyolojik Madde (Organ Doku) Nakli Kavramı ve Bundan Doğan Hukuki Sonuçlar, Ankara 1996.

AKSOY, Hüseyin Can., Medeni Hukuk ve Özellikle Kişilik Hakkı Yönünden Kişisel Verilerin Korunması, Ankara 2010.

BAYGIN, Cem., Soybağı Hukuku, 1. B., İstanbul 2010.

BAŞALP, Nilgün., Kişisel Verilerin Korunması ve Saklanması, Ankara 2004.

BAYSAL, Başak., Çocuğun Kökenini Öğrenme Hakkı, Prof. Dr. Rona Serozana Armağan, C. I, İstanbul 2010, sh. 493 533.

BENOIT, Anne / QUELOZ, Nicolas / SCHALLER, Frédéric / SPRU- MONT, Dominique., Conditions de licéité des tests de paternité par analyse dADN en dehors du cadre judiciaire, PJA 2003, sh. 1280 1290.

BERNEY, Mandofia Marina., Lexpertise en paternité sur demande privée, RDT 1998, sh. 129 153.

BÜCHLER, Andrea., Aussergerichtliche Abstammungsuntersuchungen. Die neuen Bestimmungen des Bundesgesetz über die genetischen Untersuchungen beim Menschen (GUMG), ZVW 2005, sh. 32 44.

BÜYÜKAY, Yusuf., Gen analizleri ve mukayeseli hukuktaki düzenlemeler, AÜEHFD, C. IX, S. 3 4 (2005), sh. 355 382.

ÇAKMUT, Özlem Yenerer., Soybağının Belirlenmesi ve Ceza Hukukunda Çocuğun Soybağını Değiştirme Suçu, İstanbul 2008.

ÇİLİNGİROĞLU, Cüneyt., Tıbbi Müdahaleye Rıza, İstanbul 1993.

DURAL, Mustafa / ÖĞÜZ, Tufan / GÜMÜŞ, Alper., Türk Özel Hukuku, C. III, Aile Hukuku, İstanbul 2013.

DURAL, Mustafa / ÖĞÜZ, Tufan., Türk Özel Hukuku, C. II, Kişiler Hukuku, İstanbul 2002.

AKSOY DURSUN, Sanem., Soybağının belirlenmesi Bakımından MK m. 284 ve HMK m. 292nin Değerlendirilmesi, Kazancı Hakemli Hukuk Dergisi 2012, C. 8, S. 95 96, sh. 109 124.

EREN, Fikret., Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 14. B., Ankara 2012.

GEISER, Thomas., Private Vaterschaftsabklärungen Zustimmung des Kindes, ZVW 2002, sh. 242 248.

GUILLOD, Oliver., Le consentement éclairé du patient, Neuchâtel 1986.

GUILLOD, Oliver., Tests génétiques et protection de la personalité: quelques réflexions, Mélanges en lhonneur de Jacques-Michel Grossen, Bale / Francfort-sur-le-Main 1992, sh. 55 66. (Kıs. Personalité)

GUILLOD, Oliver., Analyse génétique humaine et protection de la personalité, Zürich 1994, sh. 167 185. (Kıs. Analyse)

GÜMÜŞ, Mustafa Alper., Türk Medeni Hukukunda Kayyımlık, İstanbul 2006.

GÜRZUMAR, Osman Berat., Özel hukukumuzda organ nakli ve 2238 sayılı yasa üzerine düşünceler, ABD 1991/3, sh. 364 389.

HAKERİ, Hakan., Tıp Hukuku, Ankara 2007.

HAUSHEER, Heinz., DNS-Analyse und Recht: Eine Auslegeordnung, ZBJV 1992, H. 10, sh. 493 529.

HEGNAUER, Cyril., Voraussetzungen der aussergerichtlichen Abstam- munsuntersuchung beim urteilsunfaehigen Kind, ZVW 1994, sh. 16 20.

HEGNAUER, Cyril., Voraussetzungen der aussergerichtlichen Abstam- munsuntersuchung, ZVW 1994, sh. 144 148 (Kıs. ZVW 1994).

HEGNAUER, Cyril., Die Aussergerichtliche Abstammungsuntersuchung und das Persönlichkeitsrecht, ZVW 1997/3, sh. 92 93 (Kıs. Persönlichkeitsrecht).

HELVACI, Serap., Türk ve İsviçre Hukuklarında Kişilik Hakkını Koruyucu Davalar, İstanbul 2001.

KILIÇOĞLU, Ahmet., Organ Nakli ve Doku Alınmasının Hukuki Yönleri, TBBD 1991/2, sh. 246 265.

KNOPPERS, Bartha Maria., Les tests génétiques à des fins didentification , Analyse génétique humaine et protection de la personalité, Zürich 1994, sh. 57 105.

KOCAYUSUFPAŞAOĞ- LU,Necip.,KOCAYUSUFPAŞAOĞLU/HATEMİ/SEROZAN/ARP ACI, Borçlar Hukuku Genel Bölüm, Birinci Cilt, Prof. Dr. Necip Kocayusufpaşaoğlu, Borçlar Hukukuna Giriş-Hukuki işlem- Sözleşme, 4. B., İstanbul 2008.

MEIER, Philippe / STETTLER, Martin., Droit de la filiation, 4. éd., Zürich 2009.

MEMİŞ, Tekin / YILDIRIM, Mustafa Fadıl., Soybağının Belirlenmesinde Gen Analizlerinin Kullanılması Ve Yarattığı Sorunlar, AÜHFD, C. VIII, S. 1-2 (2004), sh. 283 306.

MÜLLER, Hans Jacob., Genetische Tests: praktische Aspekte, Analyse génétique humaine et protection de la personalité, Zürich 1994, sh. 9 28.

ÖZBİLEN, Arif Barış., İnsan Kökenli Biyolojik Maddelere İlişkin Hukuki İşlemler, İstanbul 2011.

ÖZTAN, Bilge., Aile Hukuku, 5. B., Ankara 2004.

SCHWENZER, Ingeborg., Basler Kommentar, Kommentar zum Schweize- rischen Privatrecht, Schweizerischen Zivilgesetzbuch I, (Art. 217- 456 ZGB), 3. Aufl., Basel/Genf/München 2006. (Kıs. Basl.K.)

SEROZAN, Rona., Çocuk Hukuku, İstanbul 2005. (Kıs. Çocuk)

SEROZAN, Rona., Medeni Hukuk, Genel Bölüm / Kişiler Hukuku, İstanbul 2011.

ŞENOCAK, Zarife., Küçüğün Tıbbi Müdahalaye Rızası, AÜHFD 2001, C. 50, S. 2, sh. 65 80.

REILINGH, Jeanine de Vries., Le droit fondamental de lenfant à con- naître son ascendance, PJA 2003, sh. 363 372.

YILDIRIM, Mustafa Fadıl., Gen analizleri ve kişilik haklarının korunması, AEÜHFD, C. XI, S. 3 4 (2007), sh. 383 402.

ZENGİN, Mehmet Ali., Biyoloji Uygulamaları ve Tıbbi Müdahaleler Karşısında İnsan Haklarının Korunması, Ankara 2012.