Selefilik ve Te’vil Üzerine
Bu makale erken dönem Selefî düşünce ile İbn Teymiyye’nin sistematik selefîliğindeki te’vil anlayışını tahlil etmeyi amaçlamaktadır. Selef kelimesi İslâmî terminolojide genellikle sahabe ve tâbiûndan oluşan ilk iki nesli ifade etmek için kullanılır. Geniş çapta kabul gördüğü üzere, bu iki nesil İslam’ın nasıl yaşanması gerektiği hususunda örnek addedilir. Nitekim İmam Gazâlî (ö. 505/1111) İlcâmu’l-Avâm adlı eserinde şunu kaydetmiştir: "Selef yolu sahabe ve tâbiûnun yoludur. Bu yolun yedi temel prensibi vardır". Ahmed b. Hanbel, Süfyân es-Sevrî, Evzâî, Mâlik b. Enes gibi erken dönem selefîler Ehl-i hadis diye de anılır. Diğer bir deyişle, Ehl-i hadis ve Selefiyye kavramları sıklıkla birbirinin yerine kullanılır. Geç dönemlerde İbn Teymiyye ile talebesi İbn Kayyim el-Cevziyye tarihsel süreçte mütekaddimûn ve müteahhirûn selefîlik şeklinde ikiye ayrılan selefîliği geliştirip güçlendirme yolunda çaba sarf etmişlerdir. İlk selefîler Allah’ın sıfatları konusunda ayrıntıya girmezken geç dönem selefîler bu konu üzerinde etraflıca durmuşlardır. Erken dönem selefîlikte ne Allah’a antropomorfik bir sıfat atfetmek ne de Allah’ın Kur’an’da kendine atfettiği sıfatları nefyetmek şeklinde bir tutum benimsenmiştir. Selefîlere göre Allah’ın bir sıfatını ispat/kabul etmek, O’nunla mahkukatı arasında benzerliği gerektirmez. Sözgelimi, "Allah’ın eli vardır" demek, bunun keyfiyetini ispat anlamına gelmez. Yine Selefîlere göre ilâhî bir sıfatın keyfiyeti hakkında nasıl sorusu sorulmamalı ve söz konusu sıfat, Allah’ın şanına yaraşır nitelikteki asıl manasından soyutlanarak çarpıtılmamalıdır.
On the Salafism and Ta’wil (Interpretation of the Qur’an)
This paper aims to analyze the concept of ta’wil (interpretation of the Qur’an) in early Salafi thought and Ibn Taymiyyah’s systematic salafism. The word Salaf, in Islamic terminology, is generally used to refer to the first two generations of Muslims: the Sahabah (The Companions) and the Tâbi‘ûn (The Followers). As it is widely accepted that these two generations are looked upon as examples of how Islam should be practiced. Actually, Al-Imam al-Ghazali (d. 505/1111) wrote in his book Iljâm al-Awâm; "The madhhab of the Salaf means the way held by the Sahaba and the Tabiûn. The principles of this madhhab are seven." The early Salafis, such as Ahmad İbn Hanbal, Sufyan al-Thawri, al-Awzai, Malik ibn Anas, are called as well Ahl al-Hadith (The People of hadith). In other words, the term Ahl al-Hadith is often used interchangeably with the term Salafiyya. In the late periods, Ibn Taymiyya (d. 728/1328) and his disciple Ibn al-Qayyim al-Jawziyya (d. 751/1350) tried to enrich the Salafiyya madhhab, which later broke into two parts; the early Salafis did not go into details about the attributes of Allah. The later Salafis were interested in detailing about them. The early and the later Salafis altogether are called Ahl as-Sunnat al-khassa. The early Salafi position is to neither attribute anything anthropomorphic, nor deny that which God attributed to himself in the Qur’an. The Salafis would argue that confirming an attribute of God does not entail similarity with his creation. Confirming the attribute, such as the "hand" does not confirm its nature. They would argue that the nature of the attribute should not be questioned, distorted, divested of its intended meaning that befits God’s dignity, nor resembled to his creation.
Keywords:
Salafism, Salafiyya, The People Of Hadith, Ambiguous, Divine Attributes, Inter-Pretation Of The Qur’an,
___
- Bağdâdî, Ebû Mansûr Abdülkâhir b. Tâhir, el-Fark beyne’l-Fırak, Kahire trs.
- Beğavî, Ebû Muhammed el-Hüseyn b. Mes‘ûd, Meâlimü’t-Tenzîl, Beyrut 1995.
- Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed, Kitâbü’l-Esmâ’ ve’s-Sıfât, Beyrut 1984.
- Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmail, Hadîs-i Şerifler Işığında İlâhî Kelâmın Müdâfaası (Halku Ef‘âli’l-‘İbâd), çev. Yusuf Özbek, İstanbul 1992.
- Câbirî, M. Âbid, İslam’da Siyasal Akıl, çev. Vecdi Akyüz, İstanbul 1997.
- Dârimî, Ebû Saîd Osmân b. Saîd, er-Red ‘ale’l-Cehmiyye, Küveyt 1985.
- Dârimî, Ebû Saîd Osmân b. Saîd, Nakzü Osmân b. Saîd ‛ale’l-Merîsî (er-Red ‘ale’l-Merîsî), nşr. Mansûr b. Abdülazîz es-Simârî, Riyad 1999.
- Ebû Zeyd, Nasr Hâmid, “Tarihte ve Günümüzde ‘Kur’an Te’vîli’ Sorunsalı”, çev. Ömer Özsoy, İslâmî Araştırmalar, cilt: 9, sayı: 1-4 (1996).
- Fığlalı, E. Ruhi, Çağımızda İtikâdî İslâm Mezhepleri, İzmir 2004.
- Gazâlî, Ebû Hâmid Muhammed, İlcâmu’l-‘Avâm ‘an İlmi’l-Kelâm, nşr. Muhammed Mu’tasım-Billah el-Bağdâdî, Beyrut 1985.
- Gazâlî, Ebû Hâmid Muhammed, İhyâu Ulûmi’d-Dîn, Beyrut 1982.
- Gazâlî, Ebû Hâmid Muhammed, Mişkâtü’l-Envâr, nşr. Ebü’l-A‛lâ el-Afîfî, Kahire 1964.
- Gölcük, Şerafettin, “Cehm b. Safvân”, DİA, İstanbul 1997.
- Gölcük, Şerafettin, Şerafettin, “Cehmiyye”, DİA, İstanbul 1993.
- Gürler, Kadir, “Kur’an’ın Rey ile Tefsirini Yasaklayan Rivayetlere Eleştirel Bir Yaklaşım”, Gazi Üniversitesi Çorum İlahiyat Fakültesi Dergisi, cilt: 3, sayı: 5 (2004/1).
- Hatîb el-Bağdâdî, Ebû Bekr Ahmed b. Ali, Şerefü Ashâbi’l-Hadîs, nşr. M. Said Hatiboğlu, Ankara 1991.
- Hatîb el-Bağdâdî, Ebû Bekr Ahmed b. Ali, Târîhu Bağdâd, Beyrut trs.
- Işıcık, Yusuf, Kur’an’ı Anlamada Temel Bir Problem: Te’vil, Konya 1997.
- İbn Hanbel, Ebû Abdillah Ahmed b. Muhammed, er-Red ale’l-Cehmiyye ve’z-Zenâdıka, nşr. Sabri Selâme Şahîn, Riyad 1426/2003.
- İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ İmâdüddîn, Tefsîru’l-Kur’âni’l-‛Azîm, Beyrut 1983.
- İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim, Te’vîlü Muhtelefi’l-Hadîs, Beyrut 1993.
- İbn Teymiyye, Takıyyüddîn Ahmed b. Abdülhalîm, Nakzü’l-Mantık, Kahire 1951.
- İbn Teymiyye, Takıyyüddîn Ahmed b. Abdülhalîm, Der’u Teâruzi’l-Akl ve’n-Nakl, Riyad 1979.
- İbn Teymiyye, Takıyyüddîn Ahmed b. Abdülhalîm, el-İklîl fi’l-Müteşâbih ve’t-Te’vîl, [Mecmû‘u’l-Fetâvâ içinde], Beyrut 2000.
- İbn Teymiyye, Takıyyüddîn Ahmed b. Abdülhalîm, Kitâbü’l-Îmân, Beyrut 1983.
- İbn Teymiyye, Takıyyüddîn Ahmed b. Abdülhalîm, Mukaddimetü’t-Tefsîr, [Mecmû‘u’l-Fetâvâ içinde], Beyrut 2000.
- İbn Teymiyye, Takıyyüddîn Ahmed b. Abdülhalîm, Mücmelü Akâidi’s-Selef, [Mecmû‘u’l-Fetâvâ içinde], Beyrut 2000.
- İbnü’l-Arabî, Muhyiddîn Ebû Abdillah Muhammed b. Ali, el-Futûhâtu’l Mekkiyye, Beyrut trs.
- İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Cemâlüddîn, Zâdü’l-Mesîr, Beyrut 1987.
- İsmail Hakkı, İzmirli, Yeni İlm-i Kelâm, Ankara 1981.
- İşcan, M. Zeki, Selefilik: İslami Köktenciliğin Tarihi Temelleri, İstanbul 2009.
- Kevserî, Muhammed Zâhid, Makâlât, Humus 1388.
- Kılavuz, Ahmed Sâim, “Bişr b. Gıyâs”, DİA, İstanbul 1992.
- Koca, Ferhat, İslâm Hukuk Tarihinde Selefî Söylem, Ankara 2002.
- Koç, M. Akif, İsnad Verileri Çerçevesinde Erken Dönem Tefsir Faaliyetleri, Ankara 2003.
- Kurtubî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed, el-Câmi‛ li Ahkâmi’l-Kur’ân, Beyrut 1988.
- Kutlu, Sönmez, İslam Düşüncesinde İlk Gelenekçiler, Ankara 2000.
- Malatî, Ebü’l-Hüseyin Muhammed b. Ahmed, et-Tenbîh ve’r-Red ‘alâ Ehli’l-Ehvâ ve’l-Bida‘, Kahire 1993.
- Maşalı, M. Emin, “İbn Teymiyye’ye Göre Hatalı Tefsir Kuramları”, Bilimname, sayı: XV (2008/2).
- Mes’ûdî, Ebü’l-Hasen Ali b. Hüseyin, Mürûcü’z-Zeheb ve Me‘âdinü’l-Cevher, nşr. Charles Pellat, Beyrut 1974.
- Mutî’î, Abdülazîm İbrahim Muhammed, el-Mecâz ‘inde’l-İmâm İbn Teymiyye ve Telâmizihî beyne’l-İnkâr ve’l-İkrâr, Kahire 1995.
- Özervarlı, M. Sait, “Selefiyye”, DİA, İstanbul 2009.
- Özervarlı, M. Sait, “İbn Teymiyye (İtikadî Görüşleri)”, DİA, İstanbul 1999.
- Sarıkaya, M. Saffet, İslam Düşünce Tarihinde Mezhepler, İstanbul 2009.
- Suyûtî, Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr, el-İtkân fî ‘Ulûmi’l-Kur’ân, Beyrut 2002.
- Şehristânî, Ebü’l-Feth Muhammed, el-Milel ve’n-Nihal, Beyrut 1996.
- Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr, Câmiu’l-Beyân ‘an Te’vîli Âyi’l-Kur’ân, Beyrut 1999.
- Uludağ, Süleyman, Akaid ve Kelam, İstanbul 1981.
- Uludağ, Süleyman, “Gazzâlî” [Tasavvufî Görüşleri], DİA, İstanbul 1996.
- Ünal, İsmail Hakkı, İmam Ebu Hanife’nin Hadis Anlayışı ve Hanefi Mezhebinin Hadis Metodu, Ankara 1994.
- Vural, Mehmet, Gazâlî Felsefesinde Bilgi ve Yöntem, Ankara 2004.
- Watt, Montgomery, İslâm Düşüncesinin Teşekkül Devri, çev. Ethem Ruhi Fığlalı, Ankara 1981.
- Ya‘kûbî, Ahmed b. Ebî Ya‘kûb b. Ca‘fer, Târîhu’l-Ya‘kûbî, Beyrut 1995.
- Yavuz, Yusuf Şevki, “Ahmed b. Hanbel”, DİA, İstanbul 1989.
- Yavuz, Yusuf Şevki, “Dârimî, Osman b. Saîd”, DİA, İstanbul 1993.
- Zerkeşî, Bedrüddîn Muhammed b. Abdillah, el-Burhân fî Ulûmi’l-Kur’ân, Beyrut trs.
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Başlangıç: 31.05.2001
- Yayıncı: Yediveren Kitap
Sayıdaki Diğer Makaleler
Haberî Sıfatlar Bağlamında Gazzâlî’nin (505/1111) "Selef" Tanımının Değerlendirilmesi
Yeniden Dirilen Selefîlik: Nu’mân El-Alûsî ve İki Ahmed Muhakemesi
Selefiliğin İhyacılığı ve Dini Düşüncede Yenilik
Tanrı’nın Bilinmesi Meselesinde İbn Rüşd ve İbn Teymiyye Karşılaştırması