Atilla KARATAŞ, Aygüzel ABDULLAH, Ayşe YAŞAR, Cansu DUMAN, Emre DUMAN, Mehdi AALİJAHAN

HİDROPOLİTİK AÇIDAN TÜRKİYE-İRAN SINIRI

Türkiye ile İran arasındaki uluslararası sınır hattı ve yakın çevresinin hidropolitik perspektiften değerlendirmesinin yapıldığı bu çalışmada, sahanın su kaynaklarının devletler muvazenesinde ilişkilerin geleceği açısından önem arz eden yönlerinin ve potansiyel risk alanlarının belirlenerek erken farkındalık sağlayıp uygun stratejiler belirlenme imkânlarının yaratılması hedeflenmiştir. Uluslararası antlaşmalar ve literatür ışığında mevcut durumda su kaynaklarının tasarrufuna dair vaziyet izah edilerek, standart klimatik veriler üzerinden her iki ülke topraklarını da içerisine alan ortalama bir akış dağılışı ortaya konmuştur. Bu işlem için Thornthwaite su bilançosu hesaplama yöntemi ile 36 yıllık CFSR sıcaklık ve yağış verilerinden istifade edilmiştir. Sahanın SRTM 90m çözünürlüklü sayısal yükselti modeline dayanan topografik verilerle birlikte ArcGis 10.5 paket programı yardımıyla analitik değerlendirmesi yapılan bu veri setleri sayesinden nesnel ve ortalama bir akış durumu tespiti yapılmıştır. Buna göre, sahanın daha ziyade İran tarafında hacim kazanan nüfus yoğunluğu, zirai faaliyetler ve kuraklık gibi sarfiyat artırıcı durumların bölgedeki su kaynaklarına olan talebi özellikle aşağı çığırlarında çoğaltacağı; Aşağı Karasu, Sarısu, Kotur Çayı ve Nazlıçay gibi akarsuların iki ülke arasındaki paylaşımının İran’ın daha fazla su talebi neticesinde yeniden gündeme getirilerek mevcut durumda hakça ve makul kullanım ilkelerine göre olan paylaşımı tehlikeye sokabileceği anlaşılmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Hidropolitik, Sınıraşan Sular, Türkiye-İran Sınırı, CBS Modelleme

TURKEY-IRAN BORDER FROM THE PERSPECTIVE OF HYDROPOLITICS

This study, which addressed the international border line between Turkey and Iran and its close vicinity from the hydro political perspective, aimed to generate early awareness by identifying the aspects of water and water resources in the region that will be crucial in terms of the future equilibrium of countries and relevant and potential risk areas in order to determine appropriate strategies. The study explored the current position regarding the ownership of the water resources in the light of international treaties and the literature and presented the average flow distribution including the territory of both countries on the basis of standard climatic data. For this process, 36-year CFSR temperature and precipitation data were utilized with the Thornthwaite water balance sheet calculation method. The data analytically evaluated with the help of topographic data based on the SRTM 90m resolution digital elevation model and ArcGis 10.5 package program were used to determine the objective and average flow condition of the area. Accordingly, it is expected that the demand for water resources will increase in the region especially in the lower courses, as the population density and the volume of agricultural activities and drought increase on the Iranian side and that the sharing of the streams between the two countries, such as Aşağı Karasu, Sarısu, Kotur Creek and Nazlı Creek, can be put on the agenda again due to Iran's demand for more water and may endanger sharing the water resources based on principles of fair and reasonable use.

Keywords:

Hydropolitics, Transboundary Waters, Turkey-Iran Border, GIS Modeling,

PDF

___

Anapalı, Ö. (2010). Iğdır Ovası tuzlu-sodyumlu topraklarında bazı fiziksel ve kimyasal özelliklerin agregasyon üzerine etkileri. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 25(3), 436-444.
Atalay, İ. (1991). Genel Fiziki Coğrafya. İzmir: Ege Üniversitesi Basımevi.
Bağış, A. İ. (2002). Ortadoğu hidropolitiği üzerine bir değerlendirme. Türkiye Mühendislik Haberleri, 420-421-422, 46-47.
Baran, T., Öziş, Ü. & Özdemir, Y. (2006). Sınır Aşan Asi Havzası Su Potansiyeli ve Yararlanılması. 13 Eylül 2018 tarihinde http://www.e- kutuphane.imo.org.tr/pdf/9159.pdf, adresinden edinilmiştir.
Bernauer, T. (2002). Explaining success and failure in international river management. Aquatic Sciences, 64(1), 1–19.
Bilen, Ö. (2009). Türkiye’nin Su Gündemi Su Yönetimi ve AB Su Politikaları. Ankara: DSİ İdari ve Mali İşler Dairesi Başkanlığı.
Chanda, S. & Ophori, D. (2012). Assessment of Water Balance of the Semi-Arid Region in Southern San Joaquin Valley California Using Thornthwaite And Mather's Model. Journal of Environmental Hydrology, 20(15).
Cirit, H. (2007). Sınıraşan sular ve Türkiye. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kamu Hukuku Anabilim Dalı, Diyarbakır.
Demirtaş, A. (2010). Iğdır ovası drenaj sularının kalite durumlarının belirlenmesi. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 39(1), 23-35.
Deniz, O. & Doğu, A. F. (2008). Türkiye-İran sınırı: sınırın coğrafi durumu ve sınır köylerimizin sosyo-ekonomik yapıları. Doğu Coğrafya Dergisi, 13(19), 49-72.
Dinar, S. (2006). Assessing side-payment and cost sharing patterns in international water agreements: The geographic and economic connection. Political Geography, 25, 412–437.
Dinar, S., Katz, D., De Stefano, L. & Blankespoor, B. (2015). Climate change, conflict, and cooperation: Global analysis of the effectiveness of international river treaties in addressing water variability. Political Geography, 45, 55–66.
Esri (2017). ArcGIS Desktop: Release 10.5. Redlands: Environmental Systems Research Institute.
Gleditsch, N. P., Furlong, K., Hegre, H., Lacina, B. & Owen, T. (2006). Conflicts over shared rivers: resource scarcity or fuzzy boundaries? Political Geography, 25(4), 361–382.
Hamon, W. R. (1961). Estimating potential evapotranspiration, journal of the hydraulics division, proceedings of the american society of civil engineers, 87, 107–120.
Hendry, S. (2015). Frameworks for Water Law Reform. Cambridge: Cambridge University Press.
Iğdır Belediyesi. (2015). Iğdır’ın coğrafi yapısı. 18 Eylül 2018 tarihinde http://www.igdir.gov.tr/cografi-yapisi, adresinden edinilmiştir.
Ilgar, R. & Salem, K. (2004). Türkiye’nin sınıraşan akarsu anlaşmalarına coğrafi açıdan bir bakış. Marmara Coğrafya Dergisi, (10), 53-72.
İnan, Y. (1993). Sınır aşan suların hukuksal boyutları (Fırat ve Dicle). 15 Eylül 2018 tarihinde http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/42/462/5271.pdf, adresinden edinilmiştir.
İnan, Y. (1994). Sınıraşan suların hukuksal boyutları (Fırat ve Dicle). Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 1(49), 243-254.
Kalnay, E., Kanamitsu, M., Kistler, R., Collins, W., Deaven, D., Gandin, L., Iredell, M., Saha, S., White, G., Woollen, J., Zhu, Y., Chelliah, M., Ebisuzaki, W., Higgins, W., Janowiak, J. E., Mo, K. C., Ropelewski, C., Wang, J., Leetmaa, A., Reynalds, R., Jenne, R. & Joseph, D. (1996). The ncep/ncar 40-year reanalysis project. B. Am. Meteorol. Soc., 77, 437–471.
Karataş, A. (2017). Karasu Çayı Havzasının Hidrografik Planlaması. Çantay Kitabevi, İstanbul.
Kistler, R., Kalnay, E., Collins,W., Saha, S., White, G.,Woollen, J., Chelliah, M., Ebisuzaki, W., Kanamitsu, M., Kousky, V., Dool, H. V. D., Jenne, R. & Fiorino, M. (2001). The ncep-ncar 50-year reanalysis: monthly means cd-rom and documentation. B. Am. Meteorol. Soc., 82, 247–268.
Korkmaz, H. & Karataş, A. (2009). Asi Nehri'nde su yönetimi ve ortaya çıkan sorunlar. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18-40.
Köle, M. (2017). 1954–2016 dönemi Türkiye sınıraşan sular politikası. Marmara Coğrafya Dergisi, 35, 122–133.
Lowi, M. (1993). Water And Power: The Politics Of A Scarce Resource İn The Jordan River Basin. Cambridge: Cambridge University Press.
Maden, T. E. (2012). İran’da Su Kaynakları Yönetimi. ORSAM Rapor No: 11. ORSAM Su Araştırmaları Programı Rapor No: 13
Majumder, A. (2014). Groundwater budgeting and its management in Pandua Block of Hugli District West Bengal. Doctoral Thesis, University Of Burdwan, India.
Mather, J. R. (1978). The Climatic Water Balance İn Environmental Analysis. Massachusetts: DC Heath And Company.
Moore, S. M. (2018). Subnational Hydropolitics. Oxford: Oxford University Press.
Nadiri, A., Shakur, S., Asghari M. A. & Vediyy, M. (2015). Evaluation of various interpolation methods for estimating nitrate pollution ın groundwater resources (case study: bilardi plain). Hydro-geomorphology 1(1), 75-92.
Ohlsson, L. (1995). Hydropolitics: Conflicts Over Water as a Development Constraint. London: ZED Books.
Pazarcı, H. (1993). Uluslararası Hukuk Dersleri. II. Ankara: Turhan Kitabevi.
Roth, V. & Lemann, T. (2016). Comparing CFSR and conventional weather data for discharge and soil loss modelling with SWAT in small catchments in the Ethiopian Highlands. Hydrol. Earth Syst. Sci., 20, 921–934.
Saha, S., Moorthi, S., Pan, H. L., Wu, X., Wang, J., Nadiga, S., Tripp, P., Kistler, R., Woollen, J., Behringer, D., Liu, H., Stokes, D., Grumbine, R., Gayno, G., Wang, J., Hou, Y. T., Chuang, H. Y., Juang, H. M. H., Sela, J., Iredell, M., Treadon, R., Kleist, D., Van Delst, P., Keyser, D., Derber, J., Ek, M., Meng, J., Wei, H., Yang, R., Lord, S., Van Den Dool, H., Kumar, A., Wang, W., Long, C., Chelliah, M., Xue, Y., Huang, B., Schemm, J. K., Ebisuzaki, W., Lin, R., Xie, P., Chen, M., Zhou, S., Higgins, W., Zou, C.-Z., Liu, Q., Chen, Y., Han, Y., Cucurull, L., Reynolds, R.W., Rutledge, G. & Goldberg, M. (2010). The NCEP climate forecast system reanalysis, B. Am. Meteorol. Soc., 91, 1015–1057.
Sarısu ve Karasu Sularından Müştereken İstifade Olunması Hakkında Protokol. (1955). 18 Mart 2018 tarihinde http://gis.nacse.org/tfdd/tfdddocs/188ENG.pdf, adresinden edinilmiştir.
Singh, R. K., Prasad, V. H. & Bhatt, C. M. (2004). Remote sensing and gıs approach for assessment of the water balance of a watershed/evaluation par télédétection et sıg du bilan hydrologique d’un bassin versant. Hydrological Sciences Journal. 49(1), 131-141.
Şehsuvaroğlu, Lütfü (1997). Su Barışı Türkiye ve Ortadoğu Su Politikaları. İstanbul: Gümüşmotif Yayınları.
Şen, Z., Öziş, Ü., Avcı, İ., Bilen, Ö., Zehir, C. & Birpınar, M. E., (2002). Sınır Aşan Sularımız. İstanbul: Su Vakfı Yayınları.
T.C. Başvekâlet (1955). Sarısu ve Karasu sularından müştereken istifade olunması hakkında protokol. kanunlar ve kararlar tetkik dairesi karar sayısı: 4/6336. 7 Kasım 2018 tarihinde http://gis.nacse.org/tfdd/tfdddocs/188ENG.pdf, adresinden edinilmiştir.
T.C. Dışişleri Bakanlığı (2018). 12 Mart 2018 tarihinde http://www.mfa.gov.tr/turkiye_nin-sinir-asan-sular-politikasinin-ana-hatlari-.tr.mfa, adresinden edinilmiştir.
Texas A&M University (2018). 7 Kasım 2018 tarihinde https://globalweather.tamu.edu/, adresinden edinilmiştir.
Thornthwaite, C. W. (1948). An approach toward a rational classification of climate. Geographical Review, 38(1), 55-94.
Tırıl, A. (2010). Sınır Aşan Sular: Türkiye ve Paydaşlarının Sınır Aşan Sular Politikalarına Siyasal ve. Ekolojik Bir Bakış. VI. Ulusal Coğrafya Sempozyumu. Ankara: Ankara Üniversitesi.
Türkiye İstatistik Kurumu, 12 Mart 2018 tarihinde https://biruni.tuik.gov.tr/gosterge/?locale=tr, adresinden edinilmiştir.
United Nations (1997). Convention on the Law of the Non-navigational Uses of International Watercourses. Retrieved March 21, 2018, from http://legal.un.org/ilc/texts/instruments/english/conventions/8_3_1997.pdf.
Wolf, A. T., Yoffe, S. B. & Giordano, M. (2003). International waters: Identifying basins at risk. Water Policy, 5(1), 29–60.