Derbent-Eymir bölgesinde (Yozgat, Türkiye) Artova Ofi yolitik Karmaşığındaki manganez yataklarından mineralojik bulgular

Alpin Ofi yolitleri ile ilişkili olarak oluşmuş Artova Ofi yolitik Karmaşığı (AOK) Orta Anadolu’nunKD bölümünde, orta Karadeniz Bölgesi içerisindeki Çorum ve Yozgat illerinin sınırları içerisindeyüzeylemektedir. Çalışmaya konu olan Derbent-Eymir manganez-oksit yatağı, ofi yolitik karmaşıkiçerisinde yer alır. Derbent cevher yatağındaki mineral topluluğu başlıca piroluzit, manganit ile dahaaz miktarlardaki ramsdellit, manyetit ve götit minerallerinden oluşur. Kalsit ana gang mineralidir.Eymir cevher yatağının mineral topluluğu, kuvars ve kalsit gibi bazı gang minerallerinin eşlikettiği piroluzit, braunit, neltnerit, jakobsit, psilomelan ve eser miktardaki limonit ile temsil edilir.Piroluzit, braunit ve psilomelan mineralleri üzerinde elektron mikroprob analizleri yapılmıştır.Eymir cevher yatağına ait piroluzit yüksek Si, Al, Mn ve Ca içerirken; Derbent cevher yatağındakipiroluzit daha düşük Fe, K ve Ba içeriğine sahiptir. Eymir cevher yatağındaki piroluzit, Derbentcevher yatağındakine kıyasla yüksek Si, Al, Mn, Ca (sırasıyla 10.28-7.06; 3.19-1.28; 87.98-81.88;2.38-1.97) ve düşük Fe, K, Ba (sırasıyla 0.31-0.16; 0.02-0.00; 0.07-0.00) içeriğine sahiptir. Gangminerallerine doğru uzamış küresel piroluzit ve manganit kristallerinin çekirdek-kenar zonlarındakielement varyasyonları oldukça dikkat çekicidir. Eymir ve Derbent cevher yataklarının her ikiside düşük sıcaklıklı hidrotermal yataktır. Çeşitli manganez minerallerinde kaydedilen jeokimyasalvaryasyonlar, kuvvetli bir şekilde cevher yapıcı çözeltilerin pH ve sıcaklık değişimleri ile yayılmamerkezinden uzaklığına bağlı olarak değişmektedir.

Mineralogical fi ndings from manganese deposits in the Artova Ophiolite Complex, Derbent-Eymir area, Yozgat, Turkey

The Artova Ophiolitic Complex (AOC), which formed in association with Alpine Ophiolites, is exposed in the NE part of central Anatolia, in the interior of the central Black Sea region and within the borders of Çorum and Yozgat. The Derbent-Eymir manganese- oxide deposit under investigation occurs within this ophiolitic complex. The mineral association in Derbent ore is composed chiefl y of pyrolusite, manganite and lesser amounts of ramsdellite, magnetite and goethite. Calcite is the main gangue mineral. The mineral association in Eymir ore is represented by pyrolusite, braunite, neltnerite, jacobsite, psilomelane and trace amount of limonite accompanied by some gangue minerals such as quartz and calcite. Electron microprobe analysis was carried out on pyrolusite, braunite and psilomelane minerals. While pyrolusite from Eymir has higher Si, Al, Mn and Ca, pyrolusite from the Derbent ore has lower Fe, K and Ba contents. Pyrolusite in the Eymir ore has higher Si, Al, Mn and Ca (10.28-7.06; 3.19-1.28; 87.98-81.88; 2.38-1.97 respectively) and lower Fe, K and Ba (0.31-0.16; 0.02-0.00; 0.07-0.00 respectively) contents in comparison to pyrolusite in the Derbent ore. Element variations in core-rim zones of spherical pyrolusites and manganite crystals elongated towards the gangue are quite noticeable. Both Eymir and Derbent ore deposits are low-temperature hydrothermal deposits. Geochemical variations recorded in various manganese minerals are found to be strongly dependent on the changes in pH and temperature of the ore-forming solution and distance to the spreading center.

PDF

___

Akçay, A.E., Beyazpirinç, M. 2017. Sorgun (Yozgat)- Yıldızeli (Sivas) önülke havzasının jeolojik evrimi, havzada etkin olan volkanizmanın petrografi k, jeokimyasal özellikleri ve jeokronolojisi. Maden Tetkik ve Arama Dergisi, 155, s.71-80.
Baudracco-Gritti, C. 1985. Subslilution du manganese bivalent par du calcium dans les mineraux du groupe: Braunite, neltnerite, braunite II. Bulletin de Mineralogie 108, 437-445.
Choi, J.H., Hariya, Y. 1992. Geochemistry and Depositional Environment of Mn Oxide deposits in the Tokoro Belt. Northeastern Hokkaido, Japan. Economic Geology, 87, 1265-1274.
Hem, J.D. 1972. Chemical Factors that Infl uence the Availability of Iron and Manganesein Agueous Systems. Geol. Soc. America Bull., 83, 443-450.
Ketin, İ. 1966. Anadolu’nun Tektonik Birlikleri. Maden Tetkik ve Arama Dergisi, 66, s.20-34.
Krauskopf, K.B. 1989. Introduction to Geochemistry. McGraw-Hill International Editions, Earth and Planetary Science Series, Km Keong Printing Co. Pte. Ltd. Republic of Singapore 617.
Nicholson, K. 1992a. Genetic Types of Manganese Oxide Deposits in Scotland: Indicators of Paleo-OceanSpreading Rate and a Devonian Geochemical Mobility Boundary. Economic Geology 87, 1301- 1309.
Nicholson, K. 1992b. Contrasting MineralogicalGeochemical Signatures of Manganese Oxides: Guides to Metallogenesis. Economic Geology 87, 1253-1264.
Okay, A., Tüysüz, O. 1999. Tethyan Sutures of Northern Turkey. In: The Mediterranean Basins: Tertiary Extension Within the Alpine Orogen (eds. B. Durand, L. Jolivet, F. Horvath and M. Serrane), Geological Society of London, Special Publication, 156, 475-515.
Öksüz, N. 2011a. Derbent (Yozgat) Bölgesindeki Manganez Cevherleşmelerinin Jeokimyası ve Kökeni. Hacettepe Üniversitesi Yerbilimleri Uygulama ve Araştırma Merkezi Bülteni. 32(3), 213-234.
Öksüz, N. 2011b. Geochemical Characteristics of the Eymir (Sorgun-Yozgat) Manganese Deposit, Turkey. Journal of Rare Earths, 29 (3), 287-296.
Öksüz N., Okuyucu N. 2014. Mineralogy, Geochemistry, and Origin of Buyukmahal Manganese Mineralization in the Artova Ophiolitic Complex, Yozgat, Turkey. Journal of Chemistry Volume 2014, Article ID 837972, 11 pages http://dx.doi. org/10.1155/2014/837972
Özcan, A., Erkan, A., Keskin, E. 1980. Kuzey Anadolu Fayı Kırşehir Masifi Arasının Temel Jeolojisi. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü. Rapor no: 6722, Ankara, (yayımlanmamış).
Pettijohn, F.G. 1975. Sedimentary rocks, 3rd edn. Harper&Row, New York, pp. 628.
Ramdohr, P. 1980. The Ore Minerals and Their Intergrowth. Pergamon Press, Oxford, London, New York.
Roy, S. 1968. Mineralogy of the Different Genetic Types of Manganese Deposits. Economic Geology, v. 63, pp. 760-786.
Roy, S. 1997. Genetic Diversity of Manganese Deposition in the Terrestrial Geological Record. In: Nicholson, K., Hein, J. R., Bühn, B. and Dasgupta, S. (eds). 1997. Manganese Mineralization: Geochemistry and Mineralogy of Terrestrial and Marine Deposits. Geological Society Special Publication, London, v. 119, pp. 5-27.
Salem, I.A., İbrahim, M. E., Monsef, M.A.E. 2012. Mineralogy, geochemistry, and origin of hydrothermal manganese veins at Wadi Malik, Southern Eastern Desert, Egypt Arabian Journal of Geosciences, v. 5, pp. 385-406.
Stanton, R.L. 1972. Ore Petrology. McGraw-Hill, New York.