Doğan PERİNÇEK, Nurdan ATAŞ, Şeyma KARATUT, Esra ERENSOY

TRAKYA HAVZASINDA, DANİŞMEN FORMASYONU İÇİNDEKİ LİNYİT KATMANLARININ POTANSİYELİNİ KONTROL EDEN JEOLOJİK FAKTÖRLER

Trakya Havzasının linyit potansiyeli havza genelinde yer altı verileri kullanılarak TKİ Kurumu içinincelenmiştir. Bu kapsamda TPAO, MTA ve TKİ kuruluşlarının izniyle sağlanan çok sayıda kuyu verisikullanılmıştır. Havzanın tümü için Oligosen-Miyosen-Pliyosen yaşlı birimlerin kalınlık ve yapı hari- taları yapılmıştır. Amaç Danişmen Formasyonu (Oligosen-Erken Miyosen) içinde yer alan linyit sevi- yelerinin ekonomik değerlendirmesini yapmaktır. Bu nedenle altan üste doğru Osmancık Formasyonu(Oligosen) üst yapı haritası, Danişmen Formasyonu kalınlık haritası, aynı formasyonun üst sınırını oluş- turan diskordans düzleminin paleotopografya haritası, Ergene ve Kırcasalih (Geç Miyosen-Pliyosen)formasyonlarının toplam kalınlık haritası hazırlanmıştır. Ayrıca çalışmanın ana hedefi olan ve genellikleDanişmen Formasyonunun orta kesiminde yer alan linyit seviyelerinin toplam kalınlık haritası yapıl- mıştır. Havzada Danişmen Formasyonu linyit seviyelerinin yanal değişimlerini ortaya çıkarmak içinkorelasyonlar hazırlanmıştır. Danişmen Formasyonu içindeki linyit katmanlarına ulaşmak için ilk bilin- mesi gereken en üsteki Ergene ve Kırcasalih formasyonlarının kalınlığıdır. Bu birimlerin ve DanişmenFormasyonunun kalınlık dağılımını kontrol eden faktör Orta Miyosen sırasında etkin olan Trakya FaySistemidir (Perinçek, 1991). Trakya Fay Sisteminin fay zonları üzerinde ve dolayında oluşan yükse- limler üzerinde Danişmen Formasyonu aşınmıştır. Orta Miyosen döneminde meydana gelen söz konusuaşınmanın miktarı değişkendir. Bazı alanlarda Danişmen Formasyonu tümüyle aşındırılmıştır. Bu alan- larda Ergene Formasyonu doğrudan Osmancık Formasyonu üzerine oturur. Danişmen Formasyonununtamamen veya kısmen aşındığı alanlarda, linyit katmanları da yok olmuştur. Trakya Fay Sistemininetkisiyle oluşan yükselim alanları aşınmaya rağmen yüksekliklerini korumuşlardır. Söz konusu paleo- yükselim alanlarında Ergene Formasyonu havza çukurluklarına göre daha ince çökelmiştir. Bu projesonunda linyit katmanlarının toplam kalınlığının fazla olduğu yerler belirlenmiştir. Ayrıca DanişmenFormasyonu içindeki linyit düzeyleri üzerinde yer alan istifin ince olduğu kesimler saptanmıştır. Sözkonusu tespitler yapıldıktan sonra yeni ruhsat alanları saptanmıştır. Trakya Havzasında linyit potansiyelive dağılımına yönelik çalışmaların sürdürülmesi ve ileriki yıllarda Danişmen Formasyonunun fasiyesharitalarını hazırlanması önerilmektedir.

GEOLOGICAL FACTORS CONTROLLING POTENTIAL OF LIGNITE BEDS WITHIN THE DANIŞMEN FORMATION IN THE THRACE BASIN

This project has been conducted for the General Directorate of Turkish Coal Enterprise. The aim ofthis study is to understand lignite potential of the basin. Subsurface data ( including numerous wellsand several seismic lines) provided by TPAO, MTA and TKİ were used. Structure and thickness maps ofOligocene-Miocene-Pliocene units prepared for the basin. Purpose of this work is to understand econo- mical values of lignite seam beds interbedding in the Danişmen Formation (Oligocene-Early Miocene).For this purpose, from bottom to top following maps were prepared: Structural map of the top Osmancık(Oligocene) Formation, thickness map of the Danişmen Formation, paleo-topographic map of uncon- formity surface which is at the top of the Danişmen Formation, total thickness map of Ergene-Kırcasalihformations (Late Miocene-Pliocene). Finally total thickness map of the lignite layers was prepared. Itwas the main purpose of the work. Lignite seam layers are located in middle of the Danişmen Formation.Also several stratigraphic correlations were conducted to understand lateral continuation of lignite la- yers. The first obstacle to reach lignite is thickness of the Ergene and Kırcasalih formations which over- lie lignite bearing Danişmen Formation. Main structural event controlling the thickness variation of theDanişmen Formation is Thrace Fault System (Perinçek, 1991); it was active during Middle Miocene.Danişmen Formation extensively or partially was eroded along the fault zone and on the en-echelonfolds of the fault system. Amount of erosion is variable and in some areas Danişmen Formation comple- tely was eroded. As a result Ergene Formation lies directly on Osmancık Formation. Lignite layers arealso eroded at these localities. Elevated areas related the Thrace Fault System partially was eroded;however these areas were still paleo-elevated areas during the accumulation of Ergene Formation. On- lapping sequence of Ergene Formation is thinner on these areas. At the end of this project, thicker ligniteareas were delineated. Addition to this, thin overburden areas on lignite are located. Considering theseresult, new permit areas were selected.. In order to refine this work, a suggested facies map of DanişmenFormation is advise to be prepared.

PDF

___

Akartuna, M. 1968. Armutlu yarımadasının jeolojisi. İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Monografiler,20, 105 s.
Alişan, C. 1985. Trakya I Bölgesinde Umurca-1, Kaynarca-1, Delen-1 kuyularında kesilen formasyonların palinostratigrafisi ve çökelme ortamlarının değerlendirilmesi. TPAO. Araştırma Grubu Rapor No: 386, 60 s. Ankara (yayımlanmamış)
Atalık, E. 1992. Depositional systems of the Osmancık formation in the Thrace Basin. Doktora Tezi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, 343 s. Ankara (yayımlanmamış).
Barka, A. 1981. Seismo-tectonic aspect of the North Anatolian Fault Zone: Ph.D thesis, University of Bristol, Bristol England, 333 p
Barka, A., Hancock, P. 1984. Neotectonic deformation patterns in the convex-northwards arc of the North Anatolian Fault Zone. In: Dixon, J.E., Robertson, A.H.F. (Eds), The Geological Evolution of the Eastern Mediterranean Region. Geol. Soc. London, pp. 763-773.
Batı, Z., Erk, S., Akça, N. 1993. Trakya Havzası Tersiyer Birimlerinin Palinomorf, Foraminifer ve Nannoplankton Biyostratigrafisi. TPAO Araştırma Grubu Rapor No: 1947, 92 s. Ankara (yayımlanmamış).
Batı, Z., Alişan, C., Ediger, V.Ş., Teymur, S., Akça, N., Sancay, H., Ertuğ, K., Kirici, S., Erenler, M., Aköz, Ö. 2002. Kuzey Trakya Havzasının Palinomorf, Foraminifer ve Nannoplankton Biyostratigrafisi, Türkiye Stratigrafi Komitesi Çalıştayı (Trakya Bölgesinin Litostratigrafi Adlamaları) Özleri, s. 14.
Burke, W. F., Uğurtaş, G. 1974. Seismic interpretation of Thrace Basin, in H. Okay and E. Dileköz, eds., Proceeding of second petroleum congress 109 of Turkey: Association of Turkish Petroleum Geologists, 227-248.
Bürkan, K. 1992 1:50 000 ölçekli Trakya F29 c ve d paftaları jeoloji haritası, TPAO Arama Grubu Arşivi.
Çağlayan, M.A., Yurtsever, A. 1998. Burgaz-A3, Edirne-B2 ve B3; Burgaz-A4 ve Kırklareli-B4; Kırklareli-B5 ve B6; Kırklareli-C6 paftaları, Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, 1:100 000 ölçekli açınsama nitelikli Türkiye jeoloji haritaları, No: 20, 21, 22, 23, Ankara.
Doust, H. ve Arıkan, Y. 1974. The geology of the Thrace Basin, Türkiye İkinci Petrol Kongresi Tebliğleri Kitabı, s. 119-136.
Duman, T.M., Keçer, M., Ateş, Ş., Emre, Ö., Gedik, İ., Karakaya, F., Durmaz, S., Olgun, Ş., Şahin, H., Gökmenoğlu, O. 2004. İstanbul metropolü batısındaki (Küçükçekmece Silivri-Çatalca yöresi) kentsel gelişme alanlarının yer bilim verileri, Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Özel Yayın Serisi- 3, Ankara.
Ediger, V. Ş. 1982. Kuleli Babaeski sırtının (KB Trakya) Paleo-ortamsal incelemesi ve Kuzey Trakya havzasının hidrokarbon potansiyelinin değerlendirilmesinde yeni yaklaşım: Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı Rapor No: 1995, 194 s. Ankara (yayımlanmamış).
Ediger, V. Ş. 1988. Biga Yarımadasındaki kömürlü birimlerden alınan örneklerin palinolojik analizi, TPAO Araştırma Merkezi Grubu Rapor No: 809, Ankara (yayımlanmamış)
Ediger, V.Ş., Alişan, C. 1989. Tertiary fungal and algal palynomorph biostratigraphy of the northern Thrace basin, Turkey. Review of Palaeobotany and Palynology, 58, 139-161.
Fourquin, C. 1979. LAnatolie du nord-ouest, marge méridionale du continent Européen, historie paléogéographique, tectonique et magmatique durant le Secondaire et le Tertiaire: Bulletin de la Société Géologique de France, v. 17, 1059-1070.
Gerhard, J.E., Alişan, C. 1987. Palynostratigraphy, paleoecology, and visual organic geochemistry Turgutbey-2, Değirmencik-3 and Pancarköy-1, Thrace Basin, Turkey. TPAO Araştırma Merkezi Grubu Rapor No: 983, 33 s. Ankara (yayımlanmamış).
Gökçen, N. 1971. Güneydoğu Trakyanın Paleojen stratigrafisinde ostracodlar açısından yeni görüşler. Türkiye 1. Petrol Kongresi Bildirileri Kitabı, 81-85.
Görür, N., Okay, A.I. 1996. Fore-arc origin of the Thrace basin, northwest Turkey. Geologische Rundschau, 85, 662-668.
İmik, M. 1988. Kırklareli-C2-3 Paftası ve İzahnamesi, 1:100 000 ölçekli Türkiye Jeoloji Haritaları, Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Ankara 10 s.
Kara, H., Tuncalı, E., Narin, R., Gürsoy, B. ve Dümenci, S. 1996. Trakya Tersiyer kömür havzası raporu. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü Rapor No: 9974, Ankara, (yayımlanmamış).
Kasar, S., Bürkan, K., Siyako M., Demir, O. 1983. Tekirdağ- Şarköy-Keşan-Enez bölgesinin jeolojisi ve hidrokarbon olanakları. TPAO Arama Grubu Rapor No: 1771, 71 s. Ankara (yayımlanmamış).
Kasar, S. ve Eren, A. 1986. Kırklareli-Saray-Kıyıköy bölgesinin jeolojisi. TPAO Arama Grubu Rapor No: 2208, 45 s. Ankara (yayımlanmamış)
Kasar, S. 1987. Edirne-Kırklareli-Saray (Kuzey Trakya) bölgesinin jeolojisi. Türkiye 7. Petrol Kongresi Tebliğleri Kitabı, 281-291.
Keskin, C. 1974. Kuzey Trakya Havzasının Stratigrafisi, Türkiye İkinci Petrol Kongresi Tebliğleri Kitabı, s. 137 163.
Ketin, İ. 1957. Kuzey Anadolu Deprem Fayı: İstanbul Teknik Üniversitesi Dergisi, İstanbul Türkiye, no. 15, 49-52
Ketin, İ. 1976. San Andreas ve Kuzey Anadolu fayları arasında bir karşılaştırma: Türkiye Jeoloji Kurumu Bülteni, Ankara Türkiye, v.19, 149-154
Kopp, K.O., Pavoni, N., Schindler, C. 1969. Geologie Thrakiens IV: Das Ergene-Becken. Beih zum Geol. Jahrb., Heft 76, 136 s., Hannover.
Lebküchner, R.F., 1974. Orta Trakya Oligosennin jeolojisi hakkında. Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü Dergisi, 83, 1-29, Ankara.
N.V. Turkse Shell. 1969. AR/NTS/837, 838 ve 839 hak sıra nolu arama ruhsatlarına ait terk raporu, TPAO Arama Grubu Rapor No: 1468. Ankara (yayımlanmamış).
Öztunalı, Ö., Üşümezsoy, Ş. 1979. Istranca Masifinin Çekirdek kayaçları ve petrojenetik evrimleri, Türkiye Jeoloji Kurumu-İstanbul Üniversitesi Yerbilimleri Fakültesi, Altınlı Sempozyumu, 37-44.
Perinçek, D. 1987. Trakya Havzası Renç Fay Zonunun Sismik Özellikleri, Türkiye 7. Petrol Kongresi Bildirileri, 11-20
Perinçek, D. 1991, Possible strand of the North Anatolian Fault in the Thrace Basin, Turkey An Interpretation. AAPG Bulletin 75, 241 257.
Perinçek, D. 2006. Marmara - Trakya havzalarının Yapısal Evrimi ve Fayların Zamansal Gelişimi. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Genç Jeo (Jeoloji Öğrenci Topluluğu) Çanakkale, 27-38
Perinçek, D., Karslıoğlu, Ö. 2007. Çanakkale Boğazının oluşumu ve Kuvaterner yaşlı birimlerin dağılımında fayların rolü. 60. Türkiye Jeoloji Kurultayı Bildiri Özetleri, 16-22 Nisan, Ankara, 478-479.
Perinçek, D. 2010a. Trakya Havzasının Linyit İmkanları TKİ Rapor, Ocak 2010, 55 s. Ankara (yayımlanmamış).
Perinçek, D. 2010b. Trakya Havzasının Linyit İmkanları TKİ Rapor, Mart 2010, 37 s. Ankara (yayımlanmamış). Perinçek, D. 2010c. Trakya Havzasının Linyit İmkanları TKİ Final Rapor, Aralık 2010, 51 s. Ankara (yayımlanmamış).
Perinçek, D., Ataş, N., Erensoy, E., Karatut, Ş. Kösebalaban, A., Ergüder İ., Ünal., Y. 2011. Trakya Havzasının linyit potansiyeli ve bunu kontrol eden jeolojik faktörler. 64. Türkiye Jeoloji Kurultayı Bildiri Özetleri, 16-25-29 Nisan 2011, Ankara, 93-94
Saner, S. 1985. Saros Körfezi dolayının çökelme istifleri ve tektonik yerleşimi, Kuzeydoğu Ege Denizi, Türkiye. Türkiye Jeoloji Kurumu Bülteni, 28, 1-10.
Saraç, G. 1987. Kuzey Trakya bölgesinde Edirne-Kırklareli- Saray-Çorlu-Uzunköprü Derekebir yörelerinin memeli paleo-faunası, Ankara Univ., Fen Bil. Enst., Jeo. Müh. Anabilim Dalı, Yük. Lisans Tezi. Ankara (yayımlanmamış).
Siyako, M., Kasar, S. 1985. Edirne-Lalapaşa-Kırklareli bölgesinin jeolojisi. TPAO Arama Grubu Rapor No: 2062, 78 s. Ankara (yayımlanmamış)
Siyako, M., Bürkan, K., Okay, A.I. 1989. Biga ve Gelibolu yarımadalarının Tersiyer jeolojisi ve hidrokarbon olanakları. Türkiye Petrol Jeologları Derneği Bülteni, 1, 183-199.
Siyako, M. 2005. Trakya ve yakın çevresinin Tersiyer stratigrafisi, TPAO Arama Grubu Rapor No: 4608, 104 s. Ankara (yayımlanmamış)
Siyako, M. 2006 a. Trakya Havzasının linyitli kumtaşları, Maden Tetkik Arama Dergisi, 132, 63 73.
Siyako, M. 2006 b. Trakya Bölgesi Litostratigrafi Birimleri (Tersiyer Bölümü). Stratigrafi Komitesi, Litostratigrafi Birimleri Serisi-2. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü yayını. 70 s.
Sümengen, M., Terlemez, İ. 1991. Güneybatı Trakya yöresi Eosen çökellerinin stratigrafisi. Maden Tetkik Arama Dergisi, 113, 17-30.
Sütçü, E., Paker, S., Nurlu, Y., Kumtepe, P., Cengiz, T. 2009. Tekirdağ-Malkara havzasında CBS yöntemleriyle potansiyel kömür sahalarının belirlenmesine yönelik iki değişkenli istatistiksel yaklaşım. TMMOB Coğrafi Bilgi Sistemleri Kongresi, 02-06 Kasım 2009, İzmir, 8 s.
Şengüler, İ., Toprak, S., Kara, H., Öner, A., Tuncalı, E., Kır, N. 2000. Güney Trakya Bölgesindeki Kömürlerin Petrografik İncelemesi ve Ortamsal Yorumu. Türkiye 12. Kömür Kongresi Bildiriler Kitabı, Karadeniz Ereğlisi, Zonguldak. 173-180.
Şengüler, İ., Akman, Ü., Taka, M., Dümenci, S., Kalkan, İ., Kır, N., Sulu, K. 2003. Güney Marmara Neojen Havzalarının Kömür Potansiyeli. 56. Türkiye Jeoloji Kurultayı Bildiri Özleri Kitabı, Ankara, 212-213,
Şengüler, İ. 2008. Trakya Havzası Kömür Aramaları Projesi Raporu (2005-2006-2007 Yılı Sondajları), Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü Rapor No: 11069, Ankara, (yayımlanmamış).
Şengüler, İ. 2013. Ergene (Trakya) Havzasının jeolojisi ve kömür potansiyeli. Maden Tetkik ve Arama Doğal Kaynaklar ve Ekonomi Bülteni, Sayı 16, 109-114
Şentürk, K. Sümengen, M., Terlemez, İ., Karaköse, C. 1998 a. Çanakkale- D3 Paftası, 1:100 000 ölçekli açınsama nitelikli Türkiye jeoloji haritaları, 63 Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Ankara.
Şentürk, K. Sümengen, M., Terlemez, İ., Karaköse, C. 1998 b. Çanakkale D4 Paftası, 1:100 000 ölçekli açınsama nitelikli Türkiye jeoloji haritaları, 64. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Ankara.
Taner, F., Çağatay, A. 1983. Istranca masifindeki maden yataklarının jeolojisi ve minerolojisi: Türkiye Jeoloji Kurumu Bülteni, Ankara, Türkiye, v.26, 31-40
Temel, R.Ö., Çiftçi, N.B. 2002. Gelibolu Yarımadası, Gökçeada ve Bozcaada Tersiyer çökellerinin stratigrafisi ve ortamsal özellikleri. Türkiye Petrol Jeologları Derneği Bülteni, 14, 17-40.
Turgut, S., Siyako, M., Dilki, A. 1983. Trakya Havzasının jeolojisi ve hidrokarbon olanakları. Türkiye Jeoloj i Kongresi Bülteni, 4, 35-46.
Turgut, S., Türkaslan, M., Perinçek, D. 1991. Evolution of the Thrace sedimentary basinand its hydrocarbon prospectivity. Spencer AM (ed) Generation, accumulation, and production of Europes hydrocarbons. Special Publication of Eurapean Association of Petroleum Geoscientists, 1, 415- 437.
Turgut, S., Eseller, G. 2000. Sequence stratigraphy, tectonics and depositional history in Eastern Thrace Basin, NW Turkey. Marine and Petroleum Geology, 17, 61-100.
Türkecan, A., Yurtsever A. 2002. İstanbul Paftası, 1: 500 000 ölçekli Türkiye Jeoloji Haritası Serisi. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Ankara.
Umut, M, İmik, M., Kurt, Z., Özcan, İ., Sarıkaya H., Saraç, G. 1983. Tekirdağ, Silivri (İstanbul), Pınarhisar alanının jeolojisi. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü Rapor No: 7349. Ankara (yayımlanmamış).
Umut, M, İmik, M., Kurt, Z., Özcan, İ., Ateş, M., Karabıyıkoğlu M., Saraç, G. 1984. Edirne İli-Kırklareli İli-Lüleburgaz (Kırklareli İli)- Uzunköprü (Edirne İli) civarının jeolojisi.. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü Rapor No: 7604, 42 s. Ankara (yayımlanmamış).
Umut, M. 1988a. Kırklareli-C5 Paftası ve İzahnamesi, 1:100 000 ölçekli Türkiye Jeoloji Haritaları, Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Ankara 10 s.
Umut, M. 1988b. Kırklareli-C4 Paftası ve İzahnamesi, 1:100 000 ölçekli Türkiye Jeoloji Haritaları, Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Ankara 6 s.
Üşümezsoy, Ş. 1982. Igneous and metamorphic geology and mineralization of Istranca region (Geotectonic setting and mineralization of the Istranca masif): İstanbul University Earth Sciences Review, v.3, no. 1-2, 227-294
Ünal, O. T. 1967. Trakya jeolojisi ve petrol imkanları. TPAO Arama Grubu Rapor No: 391, 80 s. Ankara (yayımlanmamış)