Kübra ENGİN, Serap DEMİRİZ, Banu Sultan KOÇYİĞİT

Okul Öncesi Öğretmenlerinin Ekolojik Ayak İzi Farkındalıkları, Çevre Dostu Davranışları ve Çevre Dostu Etkinlikler Uygulama Durumları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi

Sanayileşme ve tüketimin artmasıyla sıklıkla gündeme gelen çevre sorunları giderek artmış ve günümüzde ciddi boyutlara ulaşmıştır. Bu sorunun incelenmesi, nedenlerinin açıklanması ve çözümü amacıyla insan davranışları incelenmeye başlanmış ve buna yönelik ekolojik ayak izi farkındalığı ve çevre dostu davranış gibi kavramlar geliştirilmiştir. Okul öncesi dönem ise pek çok kavram ve davranışta olduğu gibi ekolojik ayak izi farkındalığı ve çevre dostu davranışların kazanılması için kritik bir dönemdir. Bu araştırmanın amacı okul öncesi öğretmenlerinin ekolojik ayak izi farkındalıklarını, çevre dostu davranışlarını ve çevre dostu etkinlikler uygulama durumlarını farklı değişkenler açısından incelemek ve bu kavramların birbiriyle ilişkilerini ortaya koymaktır. Bu amaç doğrultusunda ilişkisel tarama modelinde tasarlanan çalışmada tipik durum örnekleme yöntemi ile belirlenen Ankara ili Altındağ, Çankaya, Yenimahalle ilçelerinde görev yapmakta olan 150 okul öncesi öğretmeniyle çalışılmıştır. Araştırma sonuçları okul öncesi öğretmenlerinin ekolojik ayak izi farkındalıkları, çevre dostu davranışları ve çevre dostu etkinlikler uygulama durumlarının yaş, hizmet yılı ve çalışılan kurum türüne göre farklılaşmadığını göstermiştir. Çevreye ilişkin bir kuruma üye olma değişkeninin tüm ölçeklerden alınan puanlar üzerinde anlamlı düzeyde etkisi olduğu; çevreye ilişkin bir hizmet içi eğitim almış olmanın ise ekolojik ayak izi farkındalığı üzerinde etkili olduğu belirlenmiştir. Ayrıca ölçülen üç bağımlı değişkenin birbirleriyle orta düzeyde pozitif ilişki içerisinde oldukları; çevre dostu davranış değişkeninin, ekolojik ayak izi farkındalığının çevre dostu etkinlikler uygulama durumu üzerindeki yordayıcılık etkisine tam aracılık ettiği sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

ekolojik ayak izi farkındalığı, çevre dostu davranış, çevre dostu etkinlikler uygulama, okul öncesi öğretmenleri, regresyon

Investigation of the Relationship Between Preschool Teachers' Ecological Footprint Awareness, Pro-Environmental Behavior and Practice of Eco-Friendly Activities

Environmental problems, which frequently enter into the agenda in parallel with the increase in industrialization and consumption, have shown an increase on a gradual basis and have reached crucial levels today. In order to examine this problem, explain its causes and solve it, human behaviors have started to get examined and concepts involving the ecological footprint awareness and the pro-environmental behavior have been developed. The preschool period, on the other hand, is a critical period for making an acquisition an ecological footprint awareness and pro-environmental behaviors, just as in many concepts and behaviors. The aim of the present research is to make an examination relating to the preschool teachers' awareness of ecological footprints, their pro-environmental behaviors and their practice of eco-friendly activities as relevant to different variables and to reveal the relationships between the given concepts. To this end, 150 preschool teachers working in Altındağ, Çankaya and Yenimahalle districts of Ankara were studied on. The results of the research showed that preschool teachers' awareness of the ecological footprints, pro-environmental behaviors and practice of eco-friendly activities did not show divergence depending on age, years of service and the type of institution that they work in. It has been determined that the variable that is made up of membership to an environmental institution has a significant effect on the scores that are obtained at all scales and to have an in-service training on the environment has an effect on the ecological footprint awareness. In addition, it was concluded that the three dependent variables that were measured were in a moderately positive relationship with each other and that the variable that is made up of pro-environmental behavior mediates the predictive effect of the ecological footprint awareness relating to the practice of eco-friendly activities in full.

Keywords:

ecological footprint awareness, pro-environmental behavior, practice of eco- friendly activities, preschool teachers, regression,

PDF

___

Akıllı, H., Kemahlı, F., Okudan, K. ve Polat, F. (2008). Ekolojik ayak izinin kavramsal içeriği ve Akdeniz Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi’nde bireysel ekolojik ayak izi hesaplaması. Akdeniz IIBF Dergisi, 8(15), 1-25.
Aksu, Y. (2009). Fen ve teknoloji ile sınıf öğretmenlerinin çevre sorunlarına yönelik tutumlarının belirlenmesi (Burdur ili örneği). (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Süleyman Demirel Üniversitesi.
Atik, A. D. ve Doğan, Y. (2019). Üniversite öğrencilerinin çevre dostu davranışları. Muallim Rıfat Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(1), 1-21.
Atmaca, A. C., Kiray, S. A. ve Çolakoğlu, M. H. (2020). An examination of teachers’ sustainable development awareness in terms of branches, genders, ages and years of service. Problems of Education in the 21st Century, 78(3), 342-358. https://doi.org/10.33225/pec/20.78.342
Başer, E.H. (2015). Sosyal Bilgiler Öğretmen Adaylarının Küresel Sosyal Sorumluluk Düzeylerinin Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Dumlupınar Üniversitesi.
Birand, A. (2016). Okul öncesi öğretmen adaylarının ekolojik ayak izi farkındalıkları ve çevre dostu davranışları. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Yakın Doğu Üniversitesi.
Büyüköztürk, Ş. (2017). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Ankara: Pegem.
Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö.E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2012). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Pegem.
Creswell, J.W. (2017). Araştırma Deseni (S.B. Demir, Çev.). Ankara: Eğiten Kitap.
Çelik Coşkun, I., ve Sarıkaya, R. (2014). Sınıf öğretmeni adaylarının ekolojik ayak izi farkındalık düzeylerinin belirlenmesi. Turkish Studies (Elektronik), 9(5), 1761-1787.
Çetin, F. A. (2015). Ekolojik ayak izi eğitiminin 8. sınıf öğrencilerinin sürdürülebilir yaşama yönelik tutum, farkındalık ve davranış düzeyine etkisi. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi.
Dean, J. H., Bush, R. A. (2007). A community psychology view of environmental organization processes. American Journal of Community Psychology, 40(1), 146-166.
Ersoy Quadir, S. ve Temiz G. (2017). Öğretmenlerin ve ebeveynlerin okul öncesi çağı çocuklarla çevre dostu uygulamalarının incelenmesi. Third Sector Social Economic Review, 52(2), 71.
George, D., Mallery, M. (2010). SPSS for Windows Step by Step: A Simple Guide and Reference. Boston: Pearson
Grigoryeva, V. V. (2010). Research of parameters of a personal ecological footprint as an effective tool of education for sustainable development. The State of the Art in Ecological Footprint Theory and Applications FOOTPRINT FORUM 2010 Academic Conference Book published for the Academic Conference FOOTPRINT FORUM 2010 Short Communications Colle Val d’Elsa, Italy 9th-10th June 2010 içinde (s. 51).
Güngör, H. (2019). Bir okul öncesi eğitim kurumunda ekolojik ayak izi uygulamaları ile sürdürülebilir yaşam fırsatlarının geliştirilmesi. (Yayınlanmamış doktora tezi). Pamukkale Üniversitesi.
Güngör, H. ve Kalburan, F. N. C. (2022). Okul öncesi eğitim kurumu çalışanlarının ekolojik ayak izi farkındalık düzeylerinin belirlenmesi. International Journal of New Trends in Arts, Sports & Science Education (IJTASE), 11(1), 17-26.
Güzelyurt, T. ve Özkan, Ö. (2018). Okul öncesi öğretmenlerinin okul öncesi dönemde çevre eğitimine ilişkin görüşleri: Durum çalışması. Turkish Studies, 13(11), 651-668.
IPCC (2022). Climate Change 2022: Impacts, Adaptation and Vulnerability. Contribution of Working Group II to the Sixth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change [H.-O. Pörtner, D.C. Roberts, M. Tignor, E.S. Poloczanska, K. Mintenbeck, A. Alegría, M. Craig, S. Langsdorf, S. Löschke, V. Möller, A. Okem, B. Rama (eds.)]. Cambridge University Press.
Johnson, B., Christensen, L. (2014). Eğitim Araştırmaları. (S.B. Demir, Çev. Ed.). Ankara: Eğiten Kitap.
Kaga, Y. (2008). Early childhood education for a sustainable world. In I. P. Samuelsson ve Y. Kaga (Eds.), The contribution of early childhood education to a sustainable society (pp. 53-56). Paris: UNESCO. http://unesdoc.unesco.org/images/0015/001593/159355E.pdf sayfasından erişilmiştir.
Kaiser, F. G., Fuhrer, U. (2003). Ecological behavior's dependency on different forms of knowledge. Applied psychology, 52(4), 598-613.
Karadayı, G. (2005). Ortaöğretim öğretmenlerinin küresel, ulusal ve yerel çevre sorunları hakkındaki görüşleri (Sakarya İli Örneği). (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi.
Karaismailoğlu, E. S. ve Erten, S. (2018). Investigation on Environmental Awareness Level of Teachers. The Eurasia Proceedings of Educational and Social Sciences, 9, 96-103.
Keleş, Ö. (2007). Sürdürülebilir yaşama yönelik çevre eğitimi aracı olarak ekolojik ayak izinin uygulanması ve değerlendirilmesi. (Yayınlanmamış doktora tezi). Gazi Üniversitesi.
Koç, H. ve Karatekin, K. (2013). Coğrafya öğretmen adaylarının çevre okuryazarlık düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Marmara Coğrafya Dergisi, (28), 139-174.
Liu, S. Y., Yeh, S. C., Liang, S. W., Fang, W. T., Tsai, H. M. (2015). A national investigation of teachers’ environmental literacy as a reference for promoting environmental education in Taiwan. The Journal of Environmental Education, 46(2), 114-132.
McNichol, H., Davis, J. M., O’Brien K. R. (2011). An Ecological footprint for an early learning centre: Identifying opportunities for early childhood sustainability education through interdisciplinary research. Environmental Education Research, 17 (5), 689–704.
Owens, M. A. (2000). The environmental literacy of urban middle school teachers. (Doktora tezi, Emory University). https://www.proquest.com/docview/304650593
Özkan, B. (2017). Okul öncesi öğretmenlerinin çevre eğitimine yönelik görüşlerinin incelenmesi. Akademik Bakış Dergisi, 62, 80-87.
Steg, L., Vlek, C. (2009). Encouraging pro-environmental behaviour: An integrative review and research agenda. Journal of Environmental Psychology, 29, 309-317.
Tanık Önal, N., Kılınç, A. ve Saraçoğlu, S. (2020). Fen bilgisi öğretmen adaylarının çevre kimliklerinin ve çevre dostu davranışlarının incelenmesi. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 33(3), 749-777.
Tanık, N. (2012). Fen ve teknoloji öğretmen adaylarının çevre kimliklerinin ve çevre dostu davranışlarının belirlenmesi. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Erciyes Üniversitesi.
Toprak, F. (2017). Farklı kademelerde görev yapan öğretmenlerin çevresel tutum, bilgi ve davranışlarıyla çevre eğitimine yönelik görüşlerinin incelenmesi. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Çukurova Üniversitesi.
Wackernagel, M. (2013). Biocapacity Matters. https://www.ethz.ch/content/dam/ethz/main/ethzurich/nachhaltigkeit/Bildmaterial/Pioneers/Wackernagel/ETHSustainability_Pioneers_Wackernagel_February2013 sayfasından 19.03.2022 tarihinde erişilmiştir.
World Economic Forum. (2022). The Global Risks Report 2022. https://www3.weforum.org/docs/WEF_The_Global_Risks_Report_2022.pdf sayfasından 19.03.2022 tarihinde erişilmiştir.
Yılmaz, V. ve Dalbudak, Z. İ. (2018). Aracı Değişken Etkisinin İncelenmesi: Yüksek Hızlı Tren İşletmeciliği Üzerine Bir Uygulama. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 14(2), 517-534.