KARAHANLILAR DÖNEMİNDE TÜRK HALKLARININ KÜLTÜREL MİRASLARI: “KIRGIZİSTAN YAZITLARI ÖRNEĞİNDE (IX-XII. YÜZYIL)”
Kırgızistan toprakları, Ortaçağ’da yaşayan Türk boylarının, özellikle de Karahanlıların kültür ve tarihlerinin incelenmesi açısından büyük önem taşıyan bir bölgedir. Karahanlılara ait kültürel mirasın ortaya çıkarılmasında özellikle arkeolojik kazılardan elde edilen kalıntılar, epigrafik ve nümizmatik veriler önemli yer tutar. Bu çalışmada, Kırgızistan’da yapılan epigrafik ve arkeolojik araştırmalar sırasında bulunan “Kızıl Car” (Oş), “Tosor” (Isık-Göl), “Kethüda” (Çüy) ve “Atmakçi” (Çüy) kitabeleri hakkında bilgi verilmekte ve bu kitabeler bağlamında Karahanlılar dönemindeki sosyal hayatın özellikleri ve “Türklük” mefhumu konusunda fikirler belirtilmektedir.
Anahtar Kelimeler:
Kırgızistan; Karahanlılar; kitabe; Türk konargöçerler; Türklük kimliği
-
Lands of Kyrgyzstan are of great importance as an area of research on culture and history of medieval Turkic peoples, in particular, of the Karakhanids. Archeological findings and epigraphical and numismatic data are of special importance in discovering the cultural heritage of the Karakhanids. In this work, the * Dr., Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi Edebiyat Fakültesi (Bişkek), kayratbek@gmail.com, kairat.belek@manas.edu.kgepitaphs from the tombstones called Kyzyl-Jar (Osh), Tosor (Issyk-Kul), Kethuda (Chuy) and Atmakchi (Chuy), which were found during epigraphic and archeological investigations in Kyrgyzstan, are described. Moreover, on the basis of the inscriptions, some suppositions about social life of the Karakhanid period are made and notions about Turkic identity are presented.
Keywords:
Kyrgyzstan, Karakhanids, epitaph, Turkic nomads Turkic identity,
___
- BARTHOLD, V. V., Pabotı Po İstorii i Filologii Tyurkskih i Mongol’skih Narodov, C. 5, İzdatel’stvo “Nauka”, Moskva 1968.
- BAŞ, Gülşen, “Mardin’de Türk Dönemine Ait Bilinmeyen Bir Mezar ve Mezar Taşları”, Bilig, Bahar/Sayı 61 (2012).
- DANİŞMEND, İ. H., Türklük Meseleleri, İstanbul 1983.
- _______, Türk Irkı Niçin Müslüman Olmuştur? (Türklük ve Müslümanlık). 3.Baskı, İstanbul 1994.
- DAVIDOVIÇ, Y. A., Kladı Drevnih i Srednevekovıh Monet Tadcikstana, Moskova 1979.
- DCUMAGULOV, Ç., Epigrafika Kirgizii. Vıp. 2, Frunze 1982.
- DLT: Divanü Lûgat-it-Türk Tercümesi, (Çev: Besim Atalay), C. I.II. III. ve IV., Ankara 1992.
- ERCİLASUN, K., Bozkır Halklarında Hakimiyet Düşüncesinin Dile Yansıması: Tengri-Kut Çanyü, Eski Türkçe, Afyonkarahisar 2010.
- ESİN, E., Türk Kültür Tarihi İç Asya’daki Erken Safhalar, Ankara 1985.
- FREEMAN-GRENVILLE G. S. P., The Muslim and Christian Calendars, Begin tables for the conversion of Muslim and Christian dates from the Hijra to the year A.D.2000, Oxford Univ., Press., London, New York, Toronto 1963.
- GENÇ, R., Karahanlı Devlet Teşkilâtı (XI. Yüzyıl) (Türk Hâkimiyet Anlayışı ve Karahanlılar), İstanbul 1981. _______, Kaşgarlı Mahmud’a Göre XI.Yüzyılda Türk Dünyası, Ankara 1997.
- IVANOV, P. P., Materialı Po Arheologii Kotlovinı İssık-Kul’ya, Trudı İnstituta İstorii, Vıp. III Frunze 1957.
- KARAMAĞARALI, B., Ahlat Mezar Taşları, Ankara 1992.
- KLYAŞTORNIY, S. G., Drevnetyurkskie Runiçeskie Pamyatniki Kak İstoçnik Po İstorii Sredney Azii, Moskova 19 _______, Savinov, D. G., Stepnıe İmperii Drevney Evrazii, St.-Petersburg 2005.
- LIVŞITS, V. A., Sogdiytsı v Semireç’e: lingivistiçeskie i epigrafiçeskie svidetel’stva, Krasnaya Reçka i Burana, Frunze 1989.
- MACKERRAS, C., The Role of ancient Turkic states in world history, Role and place of the Turkic Civilization among the World Civilizations, Bishkek 2005.
- MALOV, S. Y., Pamyatniki Drevnetyurkskoy Pis’mennosti Mongolii i Kirgizii. Moskova-Leningrad 1959.
- NASTIÇ, V. N., Pogrebal’naya Epigrafika Arabskogo Pis’ma Kak İstoçnik Po Srednevekovoy İstorii Kirgizii i Yujnogo Kazahstana. İstoçnikovedenie i Teskstologiya: Srednevekovogo Blijnego i Srednego Vostoka, Moskova 1984.
- ÖGEL, B., Türk Kültür Tarihine Giriş I, Ankara 1985.
- TABALDIEV, K. Belek, K. Pamyatniki, Pis’mennosti na Kamne Kırgızstana, Bişkek 2008.
- TEKİN, T., Orhon Yazıtları, Ankara 2008.
- TURAN, O., On İki Hayvanlı Türk Takvimi, Cumhuriyet Matbaası, İstanbul 1941.
- ISSN: 2148-6743
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Başlangıç: 2014
- Yayıncı: Marmara Üniversitesi
Sayıdaki Diğer Makaleler
HAMİT ZÜBEYR KOŞAY’IN KAZAN TÜRKÇESİ BİRKAÇ ŞİİRİ
AHMET HAMDİ TANPINAR VE OĞUZ ATAY’IN GÜNLÜKLERİ ÜZERİNE KARŞILAŞTIRMALI BİR OKUMA DENEMESİ
SELÇUKLU VEZÎRİ NİZÂMÜ’L-MÜLK’ÜN VASİYETNÂMESİ (‘Alî Saferî AK-KALA)
TÜRK SANATI AÇISINDAN SERVET-İ FÜNÛN DERGİSİNDEKİ ŞEHİRLERE AİT YAZI VE GÖRSELLER