Leyla ALPTEKİ SARIOĞLU

Yedi Tavır Hakkında Yazılmış Bir Risale Tercümesi: Tercüme-i Risâle-i Etvâr-ı Seb‘a

Çalışmamızın konusu XV. asrın tasavvuf büyüklerinden ve edebî şahsiyetlerinden biri olan Halvetîşeyhi Cemâl-i Halvetî’nin (öl. 899/1493) henüz ele geçmemiş iki eserinden tercüme edildiği kanaatindeolduğumuz Tercüme-i Risāle-i Ešvār-ı Seb‘a adlı mensur eserdir. Risale, Arapça “yedi tavır” demek olanve nefsin yedi derecesine göre değişen hâlleri ifade etmek için de kullanılan etvâr-ı seb‘a hakkındadır.Tercüme-i Risāle-i Ešvār-ı Seb‘a, on iki tavır ve altı makama ayrılmıştır. Risalede on iki tavırda edilmesigereken zikirler ve bu zikirlerde kurtulunan nefis mertebeleri ele alınmıştır. On iki tavırdan oluşan bu seyrü sülûk neticesinde insân-ı kâmil olmaya doğru bir gidiş vardır. Bunun yanı sıra risalede altı cihete göreayrılan makamlara; nefis ve akıl, gönül ve ruh makamlarına da değinilmiş, konular ayet ve hadislerledesteklenerek anlatılmıştır.Allah’a ulaşmak isteyen kişi Allah’a yakınlığı ve kavuşmayı düşünen bir kul olmalı, bunun için kâmilbir mürşidin terbiyesi altına girmeli ve nefsine savaş açmalıdır. Bu yolda sâlik, on iki ismin tavırlarındanfaydalanmalıdır. Risalede altı cihete göre altı makam ve bu makamların ehilleri sıralanır, fark makamızikredilir. Sonrasında ise Allah’a ulaşmanın yollarının çokluğundan bahsedilmiştir.Çalışmada Tercüme-i Risāle-i Ešvār-ı Seb‘a’nın konusu ayrıntılarıyla anlatılmış, inceleme sonunda iserisalenin çeviriyazıya aktarılmış hâli sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler:

Tasavvuf, Seyr ü Sülûk, Etvâr-ı Sebʻa, Cemâl-i Halvetî, Tercüme-i Risâle-i Etvâr-ı Seb‘a

An Interpretation of Pamphlet on Seven Attitude Tercume-i Risale-i Etvar-i Seb‘a

This paper introduces Tercüme-i Risale-i Etvar-ı Seb‘a to the literature by discussing its topics in detailand providing the full transcription of the original text in Latin alphabet. Tercüme-i Risale-i Etvar-ı Seb‘ais a pamphlet written by Cemal-i Halveti (899/1493), one of the most prominent dervishes in XVth century.As indicated by the title itself, it is about variable states associated with seven stations of the soul (nefs).The pamphlet consists of parts on six stations of the soul and twelve variable states associated withthose stations. Specifically, it specifies the dhikr necessary to be completed in each one of twelve variablestates to overcome impurities of the soul and discusses the stations of the soul needed to be passed to attainthe status of being a complete person (insan-ı kamil). The pamphlet also covers such topics as stationsthat change depending on the six directions, soul (nefs), intellect (akl) aql, hearth (gonul) and spirit (ruh),providing references from Qur’an and hadiths to justify the points being made regarding these topics.According to the pamphlet, a person or a seeker willing to reach Allah should contemplate aboutAllah constantly and progress through hard work under the supervision of a qualified spiritual guide. Theseeker also should benefit from the variable states of twelve names. The pamphlet elaborates on stationsthat change depending on the six directions, the masters associated with those stations and the station ofdifference. Then, it talks about the multitude of paths going to Allah.In this study, topics covered in Tercüme-i Risale-i Etvar-ı Seb‘a are explained in detail; and the fulltranscription of the original text in Latin alphabet is presented at the end.

Keywords:

Mysticism, Seyr ü Süluk, Etvar-ı Sebʻa, Cemal-i Halveti, Tercüme-i Risale-i Etvar-ı Seb‘a,

PDF

___

Alptekin Sarıoğlu, Leylâ, Cemâl-i Halvetî’nin Tasavvufî Mesnevîleri (Metin-İnceleme), (Yayımlanmamış Doktora Tezi), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2013.
Cebecioğlu, Ethem, Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü, 5. baskı, Ağaç Kitabevi Yay., İstanbul 2009.
Cunbur, Müjgân, “Çelebi Halife Cemâl-i Halvetî Hayatı ve Eserleri”, Aksaray ve Cemalettin Aksarayî Sempozyumu, haz. Ruhi Özkanlı, Aksaray Vakfı Yayınları, İstanbul 1994, s. 79-89.
Çakmak, Muharrem, Cemâl Halvetî Hayatı, Eserleri, Tasavvufî Düşüncesi ve Cemâliyye Kolu, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum 1999.
____________, “Niyazî-i Mısrî’nin “Etvâr-ı Seb’a” Adlı Risâlesi’nde Seyr ü Sülûk’un Evrelerinde Görülen Rüyâ/Vâkıât,” Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 11/5, (Winter 2016), s. 137-158.
Işıtan, İbrahim, “Halvetiyye Geleneğine ve Bir Halvetiyye Şeyhi Olan Sofyalı Bâlî Efendi’ye Göre Sülûkün Yedi Evresi (Atvâr-ı Seb‘a)”, Hikmet Yurdu, C 4, S 7, (2011) s. 89-113.
Kur’ân-ı Kerîm ve Açıklamalı Meâli, haz. Prof. Dr. Hayrettin Karaman vd., 11. baskı, Türkiye Diyanet Vakfı Yay., Ankara 2015.
Muslu, Ramazan, “Halvetiyye’de “Atvâr-ı Seb‘a” Yazma Geleneği ve Sofyalı Bâlî’nin Atvâr-ı Seb‘a Risâlesi”, Tasavvuf İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi, S 18, Ankara (2007), s. 43-63.
Öztürk, Ali, XVI. Yüzyıl Halvetî Şiirinde Din ve Tasavvuf, (Yayımlanmamış Doktora tezi), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 2003.
Pîr Muhammed Erzincânî, Makâmâtü’l-‘Ârifîn ve Ma‘ârifu’s-Sâlikîn, haz. Necdet Okumuş, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yay., İstanbul 1992.
Şükürov, Zaur, XV. Asır Mutasavvıf Şairlerinden Bahaüddin Erzincanî ve Makâmâtü’l-‘Ârifîn ve Ma‘ârifu’s-Sâlikîn Adlı Eseri, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İlahiyat Anabilim Dalı İslam Tarihi ve Sanatları Bilim Dalı, İstanbul 2004.
Tayşi, Mehmed Serhan, “Çelebi Halife”, Türk Dünyası Araştırmaları, S 103, (Ağustos 1996), s. 131-164.
Uludağ, Süleyman, Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, Kabalcı Yay., İstanbul 2001.
Yılmaz, Mehmet, Kültürümüzde Ayet ve Hadisler (Ansiklopedik Sözlük), Kesit Yay., İstanbul 2013.