VAN GÖLÜ’NÜN GEÇ KUVATERNER TEKTONO-STRATİGRAFİK EVRİMİ
Van Gölü çevresindeki taraçaların pek çoğu, Van Gölü Havzası'nın çok daha uzun dönemli jeolojik geçmişine nazaran daha kısa bir dönemi yansıtır. Bunların depolanması, günümüzden önceki son 125 bin yıl sırasında gerçekleşmiştir. Bu çökeller alüvyal yelpaze/örgülü akarsu, kumsal, Gilbert-tipi delta, kıyıyakını ve kıyıötesi gibi geniş bir yelpazede yeralan bir dizi sığ gölsel ve göl çevresi ortamlarında birikmişlerdir. Bunların litofasiyeslerinin çeşitliliği, depolanma koşullarındaki iklimsel ve tektonik denetimlerin kanıtlarını oluşturur. Su toplama havzasındaki yüksek rölyefli alanlar, bunların depolanmaları sırasında,gölün kıyısal alanlarına bol miktarda kırıntılı materyal sağlamış ve bu nedenle bölgede baskın olarak karasal kırıntılı çökeller görülmesine sebep olmuştur. Kaba kırıntılı sedimanların yaygın olarak Gilbert-tipi deltaların oluştuğu büyük akarsuların ağızlarında gerçekleşmiştir. Akarsu-denetimli gölsel deltalar, göl seviyesinin yükselmesi sırasında oluşmuştur.Göl havzasının doğu kenarında göreceli olarak daha yaygın ve kalın gözlenen bu çökeller,batı rüzgârlarının etkisinden korunmuş düşük-enerjili kıyı ortamının varlığına işaret eder.Bununla beraber, deltaları çevreleyen aynı göl kenarının bazı alanlarında, dalgalar ve fırtına-kökenli kıyıboyu akıntıları tarafından taşınan sedimanlar ile beslenen kumsallar oluşmuştur. Kıyıyakını fasiyesinde görülen kaba-taneli kırıntılı malzeme, Paleo-Van Gölü'nünkıyılarının büyük olasılıkla fırtınalar ve fırtına-kökenli akıntıların varlığına maruz kaldığını gösterir. Ancak, gölün yüksek kıyı çizgisi zamanlarında kıyıyakını çökellerinde dereceli tabakalanma ve taban yapıları gibi turbidit depolanmasına ilişkin herhangi bir kanıt bulunmaması, türbidit akıntılarının göl kenarı boyunca sediman taşınmasında önemli bir etken olamadığı göstermektedir. Gölün kıyıötesi yanal olarak devamlı, ince tabakalanmalıvarvlı ve bazı kesimlerinde göçme ve konvülüt tabakaları gibi hidroplastik bozulma yapıları da içeren ince-taneli kumtaşları ve çamurtaşlarının çökeldiği durgun bir su kütlesi ortamıydı. Van Gölü çevresindeki taraça çökellerinin yaşlarının yeterince bilinmemesi,, butaraçalar arasında tam anlamıyla bir deneştirme yapılamasını engeller. Ancak incelenen taraça istiflerinde büyük-ölçekli döngülerin görülmemesi, her bir taraçanın daha yüksek gölseviyesi değişimlerine bağlı olarak meydana geldiğine ve bu olayı da bir regresyonun takip ettiğine işaret eder. Elde edilen yaş verileri 1760 m (odsy) yüksekliğine kadar çıkanyüksek göl seviyelerinin son buzullaşma arası (MIS 5; 123-71 bin yıl (GÖ)) ile bunu takip eden 26-24 bin yıl (GÖ), 22-21 bin yıl (GÖ) ve 10-6 bin yıl (GÖ) arasında oluştuğunu göstermektedir. Taraçaların yükselmeye ters orantılı olarak gençleşmeleri, göl seviyesinin zamanla giderek alçaldığına veya zamanla katlanmış olarak artan yükselmenin etkisine veya her ikisine birden bağlı olduğuna işaret eder. Göl seviyesi değişimleri olasılıkla iklimsel, volkanik ve tektonik süreçlerin birlikte işlemesinin bir sonucu olarak gerçekleşmiştir. Gölün hidrolojik olarak bir kapalı havza olduğu göz önünde bulundurulacak olunursa,iklim olasılıkla diğerlerinden daha etkin bir rol oynamıştır. En genç taraça seviyesinin ya fl> 6 by (GÖ) olmas>ndan dolay>, havzadaki iklim belki de göreli olarak daha kurak ve evaporatif bir karakterdeydi. Gölün günümüzden önceki son 600 bin y>ll>k bütün geçmifli s>ras>nda, bu alan>n jeolojisi Türkiye'nin aktif e¤im- ve do¤rultu-at>ml> neotektonik rejimi etkisiyle flekillenirken, gölün k>y>ötesinde karakteristik göçme yap>lar>, konvülüt tabakalanma ve ço¤unlukla da Nemrut Volkan>'na ba¤l> patlama ürünleri oluflmufltur.
THE LATE QUATERNARY TECTONO-STRATIGRAPHIC EVOLUTION OF THE LAKE VAN, TURKEY
Many of the terraces around the Lake Van record a relatively short period of the much longer geological history of the Lake Van Basin. Their deposition took place during the lastca. 125 ka BP. They accumulated in a large array of shallow lake and lake margin environments, such as alluvial fan/braided river, beach, Gilbert-type delta, nearshore lake andoffshore lake. Variability of their lithofacies provides evidence for climatic and tectoniccontrols of their depositional conditions. During their deposition high relief areas in thewatershed delivered abundant detritus to the coastal areas of the lake. The sedimentationwas therefore dominated by terrigenous clastic deposits. The highest concentrations of thecoarse clastic sediments were at the mouths of the major streams where they formed Gilbert-type deltas. These river-dominated lacustrine deltas formed during rising lake levelsand are relatively more abundant and thicker in the eastern margin of the lake, indicatingthat this margin mostly had a low-energy coast sheltered from the prevailing westerlywinds. However, some areas of the same margin adjacent to deltas were also supplied withsediments by waves and storm-induced longshore currents to form beaches. Storms andstorm-generated traction currents were perhaps active agents along the shores of the Lake Paleo-Van as suggested by the presence of the coarse-grained material in its nearshore facies. Somehow, during times of lake highstands, turbidity currents seem not to haveplayed an important role in the sediment transportation along the lake margin, because thenearshore sediments hardly show any evidence of turbidite depositon, such as graded bedding and sole-marks. The offshore lake was relatively quite standing water, depositing laterally persistent, thinly-bedded to varved and fine-grained sandstones and mudstones inpart with hydroplastic disruptions, such as slumps and convolute beddings. Because of thelack of sufficient datings of the terrace sequences around Lake Van, we cannot correlatethem unequivocally. However, the absence of large-scale cyclicity within a given terracesequence in each locality suggests that deposition of each terrace occurred during a separate lake level fluctuation each reaching to higher level than the modern lake level followed by a regression. The available age data suggest that high lake levels, reaching up to1760 m asl, occurred during the last interglacial (MIS 5; 123-71 ka BP), 26-24 ka BP, 2221 ka BP and 10-6 ka BP. The younging of the terrace deposits along with the decrease inelevation suggests either a gradual decline of lake level with time, or the effect of the cumulative uplift with time or both. The fluctuating lake level was probably due to a combination of climatic, volcanic and tectonic processes. Considering the hydrologically closednature of the lake, climate probably played more important role than the others. Since theformation of the youngest terrace sediments of 6 ka BP, perhaps the climate in the basinhas been mostly relatively more arid and evaporative. During the entire history of the lake (last 600 ka), geology of the area has been characterized by the neotectonic régime ofTurkey with active dip- and strike-slip faults, resulting in the offshore lake the characteristic slump structures and convolute beddings, and eruptions of mainly the Nemrut Volcano