31954

AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİ HUKUKUNDA, DOĞAL AFETLERDE YAŞAM HAKKI VE MÜLKİYET HAKKI BAĞLAMINDA DEVLETİN SORUMLULUĞU: BUDAYEVA KARARI

Doğal afetler, öngrölümez olduklarından dolayı ciddi boyutlarda can ve mal kayıplarına neden olurlar; öyle ki, insanlık tarihinde doğal afetlerden dolayı çok sayıda insan yaşamını yitirmiştir. Türkiye, deprem, toprak kayması, çığ düşmesi, sel felaketi gibi başlıca doğal afetlere maruz kalma bakımından dünyada en kırılgan ülkelerden biridir. Doğal afetler, oluş biçimleri itibariyle insan faaliyetleriyle doğrudan bir bağa sahip olmasalar da, onların insan yaşamı üzerindeki etkilerinin derecesi önemli ölçüde insani etkenlere bağlıdır. Bu yönleri nedeniyle doğal afetler, hukukun kapsam alanına; can ve mal kayıplarıyla ilgisinden ötürü de özellikle insan hakları hukukunun inceleme alanı içerisine girerler. İnsan yaşamına ve mamelekine yönelik riskleri azaltma noktasında Devletin rol ve görevi o denli önemlidir ki, bu yükümlülüğün gereğinin yerine getirilip getirilmediğinin yalnızca iç hukuk tarafından değerlendirilmesi yeterli görülemez; fakat aynı zamanda bunun uluslararası insan hakları hukuku tarafından da değerlendirilmesi gerekir. AİHM Budayeva kararında, doğal afetlerde yaşam ve mülkiyet haklarını korumak için devletin sorumluluğunun kapsamını tayin edecek ölçütleri ortaya koymuştur. Bu davada Mahkeme, yalnızca devletin bu tür afetler karşısında yapması gerekenleri belirleyen soyut bir yasal çerçevenin mevcudiyetini ve yeterliliğini değerlendirmemiştir; fakat aynı zamanda yetkililerin her bir davada can ve mala yönelik riskleri asgari bir noktaya indirebilmek için yapmış oldukları faaliyetlerin bu faaliyetler ister idari olsun isterse yargısal- yeterliliğini değerlendirmiştir. Bu çalışmada Budayeva kararının ayrıntılı bir analizi ve - gerektiği ölçüde- Mahkemenin ilgili diğer kararlarının bir analizi yapılacak; Türk hukuk sisteminin, bir doğal afet halinde devletin, yaşam ve mülkiyet haklarını koruma yükümlülüğünün kapsamının belirlenmesi bakımından uluslararası insan hakları hukukunun ortaya koymuş olduğu kriterlerle uyumlu olup olmadığı araştırılacaktır.

The Responsibility of The State in Case of A Natural Disaster under The Law of ECHR in The Context of Right to Life and Right to Property: Budayeva Judgment

Due to their unpredictable nature, natural disasters cause extensive damages to life and property, which has so far claimed many lives in many parts of the world in the history of mankind. Being one of the most vulnerable countries in the world, Turkey is exposed to some major natural hazards, such as earthquakes, landslides, avalanches, floods, etc. Even though the natural disasters by their way of occurrence- have no direct connection with man-controlled activities, the degree of their impact on human life is to a great extent affected by man-factor. Therefore, with such aspects natural disasters fall within the subject of law, and specifically of human rights law as they concern to loss of life and property. So essential is the role and the duty of the State to reduce the risks to human life and property in case of a natural disaster that it should be assessed also by international adjudication in human rights. It was the Budayeva judgment through which The European Court of Human Rights did such a job, setting the criteria for the determination, and clearing the lines of the latitude of the States responsibility to protect both the life and property in case of a natural disaster. The Courts assessment is based not only on the theoretical fra- mework for which the State should provide for an appropriate response to such disasters through an abstract legislation but also on the authorities actions however they are administrative or judicial in nature- in individual cases to minimize the risks to human life and property. Through a detailed analysis of Budayeva judgment and if necessary- the Courts other most relevant judgments, this study focuses on the evaluation of Turkish domestic law whether or not it is compatible with the case law of the ECHR in the right to life and the right to property adjudication, which especially concerns to the States role and responsibility in case of a natural disaster.

PDF

___

Afyoncu, Erhan (2009); İstanbulun 469 Yıllık Osmanlı Döneminde Son Yıllardaki Kadar Sel Olmadı, Bugün Gazetesi. 13 Eylül 2009 Pazar. 12 Kasım 2009 tarihinde http://gundem.bugun.com.tr/en-buyuk-sel-felaketi-2- bin-olu-haberi/78087 adresinden erişildi.
Akyılmaz, Bahtiyar (2005); Sosyal Risk İlkesi ve Uygulama Alanı. GÜHFD, C. 9, S. 1-2.
Alacakaptan, Ugur (1970); Kişi Dokunulmazlığı Kişi Güvenliği, Türkiyede İnsan Hakları. Ankara: Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları.
Armağan, Tuncay. (1997). İdarenin Sorumluluğu ve Tam Yargı Davaları. Ankara: Seçkin Yayınevi.
Artuk, Mehmet Emin/Gökçen, Ahmet/Yenidünya, Ahemet Caner. (2013). Ceza Hukuku Genel Hükümler. Ankara: Adalet Yayınevi.
Artuk, Mehmet Emin/Üzülmez, İlhan. (2005). Taksirle Tehlikeye Sebebiyet Verme Suçu (765 s. TCK m. 383) Genel Güvenliğin Taksirle Tehlikeye Sokulması (5237 s. TCK m. 171), TBB Dergisi, Sayı: 57.
Azrak, Ali Ülkü. (2000). Deprem ve İdarenin sorumluluğu. Deprem ve Hukuk. Istanbul: İstanbul Barosu yayını.
Baertschi, Bernard. (1995). La Valeur de la Vie Humain et lintegrité de la personne. Paris: Presses Universitaires de France.
Balamir, Murat. (2007). Afet Politikası, Risk ve Planlama. TMMOB Afet Sempozyumu Bildiriler Kitabı. 5-7 Aralık. Ankara: Mattek Matbaacılık Basın Yayın Tanıtım Tic. San. Ltd. Şti. 12 Kasım 2012 tarihinde www.tmmob.org.tr/resimler/ekler/dea61eed4bceec5_ek.pdf adresinden erişildi.
Bardakçı, Ozan. (2005). Mülki İdarenin Afet Yönetimi. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi İdare Hukuku Seminer Ödevi. Ankara, 10 Mayıs 2013 tarihinde http://80.251.40.59/politics.ankara.edu.tr/ karahan/Seminer/2005-6/afetyonetimi-ozanbardakci.pdf adresinden erişildi.
Bayraktar, Köksal. (1972). Hekimin Tedavi Nedeniyle Cezai Sorumluluğu, İstanbul: Istanbul Üniversitesi Yayınları No:768, Sermet Matbaasi.
Bomhoff, Jacco. (2008) Lüths 50th Anniversary: Some Comparative Observations on the German Foundations of Judicial Balancing, German Law Journal, Vol. 09, Issue 2.
Brink, David. (2005). Nozicks Libertarian Liberalism. Philosophy, Issue 167. 10 Mayıs 2013 tarihinde http://philosophyfaculty.ucsd. edu/faculty/dbrink/courses/167-05/Handout-4%20Libertarian%20 Liberalism.pdf adresinden erişildi.
Caldeira, Igor. (2009). Nozick versus Hayek: Why Nozick is Wrong and a Libertarian State should dare to Do More, 10 Mayıs 2013 tarihinde
Çınar, Ali Rıza. (2008). Yargıtay Ceza Genel Kurulunun 2003 Yılında Verdiği Önemli Kararların Açılaması. 10 Mayıs 2013 tarihinde http://karsiliksizcek.wordpress.com/2008/08/08/yargitay-ceza-genel- kurulunun-2003-yilinda-verdigi-onemli-kararlarin-aciklamasi/ adresinden erişildi.
Çolak, İlker/Şahin, Kemal. (2011). Main Characteristics of Urban Planning and Its Effects on Fundamental Rights and Freedoms-With Special Reference to Turkish Law, Law and Justice Review, Vol. 1, Issue 2, Year 1.
Delaney, Debra. (2008). Criminal Behaviour: Free Will versus Determinism, Australasian Journal of Correctional Staff Development. 3 Nisan 2013 tarihinde http://www.bfcsa.nsw.gov.au/__data/assets/ pdf_file/0011/196427/Criminal_Behaviour_-_Free_Will_v._ Determinism.pdf adresinden erişildi.
Doğan, Ilyas (2003). Gözaltında Yaşama Hakkına Saygı ve İşkencenin Önlenmesinde Hekimin Rolü ve Sorumluluğu, Polis Dergisi, Yıl 9, S. 36.
Duran, Lütfi. (1974). Türkiye İdaresinin Sorumluluğu. Ankara: Türkiye ve Ortadoğu Amme Enstitüsü Yayını.
Erdin, Selim. (2013). Ceza Hukukunda İlliyet, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
Erdoğan, Mustafa. (2011). İnsan Hakları Teorisi ve Hukuku (Genişletilmiş 2. Baskı). Ankara: Orion Kitabevi.
Ergünay, Oktay, (2007)Türkiyenin Afet Profili, TMMOB Afet Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 5-7 Aralık. Ankara: Mattek Matbaacılık Basın Yayın Tanıtım Tic. San. Ltd. Şti. 12 Kasım 2012 tarihinde www.tmmob.org.tr/resimler/ekler/dea61eed4bceec5_ek.pdf adresinden erişildi. Evren, Çınar Can. (2010). İdarenin Sorumluluğunu Etkileyen Neden Olarak Mücbir Sebep. GÜHFD, C. XIV, S. 1.
Eyidoğan. (2007). Haluk, Marmara Bölgesinin ve İstanbul Kentinin Deprem Tehlikesi Üzerine Bir Derleme, TMMOB Afet Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 5-7 Aralık. Ankara: Mattek Matbaacılık Basın Yayın Tanıtım Tic. San. Ltd. Şti. 12 Kasım 2012 tarihinde www.tmmob.org.tr/resimler/ekler/ dea61eed4bceec5 _ek.pdf adresinden erişildi.
Fujısawa, K./Harada, T./Takeda, H. (2004). Observation of and emergency measures The Foundation Engineering & Equipments, Vol. 32, No. 9.
Fujisawa, K./Higuchi and Others K. (?). Land Slide Detection, Mo- nitoring, Rediction, Emergency Measures and Technical Instruction in a Busy City, Atami, Japan. Public Works Research Institute, Japan. 12 Mayıs 2013 tarihinde http://www.pwri.go.jp/eng/activity/pdf/reports/fujisawa. 070603.pdf adresinden erişildi.
Gemalmaz, H. Burak. (2009). Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinde Mülkiyet Hakkı. İstanbul: Beta Yayınevi.
Gemalmaz, H. Burak. (2010). Reconciling the Right of Property and Planning in the Light of the European Convention on Human Rights. Annales de la Faculté de Droit dIstanbul, C. 42, S. 59.
Gonzalez, Javier Mijangos y. (2008). The Doctrine of Drittwirkung der Grundrechte in the Case Law of the Inter-American Court of Human Rights, InDret, Vol. 1, February. 2 Kasım 2010 tarihinde http://ssrn.com/abstract=1371114 adresinden erişildi.
Gökcan, Hasan T. (2003). Teori ve Yargı Kararları Işığında İdarenin Sorumluluğu ve Tazminat Davaları. Ankara: Seçkin Kitabevi.
Gözler, Kemal/Kaplan, Gürsel. (2011). İdare Hukuku Dersleri. Bursa: Ekin Basın Yayın Dağıtım.
Gözler, Kemal. (2009). İdare Hukuku, Cilt II (İkinci Baskı). Bursa: Ekin Basım Yayın Dağıtım.
Gözübüyük, Şeref/Tan, Turgut. (2003). İdare Hukuku: İdari Yargılama Hukuku. Ankara: Turhan Kitabevi.
Guha Sapir, Deberati/Lechat, Michel F. (1986). The Impact of Natural Disasters: A Brief Analysis of Characteristics and Trends , Journal of Prehospital and Disaster Medicine, Vol. 2, Issue 1-4.
Günday, Metin, (2011). İdare Hukuku. Ankara: İmaj Yayınevi. Haber Türk Gazetesi, 8 Temmuz 2012. 10 Nisan 2013 tarihinde http://www.haberturk.com/gundem/haber/757230-sel-felaketinin-bilancosu- aciklandi adresinden erişildi.
Hafızoğulları, Zeki/Özen, Muharrem. (2010). Türk Ceza Hukuku Özel Hükümler: Kişilere Karşı Suçlar, 1. Baskı, Ankara: US-A. Hakeri, Hakan. (2007). Kasten Öldürme Suçları: TCK 81-82-83 (2. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
Inwagen, Peter Van. (1975). The Incompatibility of Free Will and Determinism, Philosophical Studies, 27, Reidel Publishing Company, Holland, 3 Nisan 2013 tarihinde http://www.calstatela.edu/dept/phil/pdf/res/van- inwagen-incompatibilism.pdf adresinden erişildi.
Janis, Mark W./Kay, Richard S./Bradley, Anthony W. (2008). European Human Rights Law: Text and Materials (Third Edition). New York: Oxford University Press.
Kaboglu, Ibrahim Ö. (1998). Özgürlükler Hukuku (Genişletilmiş 4. Baskı). İstanbul: AFA Yayinları.
Kalin, Walter/Künzli, Jörg. (2009). The Law of International Human Rights Protection, New York: Oxford University Press.
Kalin, Walter. (2010). Death is Different-The Death Penalty and The Right to A Fair Trial, The Right to Life (Edited by Tomusc- hat/Lagrange/Oeter). Leiden/Boston: Martin Nijhoff Publishers, Kommers, Donald P. (1997). The Constitutional Jurisprudence of the Federal Republic of Germany. USA: Duke University Press.
Kutlu, Meltem. (1999). Deprem ve İdarenin Sorumluluğu. Amme İdaresi Dergisi, C. 32, S. 4.
Larsen, Lourence B./Torres, Amaya U. (2011). The Inter-American Court of Human Rights: Case Law and Commentary (Translated by Rosalind Greenstein). New York: Oxford University Press.
Living with Risk: A Global Review of Disaster Reduction Initiatives. (2004). Vol. I, 12 Mayıs 2013 tarihinde http://www.unisdr.org/files/ 657_lwr1.pdf adresinden erişildi.
Locke, John, Second Treaties of Civil Government, Chapter IX, Section 123. 10 Mayıs 2013 tarihinde http://www.gutenberg.org/files/7370/ 7370-h/7370-h.htm adresinden erişildi.
Lukasova, Adriana. (1995). Nozicks Libertarianism: A Qualified Defence. 10 Mayıs 2013 tarihinde http://www.libertarian.co.uk/ lapubs/philn/philn032. pdf adresinden erişildi.
McConnell, Greensboro Terrance. (2000). Inaliable Rights: The Limits of Consent in Medicine and the Law. New York: Oxford University Press.
Milliyet Gazetesi, 6 Ağustos 2013 Salı. 10 Nisan 2013 tarihinde Nomer, Haluk N. (2011). Borçlar Hukuku Genel Hükümler. İstanbul: Beta Basım Yayım.
Oğuzman, Kemal/Öz, Turgut. (2013). Borçlar Hukuku Genel Hükümler, cilt II (11. Bası). İstanbul: Seçkin Yayıncılık.
Ott, Lisa. (2011). Enforced Disappearance in International Law. UK: Hart Publishing.
Ozansoy Cüneyt. (1991). Türkiye İdaresinin Sorumluluğunda Kamu Hukuku Erozyonu. I. Ulusal İdare Hukuku Kongresi, 1. Kitap, Ankara.
Öncü, Gülay Arslan. (2011). Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinde Özel Yaşamın Korunması Hakkı, İstanbul: Beta Yayıncılık.
Özay, İlhan/Özgürldür, Şeref. (1996). Askeri Yüksek İdare Mahkemesi Kararları Işığında Tam Yargı Davaları. Ankara: Yetkin Yayınları.
Özgenç, İzzet. (2013). Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler (8. Baskı). Ankara: Seçkin.
Petrucci, Olga. (2012).The Impact of Natural Disasters: Simplified Procedures and Open Problems, Approaches to Managing Disaster- Assessing Hazards, Emergencies and Diaster Impacts, Edited by John Tie- fenbacher, Intech Publishing. 10 Mayıs 2013 tarihinde http://cdn.intechopen.com/pdfs/31819/InTech-The_impact_of_natural_ disasters_simplified _procedures_and_open_problems.pdf adresinden erişildi.
Platt, Rutherford H. (2007). Lifelines: An Emergency Management Priority for the United States in the 1990s, Disasters, Vol. 15, Issue 2.
Reid, Karen. (2011). A Practitioners Guide to The European Convention on Human Rights (Fourth Edition). London: Sweet and Maxwell Publishing,.
Rieter, Eva. (2010). Preventing Irreparable Harm: Provisional Measures in International Human Rights Adjudication. UK&USA: Intersentia.
Rusinova, Vera. (2010). The Duty to Investigate the Death of Persons Arrested and/or Detained by Public Authorities, The Right to Life (Edited by Tomuschat/Lagrange/Oeter). Leiden/Boston: Martin Nijhoff Publishers.
Sabah Gazetesi, 27 Ocak 2009. 28 Mayıs 2013 tarihinde Sarıca, Ragıp. (1944). Teşri Organının Faaliyetinden Dolayı Devletin Mali Mesuliyeti Meselesi İÜHFM, C. 10, S. 1-2.
Sarıca, Ragıp. (1946). Vazifeye Müteallik Bazı Suçların Hizmet Kusuru Sayılmasına Karşı Serdedilen İtirazlara Cevap. İÜHFM, C. 12, S. 2-3,
Sarıca, Ragıp. (1949). İdare Ajan ve Memurlarının Şahsi Kusurlarından Dolayı Şahsen Mesul Tutulmalarının Hukuki Mesnetleri. İÜHFM, C. 15, S. 1.
Schumacher, Bernard N. (2005). Tout Être Humain est-il une Personne? Controverse Autour de la Définition de la Personne dans la Discussion éthique Médicale Contemporaine. Laval Théologique et Philosophique, Vol. 61, No.1.
Sınar, Hasan. (2010). Türk Hukukunda Doğal Afetlerden Kaynaklanan Ceza Sorumluluğu Üzerine Notlar, Prof.Dr. Köksal Bayraktara Armağan, Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C: I
Suganuma, Katsutoshi. (2006). Recent Trends in Earthquake Disaster Management in Japan . Quarterly Review, No. 19. 12 Mayıs 2013 tarihinde http://www.nistep.go.jp/achiev/ftx/eng/stfc/stt019e/qr19pdf/STTqr 1907.pdf adresinden erşildi.
Şengün, Hayriye. (2007). Marmara Depreminde Bayındırlık ve İskan Bakanlığı Çalışmaları ve Hukuksal Sorunlar, TMMOB Afet Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 5-7 Aralık. Ankara: Mattek Matbaacılık Basın Yayın Tanıtım Tic. San. Ltd. Şti. 12 Kasım 2012 tarihinde
Tanör, Bülent. (2000). Kişi Dokunulmazlığı İnsan Hakları. Istanbul: Yapi Kredi Yayinlari.
Tavernier, Paul. (2010). Le Recours â La Force par La Police , The Right to Life, Edited by Tomuschat/Lagrange/Oeter. Leiden/Boston: Martin Nijhoff Publishers.
Tekinsoy, M. Ayhan. (2013). Anayasa Mahkemesinin Kamu Görevlilerinin Kişisel Sorumluluğu Konusundaki Yaklaşımının Muhtemel Sonuçları. Ankara Barosu Dergisi, Yıl 71, S./1.
Tezcan, Durmuş-Erdem, Mustafa Ruhan/Önok, Murat, (2010). Teorik ve Pratik Ceza Özel Hukuku (7. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık., Thomas Hobbes. (2012). Leviathan (Çev. Semih Lim). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Tomuschat, Christian. (2010). The Right to Life-Legal and Political Foundations, The Right to Life (Edited by Tomuschat/Lagrange/Oeter). Leiden/Boston: Martin Nijhoff Publishers.
Üzülmez, İlhan. (2013). Vücut Dokunulmazlığına Karşı Suçlar (1. Baskı). Ankara: Adalet Yayınevi.
Waldron, Jeremy. (1991). The Right to Private Property. USA: Oxford University Press. www.tmmob.org.tr/resimler/ekler/dea61eed4bceec 5_ek.pdf adresinden erişildi.
Yayla, Yıldızhan. (1980). İdarenin Sorumluluğu ve Mücbir Sebep, Sorumluluk Hukukunda Yeni Gelişmeler Sempozyumu, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları.
Yayla, Yıldızhan. (1990). İdare Hukuku I (Gözden Geçirilmiş ve Genişletilmiş İkinci Bası). İstanbul: Filiz Kitabevi.
Yüzbaşıoğlu, Necmi. (1993). Türk Anayasa Yargısında Anayasallık Bloku. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları.