HAZAR DENİZİ MESELESİ BAĞLAMINDA TÜRK CUMHURİYETLERİ ARASINDAKİ SİYASİ VE EKONOMİK İLİŞKİLER

Sovyetlerin dağılması ile birlikte Kafkasya ve Orta Asya etnik çatışma ve sınır sorunlarının yaşandığı bir bölge haline dönüşmüştür. Günümüzde, Türk devletleri arasındaki iletişimin büyük ölçüde sağlandığı coğrafyada sınırların belirlenmesi ve enerji kaynakları açısından verimli alanların paylaşılması gibi çeşitli sorunlar ise devam etmektedir. Söz konusu sorun alanlarından biri de Hazar Denizine sınır olan devletler arasındaki Hazar’ın paylaşımı konusudur. Çalışma, 2018 yılındaki anlaşma kapsamında “deniz” olarak kabul edilen Hazar Denizi’nin statüsü ve paylaşılması konusunun kıyıdaş Türk devletleri arasındaki ilişkileri ne ölçüde etkilediğine ve şekillendirdiğine odaklanmaktadır. Bu kapsamda çalışma ile birlikte paydaş Türk devletleri olan Azerbaycan, Kazakistan ve Türkmenistan arasındaki siyasi ve ekonomik ilişkiler ve Hazar sorununun bu ilişkileri ne şekilde biçimlendirdiği değerlendirilmiştir.

POLITICAL AND ECONOMIC RELATIONS AMONG TURKISH REPUBLICS IN THE CONTEXT OF ISSUE OF CASPIAN SEA

After Soviet Union collapsed, Caucasus and Middle Asia have become a region of ethnic and border conflicts. Although, strong communication was provided among Turkic States in the region, various problems are still expected to be solved such as determination of borders and share of productive energy fields. One of these problems is sharing Caspian among the riparian countries of Caspian Sea. This study focuses on how the status of Caspian Sea, which was accepted as a “sea” with an agreement in 2018, and the issue of sharing it effect and shape the relations among Turkic States. In this context, the study discusses political and economic relations among Azerbaijan, Kazakhstan, and Turkmenistan, which are riparian Turkic States of Caspian Sea, and how Caspian issue shapes these relations.

PDF

___

“Dünya Bankası: Türkmenistan Ekonomisi %6,5 Büyüyecek”. 15.01.2017 tarihli haber http://www.atavatan- turkmenistan.com/news_details.php?news_id=MzYw (Erişim Tarihi: 17.09.2018).
“Kazakistan ekonomisi yüzde 4 büyüdü”. 14.08.2018 tarihli haber , https://www.aa.com.tr/tr/ekonomi/-kazakistan-ekonomisi-yuzde-4-buyudu-/1230385 (Erişim Tarihi: 15.09.2018).
“Türkmenistan, İran`a elektrik ihracatını arttıracak” 25.10.2014 tarihli haber https://enerjigunlugu.net/icerik/-10622/turkmenistan-irana-elektrik-ihracatini-arttiracak.html (Erişim Tarihi: 20.09.2018).
“Türkmenistan, Küresel Enerji Pazarının Önemli Ülkesi” 24.09.2016 tarihli haber http://www.atavatan-turkmenistan.com/news_details.php?news_id=NDU= (Erişim Tarihi: 15.09.2018).
Alagöz, M.; Erdoğan, S. ve Yapar Saçık, S. (2011). “Kazakistan Cumhuriyeti’nin Ekonomik Performansının Ölçümü: 1992–2008”. T.C. Türk ‹şbirliği ve Kalkınma İdaresi Başkanlığı, Avrasya Etüdleri 38/2011-1, 49-75.
Amirbek, A. (2015). “Soğuk Savaş Sonrası Hazar’ın Satüsü ve Sınırlandırma Sorunu: Kıyıdaş Devletler’in
Yaklaşımları Açısından Analizi”. Karadeniz Araştırmaları, Sayı: 46, ss. 23-48.
Assanbayev, M. B. (2014). “Geopolitics of Turkmenistan and Kazakhstan in the Caspian Region”. 143-162. The Caspian Sea Chessboard (Edt.: Carlo Frappi, Azad Garibov). The Center for Strategic Studies.
ATV (2018). “Azərbaycan- Iran münasibətləri - Siyasi-iqtisadi sahədə əməkdaşlıq inkişaf edir”, 29.03.2018 tarihli haber. http://atv.az/news/politics/95325-azerbaycan-iran-munasibetleri-siyasi-iqtisadi-sahede-emekdasliq-inkisaf-edir-video (Erişim Tarihi: 20.09.2018).
Avcı, E. (2014). Hazar’ın Statü Sorunu ve Sahildar Devletlerin Konuya Yaklaşımları. Uluslararası Stratejik Bakış Enstitüsü (USBED), http://www.usbed.org/yayinlar/-Hazarin_Statu_-Sorunu_ve_-Sahildar_Devletlerin-_Konuya_Yaklasimlari.pdf (Erişim Tarihi: 17.09.2018).
Aydın, F. (2018). Türkmenistan’ın Dış Politikası. 25.02.2018 https://www.stratejikortak.com-/2018/02-/turkmenistanin-dis-politikasi.html (Erişim Tarihi: 21.09.2018).
Bekdeş, H. (2018). “5. Hazar Zirvesi: Yeni Düzenlemeler” SD Analiz, http://www.sde.org.tr/genel/sd-analiz-5- hazar-zirvesi-yeni-duzenlemeler-analizi-6591 (Erişim Tarihi: 18.09.2018).
Central Intelligence Agency (2018). “Azerbaijan”, https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/aj.html
EIA (2017). Country Analysis Brief: Kazakhstan 2017, https://www.eia.gov/-beta/international/-analysis_includes/countries_long/Kazakhstan/kazakhstan.pdf
Elik, S. ve Arınç, İ. (2010). “Turkmenistan and Azerbaijan in European Gas Supply Security”. Insight Turkey. 12 (3). 169-190
Əliyev, A. (2009). “Sahilyani Dövlətlərin Xəzər Siyasəti”. Tarix və Onun Problemləri. No: 1-2. 192-201. Gonca, İ. B. ve Özdaşlı, E. (2016). “Kazakistan’ın Dış Politika Önceliklerinin Şekillenmesinde Bir Faktör
Olarak Çin’in Enerji Talebi”. Avrasya İncelemeleri Dergisi, V/1 (2016), 147-166. Habibeyli, A. “Azerbaycan-Gürcistan-Türkiye” Başarılı Üçlü İşbirliğinin 25 Yılı. 08.06.2017 tarihli haber. http://newtimes.az/tr/views/5174/ (Erişim Tarihi:
Hacızade, E. (2015). “Xəzər Hövzəsi Regionunun İqtisadi Potensialı və İxrac İnfrastrukturu”. Azərbaycanın Vergi Jurnalı. 4(124). 93-128.
Haghayeghi, M. (2003). “The Coming of Conflict to the Caspian Sea”. Problems of Post-Communism, vol. 50, no. 3, May/June, 32–41.
Hekimoğlu, A. (2012). “Uluslararası Dengeler Bağlamında Orta Asya’daki Enerji Politikaları”. Bölgesel ve Küresel Politikalarda Orta Asya (Ed. Savaş Kafkasyalı). Ankara-Türkistan: Hoca Ahmet Yesevi Uluslararası Türk Kazak Üniversitesi. 267-310
Həsənov, Ə. (2016). Xəzər – Qara dəniz hövzəsi və Cənubi Qafqazın geoiqtisadiyyatı: Azərbaycanın enerji siyasəti. Bakı, “Zərdabi LTD” MMC, 296 s.
Huseynov, R. (2017). “Azerbaijan – Kazakhstan relations: current situation and prospects” 139-160. http://przeglad.amu.edu.pl/wp-content/uploads/2017/10/pp-2017-3-11.pdf
İsmayılov, E. ve Budak, T. (2014). “Bağımsızlık Sonrası Türkmenistan’ın Enerji Politikası”. Bilge Strateji, 6(11). 29-49.
İşcan, İ. H. (2010). Uluslararası Enerji Güvenliği Açısından Hazar Bölgesi Enerji Ekonomisi ve Hazar denizi’ni Paylaşım Sorunu”. Sosyo Ekonomi Özel Sayısı, 63-92
Kavas, A.Y. (2014). “Kazakistan’da Rusya-Çin Rekabeti”. 3 Eylül 2014, http://www.bilgesam.org/incele/1758/-kazakistan'da-rusya-cin-rekabeti/#.W7RVH3szbIU (Erişim Tarihi: 18.09.2018).
Kirvelytė, L. (2012). “The Dilemma of Azerbaijan’s Security Strategy: Energy Policy or Territorial Integrity?”, 199-233. https://www.degruyter.com/downloadpdf/j/lasr.2012.10.issue-1/v10243-012-0017-0/v10243-012-0017-0.pdf
Kocaman, M. E. (2018). “Hazar Havzası’nın Hukuki Statüsü”, Ege Stratejik Araştırmalar Dergisi”. 9(1), 99-114. Kötek, S. (2018). “Trans Hazar Gaz Boru Hattı artık daha mümkün”. 19.09.2018 tarihli haber,
https://enerjigunlugu.net/icerik/28904/trans-hazar-gaz-boru-hatti-artik-daha-mumkun.html (Erişim Tarihi: 24.09.2018).
Öge, K. (2015). “Geopolitics and revenue transparency in Turkmenistan and Azerbaijan”. Eurasian Geography and Economics. DOI: 10.1080/15387216.2015.1057756
Özsoy, B. ve Sipahi, E. B. (2017). “Azerbaycan’da ‘Qaçqınlara və Məcburi Köçkünlərə’ Yönelik Politikalar: Kendi Vatanında Mülteci Olmak”. XI. Kamu Yönetimi Sempozyumu, 28-30 Eylül 2017, Elazığ, 1615-1634
QHA (2018). “Türkmenistan ve Azerbaycan arasında ortak komite kararı”, 19.02.2018 “http://qha.com.ua/tr/turk-dunyasi/turkmenistan-ve-azerbaycan-arasinda-ortak-komite-karari/166469/.(Erişim Tarihi: 17.09.2018).
Süleymanov, E. ve Aras, O. N. (2016). Azərbaycan İqtisadiyyatı. “Şərq-Qərb” Mətbəəsi: Bakı.
Süleymanov, E.; Rahmanov, F. ve Eminov, A. (2017). “Rusya, Kazakistan ve Azerbaycan'ın Devlet Bütçe Giderlerinde Sosyal Harcamaların Karşılaştırmalı Analizi”. Internatıonal Conference on Eurasıan Economıes, 5-7 Ekim 2017 - Bişkek, Kırgızistan, 400-411
The World Bank (2018). “The World Bank in Kazakhstan”, http://www.worldbank.org/en/-country/kazakhstan
Turan, A. P. (2010). “Hazar Havzası’nda Enerji Diplomasisi”, Bilge Strateji. Cilt 2, Sayı 2, Bahar 2010, 43-73.
Valiyev, A. (2009). “Azerbaijan and Turkmenistan’s Dispute over the Caspian Sea”. http://www.ponarseurasia.org-/sites/default/files/policy-memos-pdf/pepm_087.pdf
Vəliyev, Y. və Əhmədli, C. (2016). “Xəzərin Hüquqi Statusu Probleminin Həllinə Əsas Yanaşmalar və Beynəlxalq Təcrübə”. Sosial, Iqtisadi və Siyasi Sferaların Qarşılıqlı Təsir Problemləri Elmi-Praktiki Konfransın Materialları (24-25 noyabr, 2016-cı il) Bakı Dövlət Universiteti. 96-100.
World Bank (2018). Global Economic Prospects. Washington. http://www.worldbank.org/en-/publication/global-economic-prospects
Yağdıran, Y. H. (2011). Uluslararası Hukuk Açısından Hazar Denizi Kıta Sahanlığı Problemi. İstanbul Üniversitesi Deniz Bilimleri ve İşletmeciliği Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
Yaman, A. ve Tarı, H. (2018). “Hazar Denizi’nin Yasal Statüsü Hakkında Anlaşma Üzerine Bir Değerlendirme”. https://drive.google.com/drive/folders/1fgq3uEOhhjZdNwag-UPbBgY-TeVWwkP4P4