1924 Bahriye Bütçesi Görüşmeleri Işığında Cumhuriyetin İlk Yıllarında Türk Donanması

Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluşuyla birlikte deniz güvenliği ve savunması, devletin yeni yönetiminin öncelikli meselelerinden biri haline gelmiş, 1924 Bahriye Bütçesi görüşmeleri ile Cumhuriyetin ilk yıllarındaki deniz gücünün oluşturulmasında ve geliştirilmesindeki temel adımlardan biri atılmıştır. Bu makale, 1924 Bahriye Bütçesi görüşmelerinin, Türk Deniz Kuvvetleri'nin erken dönemdeki evrimi ve donanmanın ulusal bağımsızlıktaki rolü açısından önemini incelemektedir. Görüşmelerin odak noktası, Türk donanmasının güncel ihtiyaçlarının karşılanarak modernizasyonunun gerçekleştirilebilmesi için ayrılacak bütçeyi belirlemekti. Donanmanın ihtiyaçlarının tespit edilmesi, teknolojik altyapısının güçlendirilmesi ve personel eğitimi gibi hayati meselelerin ele alındığı TBMM’deki bu görüşmeler sırasında alınan kararlar, donanmanın gelişimi açısından belirleyici bir rol oynadı. Bu çalışmada, 1924 Bahriye Bütçesi görüşmelerinin ardından Cumhuriyet’in ilk yıllarında Türk Deniz Kuvvetleri'nin nasıl yeniden yapılandırıldığı ve modern bir donanmanın temellerinin atıldığı ele alınmış, Bahriye Vekâleti’nin kuruluşu ve kurumsallaşması ayrıntılı olarak anlatılmıştır. Bu çerçevede TBMM Gizli Celse Zabıtları, T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi başta olmak üzere çeşitli resmi yayınlar ile birçok araştırma ve inceleme eserinden yararlanılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Bahriye, Bütçe, TBMM, Cumhuriyet Donanması, Bahriye Vekaleti

Turkish Navy in the First Years of the Republic in the Light of 1924 Naval Budget Negotiations

With the establishment of the Republic of Turkey, maritime security and defense became one of the priority issues of the new administration of the state, and with the 1924 Naval Budget negotiations, one of the basic steps was taken in the creation and development of naval power in the first years of the Republic. This article examines the importance of the 1924 Naval Budget negotiations for the early evolution of the Turkish Naval Forces and the role of the navy in national independence. The focus of the talks was to determine the budget to be allocated for the modernization of the Turkish navy by meeting its current needs. The decisions taken during these meetings in the Grand National Assembly of Turkey, where vital issues such as determining the needs of the navy, strengthening its technological infrastructure and personnel training were discussed, played a decisive role in the development of the navy. In this study, after the 1924 Naval Budget negotiations, how the Turkish Naval Forces was restructured in the first years of the Republic and the foundations of a modern navy were discussed, and the establishment and institutionalization of the Naval Ministry was explained in detail. In this context, the Secret Session Minutes of the Grand National Assembly of Turkey, T.R. Various official publications, especially the Presidency of the Presidency of State Archives, Republic Archive, and many research and examination works have been used.

Keywords:

Navy, Budget, Grand National Assembly of Turkey, Navy of the Republic, Ministry of the Navy,

PDF

___

Alkan, Resul, “Alman Belgelerine Göre Erken Dönem Cumhuriyet Dönemi Bahriyesi Bağlamında Türk Alman İlişkileri”, Tarih İncelemeleri Dergisi, XXXV I, 2, S. 427, (2021), s. 421-442.
Arıkan, Zeki, İdris Bostan, Salih Özbaran, Türk Denizcilik Tarihi, C II, Deniz Kuvvetleri Komutanlığı Yay., İstanbul 2009.
Atay, Falih Rıfkı, Atatürk’ün Bana Anlattıkları, Sel Yay., İstanbul 1988.
Aybars, Ergün, Türkiye Cumhuriyeti Tarihi, C I, Kaya Yay., İzmir 2000.
Aydemir, Şevket Süreyya, İkinci Adam, C II, Remzi Kitapevi, İstanbul 1966.
Barlas, Dilek, Serhat Güvenç, Türkiye’nin Akdeniz Siyaseti (1923-1939) Orta Büyüklükte Devlet Diplomasisi ve Deniz Gücünün Sınırları, Koç Üniversitesi Yay., İstanbul 2014.
Baş, Ersan, Arif Emre Kara, Gazi Hamidiye ve Akın Harekâtı, Piri Reis Araştırma Merkezi Yay., İstanbul 2006. Büyüktuğrul, Afif, Cumhuriyet Donanması (1923-1960), Deniz Basımevi, İstanbul 1967.
______, Atatürk ve Türk Denizciliği, Türk Tarih Kurumu Yay., Ankara 1975.
______, Osmanlı Deniz Harp Tarihi ve Cumhuriyet Donanması, C IV, Deniz Basımevi Yay., İstanbul 1984.
Çoker, Fahri, “Cumhuriyet Bahriyesi Nasıl Kuruldu”, Deniz Kuvvetleri Dergisi, S 560, (Temmuz 1994), s. 60-78. Erdem, Şerafettin, Anılarda Gölcük, Deniz Kuvvetleri Dergisi, S 551, (Kasım 1991), s. 28-40.
Eyiceoğlu, Celal, “Geçmişte ve Şimdi Gölcük Deniz Fabrikaları”, Donanma Dergisi, (Ekim 1962), s. 1-17. Güngen, Coşkun, “Bahriye Vekâleti”, Deniz Kuvvetleri Dergisi, S 531 (Kasım 1984), s. 23-26.
Gürdeniz, Cem, Erdoğan Yüceliş, Cumhuriyet Donanması 1923-2000, Seyir, Hidrografi ve Oşinografi Daire Başkanlığı Yay., İstanbul 2000.
Hergüner, Mustafa, “Denizciliğimizin Kurtuluş Savaşı’ndaki Yeri”, Beşinci Askeri Tarih Semineri Bildirileri II, Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yay., Ankara 1997, s. 135-149.
______, “Atatürk Döneminde Denizciliğimiz”, Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, S 195, (2011), s. 23-40.
Işın, İ. Bülent, Cumhuriyet Bahriyesi Kronolojisi 1923-2005, Deniz Basımevi Müdürlüğü, İstanbul 2006.
Küçükoğlu, Ahmet, “Mustafa Kemal Atatürk’ün Hamidiye Kruvazörü ile Çıktığı Karadeniz Seyahati” Deniz Kuvvetleri Dergisi, S 588, (Kasım 2003), s. 1-16.
Metel, Raşit, Atatürk ve Donanma, Deniz Kuvvetleri Komutanlığı Yay., İstanbul 1966.
______, Türk Denizaltıcılık Tarihi, Deniz Basımevi, İstanbul 1970.
Mütercimler, Erol, Kurtuluş Savaşı’na Denizden Gelen Destek; Sovyetler Birliği’nden Alınan Yardımlar ve Kuva-yı Milliye Donanması, Yaprak Yay., İstanbul 1992.
Olgaç, Necmettin, Türk Deniz Tarihi Özeti, Deniz Kuvvetleri Komutanlığı Yay., İstanbul 1952.
Özdemir Hikmet, Fahri S. Korutürk, Deniz Kuvvetleri Yay., Ankara 2006.
Polat, Soner, Denizin Koruyucuları Deniz Kuvvetleri Tarihi, Deniz Kuvvetleri Basımevi, İstanbul 2008.