Kayıt Dışı Ekonominin Kurumsal ve Ekonomik Belirleyicileri: Avrupa Birliği Geçiş Ekonomileri Örneği

Bu çalışmada panel regresyon analizi kullanılarak ekonomik ve kurumsal dönüşüm geçiren Avrupa Birliği geçiş ekonomilerinde, başlıca ekonomik ve kurumsal değişkenlerin kayıt dışı ekonomi büyüklüğü üzerindeki etkisi araştırılmıştır. Çalışma sonucunda ekonomik değişkenlerden ekonomik büyüme, ticari serbestleşme ve finansal gelişmenin kayıt dışı ekonomiyi azalttığı, işsizlik, enflasyon ve vergi yükünün ise kayıt dışı ekonomiyi artırdığı belirlenmiştir. Diğer yandan kurumsal değişkenleri temsil eden yasal sistem ve mülkiyet hakları ile düzenleyici çerçevedeki iyileşmelerin ise kayıt dışı ekonomiyi azalttığı tespit edilmiştir.

Institutional and Economic Determinants of the Shadow Economy: Evidence from European Union Transition Economies

In this study, the effect of major economic and institutional variables on the size of the shadow economy in the transition economies of the European Union which are undergoing economic and institutional transformation is investigated by using a panel regression analysis. As a result of the study, it is revealed that economic growth, trade liberalization and financial development reduce the shadow economy, while unemployment, inflation and tax burden raise it. On the other hand, improvements in the legal system and property rights and regulatory framework representing institutional variables are found to reduce the shadow economy.

PDF

___

Akalın, G. ve Kesikoğlu, F. (2007), Türkiye'de Kayıt Dışı Ekonomi ve Büyüme İlişkisi, ZKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 3(5), 71-87.
Arratıbel O., Heinz, F., Martin, R., Przybyla, M., Rawdanowicz, L., Serafini, R. ve Zumer, T. (2007), “Determinants of Growth in The Central and Eastern European EU Member States-A Production Function Approach”, European Central Bank Occasioanal Paper Series, No.61.
Ay, A., Sugözü, İ.H. ve Erdoğan, S. (2014), “Türkiye’de Vergi Yükünün, Enflasyonun ve Vergi Affı Beklentisinin Kayıt Dışı Ekonomiye Etkisi Üzerine Ampirik Bir Uygulama (1985-2012)”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Dr. Mehmet Yıldız Özel Sayısı, 23-32.
Baldemir, E., Gökalp, F. ve Avcı M. (2006), “Türkiye’de Kayıtdışı Ekonominin Mimic Model ile Tahminlenmesi”, SDÜ İİBF Dergisi, 10(2), 1-14.
Bayar, Y. ve Aytemiz, L. (2017), “Financial Development and Shadow Economy in Turkey”, Unregistered Employment, 170.
Bayar, Y., Odabaş, H. ve Şaşmaz, M.Ü. (2018), “Geçiş Ekonomilerinde Vergi Yükü ile Düzenlemelerin Kayıt Dışı Ekonomi Üzerindeki Etkisi”, 6th SCF International Conference on Economic and Social Impacts of Globalization and Liberalization, Antalya, 41-45.
Bayar, Y. ve Öztürk, Ö.F. (2016), “Financial Development and Shadow Economy in European Union Transition Economies”, Managing Global Transitions: International Research Journal, 14(2), 157-173.
Bayar, Y., Şaşmaz, M.Ü. ve Öztürk, Ö.F. (2017), “Finansal Gelişme ve Vergi Gelirleri: OECD Ülkeleri Örneği”, Eurasian Business & Economics Journal, 12, 51-63.
Blackburn, K., Bose, N. ve Capasso, S. (2012), “Tax Evasion, The Underground Economy and Financial Development”, Journal of Economic Behavior & Organization, 83(1), 243-253.
Bose, N., Capasso, S. ve Wurm, M.A. (2012), “The İmpact of Banking Development on The Size of Shadow Economies”, Journal of Economic Studies, 39(6), 620-638.
Bovi, M. (2002), “The Nature of the Underground Economy: Some Evidence from OECD Countries”, Institute for Studies and Economic Analyses Working Paper Istituto di Studie Analisi Economica, 1-12, https://www.academia.edu/20756114/The_nature_of_the_underground_e cono my_Some_evidence_from_OECD_countries (Erişim Tarihi: 18.03.2019)
Bovi, M. (2003), “The Nature of the Shadow Economy: Some Evidence from OECD Countries”, Journal for Institutional Innovation, Development and Transition, 7, 60-70.
Breusch, T.S. ve Pagan, A.R. (1980), “The Lagrange Multiplier Test and Its Applications to Model Specification in Econometrics”, Review of Economic Studies, 47(1), 239-253. DOI: 10.2307/2297111.
Buehn, A. ve Schneider, F. (2009), “Corruption and The Shadow Economy: A Structural Equation Model Approach”, IZA Discussion Paper Series, No. 4182, 1-39.
Buehn, A. ve Farzanegan, M.R. (2013), “Impact of Education on The Shadow Economy: Institutions Matter”, Economics Bulletin, 33(3), 2052-2063.
Buehn, A. ve Schneider, F. (2009), “Corruption and The Shadow Economy: A Structural Equation Model Approach”, IZA Discussion Paper Series, No. 4182, 1-39.
Bülbül, D. ve Karadeniz H.K. (2004), “Vergi ve Sigorta Prim Aflarının Kayıt Dışı Ekonomi Üzerine Etkisi, Türkiye’de Vergi Kayıp ve Kaçakları Önlenmesi Yolları, 19. Türkiye Maliye Sempozyumu, Antalya, 871-885.
Capasso, S. ve Jappelli, T. (2013), “Financial Development and The Shadow Economy”, Journal of Development Economics, 101, 167-178.
Chow, G.C. (1960), “Tests of Equality between Sets of Coefficients in Two Linear Regressions”, Econometrica, 28(3), 591-605.
Demir, İ.C. ve Küçükilhan, M. (2013), “Vergi Mükelleflerinin Kayıt Dışı Ekonomi Algısı: Türkiye Üzerine Ampirik Bir Çalışma”, Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(1), 31-48.
Din, B.H. (2016), “Estimating the Determinants of Shadow Economy in Malaysia”, Malaysian Journal of Society and Space, 12(5), 191-201.
Dobre, A. ve Alexandru A.A. (2010), “The USA Shadow Economy and The Unemployment Rate: Granger Causality Results”, Journal of Applied Quantitative Methods, 5(1), 98-104.
Dreher A. ve Schneider F. (2010), “Corruption and The Shadow Economy: An Empirical Analysis”, Public Choice, 144, 215–238.
Dreher, A., Kotsogiannis, C. ve McCorriston, S. (2005), “How do Institutions Affect Corruption and the Shadow Economy?”, University of Exeter Economics Department Discussion Papers Series 05/05, University of Exeter, 1-25.
Dumlupınar, S. ve Yardımcıoğlu, F. (2015), “Vergi Denetimlerinin Kayıtdışı Ekonomi Üzerine Etkisi: Trabzon İli Örneği”, Maliye Araştırmaları Dergisi, 1(1), 1-16.
Dünya Bankası (2019a), GDP Per Capita Growth (annual %), https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.PCAP.KD.ZG (Erişim Tarihi: 05.05.2019)
Dünya Bankası (2019b), Unemployment, Total (% of total labor force) (modeled ILO estimate), https://data.worldbank.org/indicator/ sl.uem.totl.zs (Erişim Tarihi: 05.05.2019)
Dünya Bankası (2019c), Inflation, Consumer Prices (annual %), https://data.worldbank.org/indicator/FP.CPI.TOTL.ZG (Erişim Tarihi: 05.05.2019)
Dünya Bankası (2019ç) Trade (% of GDP), https://data.worldbank.org/indicator/NE.TRD.GNFS.ZS (Erişim Tarihi: 05.05.2019)
Dünya Bankası (2019d). Tax Revenue (% of GDP), https://data.worldbank.org/indicator/gc.tax.totl.gd.zs (Erişim Tarihi: 05.05.2019)
Dünya Bankası (2019e). Global Financial Development Database, https://www.worldbank.org/en/publication/gfdr/data/global-financialdevelopment- database (Erişim Tarihi: 05.05.2019)
Elgin, C. (2012), “Vergiler ve Kayıtdışı Ekonomi: Bir Değerlendirme ve Türkiye Örneği”, Middle East Technical University Studies in Development, 39(2), 237258.
Elgin, C. ve Öztunali, O. (2014), Institutions, Informal Economy, and Economic Development, Emerging Markets Finance and Trade, 50(4), 145-162.
Enste, D.H. (2010), “Regulation and Shadow Economy: Empirical Evidence for 25 OECD Countries”, Constitutional Political Economy, 21(3), 231– 248.
Erkuş, H. ve Karagöz, K. (2009), Türkiye’de Kayıt Dışı Ekonomi ve Vergi Kaybının Tahmini, Maliye Dergisi, 156, 126-140.
Friedman, E., Johnson, S., Kaufmann, D., ve Zoido-Lobaton, P. (2000), “Dodging the Grabbing Hand: The Determinants of Unofficial Activity in 69 Countries”, Journal of Public Economics, 76(3), 459-493.
Giles, D.E. ve Johnson, B.J. (1999), “Taxes, Risk-aversion, and The Size of The Underground Economy: A Nonparametric Analysis With New Zealand Data”, Econometrics Working Paper 0006, Canada: Department of Economics, University of Victoria, 1-23.
Greene, W.H. (2003), Econometric Analysis, 5th ed., New Jersey: Prentice Hall.
Gobbi, G. Ve Zizza, R. (2007), Does the Shadow Economy Hold Back Financial Deepening? Evidence from the Italian Credit Market, Centre for Economic Performance Discussion Papers, No.789.
Güler, E. (2012), “Sosyalizmden Kapitalizme Geçiş Sürecinde Rusya: Nasıl Bir Kapitalizm?”, Business and Economics Research Journal, 3(3), 93-120.
Hausman, J.A. (1978), Specification Tests in Econometrics. Econometrica: Journal of the Econometric Society, 1251-1271.
Kanniainen, V., Pääkkönen, J. ve Schneider, F. (2004), “Fiscal and Ethical Determinants of Shadow Economy: Theory and Evidence” Discussion Paper, Department of Economics, Johannes Kepler Universität Linz. 1-30.
Kazgan, G. (2005), Küreselleşme ve Ulus-Devlet Yeni Ekonomik Düzen (4. Baskı), İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
Kesici, M. (2009), “Geçiş Ekonomilerinin Dönüşüm Sürecinde Avrupa Birliği Üyeliği ve İstihdam”. Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, (57), 407-448.
Kızılot, Ş. ve Çomaklı Ş.E. (2004), Vergi Kayıp ve Kaçakları ve Kayıtdışı Ekonomi İlişkisi ve Boyutlarının Mevzuat Açısından Değerlendirilmesi, Türkiye’de Vergi Kayıp ve Kaçakları Önlenmesi Yolları, 19. Türkiye Maliye Sempozyumu, Antalya, 115-157.
Kuehn, Z. (2014), “Tax Rates, Governance, and the Informal Economy in High-Income Countries”, Economic Inquiry, 52(1), 405-30.
Macias, J.B. ve Cazzavillan, G. (2010), “Modeling the İnformal Economy in Mexico. A Structural Equation Approach”, The Journal of Developing Areas, 44(1), 345366.
Manolas, G., Rontos, K., Sfakianakis, G. ve Vavouras, I. (2013), “The Determinants of the Shadow Economy: The Case of Greece”, International Journal of Criminology and Sociological Theory, 6(1), 1036–1047.
Medina, L. ve Schneider, F. (2018), “Shadow Economies Around the World: What Did We Learn Over the Last 20 Years?”, IMF Working Paper 18/17, Washington DC: International Monetary Fund. 1-76.
Muthyoi, A. (2014), The Relationship between İnformal Sector Size and Economic Growth in Kenya, MST-Department of Econometrics and Statistics [24], http://ir library.ku.ac.ke/handle/123456789/12310
Neck, R., Schneider, F. ve Hofreither, M.F. (1989), “The Consequences of Progressive İncome Taxation for the Shadow Economy: Some Theoretical Considerations”, In The Political Economy of Progressive Taxation, 149-176.
Ouédraogo, I.M. (2017), “Governance, Corruption, and the İnformal Economy”, Modern Economy, 8, 256–271.
Pesaran, H.M. (2007), “A Simple Panel Unit Root Test in the Presence of Cross Section Dependence”, Journal of Applied Econometrics, 22, 265-312.
Prokhorov, A.B. (2001), “The World Unobserved Economy: Definition, Measurement and Optimality Considerations”, Central Michigan University, 5-18.
Piazolo, D. (2000), “Eastern Europe Between Transition and Accession: An Analysis of Reform Requirements”, Kiel Working Paper, 991, 1-35.
Razmi, M.J., Falahi, M.A. ve Montazeri, S. “(2013). Institutional Quality and Shadow Economy of 51 oic Member Countries”, Universal Journal of Management and Social Sciences, 3(2), 1-14.
Remeikiene, R. ve Gaspareniene, L. (2015), Evaluation of the Shadow Economy Influencing Factors: Lithuanian Case. Paper presented at the 9th International Conference on Business Administration, Dubai, United Arab Emirates.
Remeikiene, R. ve Gaspareniene, L. (2015), “Evaluation of the Shadow Economy Influencing Factors: Comparative Analysis of the Baltic States”, Academic Journal of Interdisciplinary Studies, 4(3 S1), 653.
Ruge, M. (2010), “Determinants and Size of the Shadow Economy-A Structural Equation Model”, Journal International Economic, 24(4), 511-523.
Saraç, T. (2012), Kayıt Dışı Ekonomi ve İşsizlik İlişkisi: Türkiye Örneği (2000/1-2011/2). Sosyoekonomi, 18(18), 81-103.
Sarılı, M.A. (2002), “Türkiye’de Kayıt Dışı Ekonominin Boyutları, Nedenleri, Etkileri ve Alınması Gereken Tedbirler”, Bankacılar Dergisi, 41, 32-50.
Savaşan, F. (2014), Türkiye’de Kayıtdışı Ekonomi, Gelir İdaresi Başkanlığı, Sakarya Üniversitesi. 1-82.
Savaşan, F. ve Odabaş, H. (2005), “Türkiye’de Vergi Kayıp ve Kaçaklarının Nedenleri Üzerine Ampirik Bir Çalışma”, Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 5, 1-28.
Savaşan, F., Yardımcıoğlu, F. ve Demir, İ. (2016), “Türkiye’de Kayıtdışı Ekonomi: Zaman Serisi ve Panel Veri MIMIC Tahminleri”, Siyaset, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 4(2), 161-201.
Schneider, F. (1994), Measuring the Size and Development of the Shadow Economy. Can the Causes be Found and the Obstacles be Overcome? In: H. Brandstaetter and W. Güth (eds.), In Essays on Economic Psychology, Springer, Berlin, Heidelberg, 193-212.
Schneider, F. (2010), “The Influence of Public Institutions on the Shadow Economy: An Empirical Investigation for OECD Countries”, Review of Law & Economics, 6(3), 441-468.
Schneider, F.G. (2011), “The Shadow Economy and Shadow Economy Labor Force: What Do We (Not) Know?”, IZA Discussion Paper No. 5769. https://ssrn.com/abstract=1867038 (Erişim Tarihi: 20.03.2019)
Schneider, F., Buehn, A. ve Montenegro, C.E. (2010), “Shadow Economies All Over The World: New Estimates For 162 Countiries From 1999 to 2007”, The World Bank Policy Research Woking Paper Series, No.5356.
Schneider, F. ve Enste, D. (1999), “Shadow Economies Around the World: Size, Causes and Consequences”CESifo Working Paper Series No. 196. https://ssrn.com/abstract=272624 (Erişim Tarihi: 24.04.2019)
Schneider, F. ve Klinglmair, R. (2004), “Shadow Economies Around the World: What Do We Know?”, CESIFO Working Paper, 1167, 1.53.
Shahab, M.R., Pajooyan, J. ve Ghaffari, F. (2015), “The Effect of Corruption on Shadow Economy: An Empirical Analysis Based on Panel Data”, International Journal of Business and Development Studies, 7(1), 85-100.
Singh, A., Jain-Chandra, S. ve Mohommad, A. (2012), “Inclusive Growth, Institutions and the Underground Economy”, IMF Working Papers, 12(47), 1-11.
Torgler, B. ve Schneider, F. (2007), Shadow Economy, Tax Morale, Governance and Institutional Quality: A Panel Analysis. İza Discussion Paper 2563, Institute for the Study of Labor, Bonn.
Torgler, B., Schneider, F. ve Macintyre, A. (2010), Shadow Economy, Voice and Accountability and Corruption, http://www.econ.jku.at/members/ Schneider/files/publications/LatestResearch2010/Torgler_Schneider_Mac intyre.pdf (Erişim Tarihi: 20.03.2019)
Uçan, O. ve Kaçar, E. (2016), Kayıt Dışı Ekonominin Boyutu ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Türkiye Örneği, Conference Paper, Unikop .
Us, V. (2004), Kayıtdışı Ekonomi Tahmini Yöntem Önerisi: Türkiye Örneği. Türkiye Ekonomi Kurumu, Tartışma Metni (No. 2004/17), 1-50.
Wooldridge, J. M. (2002), Econometric Analysis of Cross Section and Panel Data, Cambridge: MIT Press.
Virta, H. (2010), “The Linkage Between Corruption and Shadow Economy Size: Does Geography Matter?”, International Journal of Development Issues, 9(1), 4-24.
Yendi, İ. (2011), “Kayıt Dışı Ekonominin Kurumsal Nedenlerinin Analizi”, Ekonomi Bilimleri Dergisi, 3(2), 121-131.
Yurdakul, F. (2008), “Türkiye’de Kayıt Dışı Ekonomi: Bir Model Denemesi”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 63(04), 205-221.