REFÎK-İ TARSUSÎ VE MÜŞTEREK GAZELLERİ

Müşterek gazeller, en az iki kişinin iştirakiyle yazılan şiirlerdir. Belirli bir usulün takip edildiği bu tarz şiirlerde mısra ya da beyitler, şairler tarafından belirlenen sıraya göre kaleme alınır. Müelliflerin karıştırılmasını önlemek maksadıyla mısra/beyit başlarına şairlerin isimleri ya da isimlerinin ilk harfleri yazılır. İptidai düzeyde müşterek şiir yazmanın ilk örnekleri, cahiliye dönemi Arap edebiyatında görülür. Bu gelenek, Türk edebiyatında daha çok gazel alanında sürdürülmüştür. Divan edebiyatında müşterek gazelin ilk örneği, XVI. yüzyıl şairlerinden Ahî ve Vasfî tarafından yazılmıştır. XIX. yüzyılda bir artışın görüldüğü müşterek gazel yazma geleneği, XX. yüzyılda da devam ettirilmiştir. Bu tarzı sürdürenlerden biri de Refîk-i Tarsusî’dir. Şairin tespit edilen üç müşterek gazeli, Ezhâr Yâhûd Mecmû‘a-i Eş‘âr adlı eserinde kaydedilmiştir. Bu gazeller, Refîk-i Tarsusî ile her ikisi de Kayserili olan Osman Azmî ve Şeyh Serî tarafından kaleme alınmıştır. Bu çalışmada müşterek gazelin kökeni, müşterek gazel kavramı, divan şiirindeki yansımaları araştırılmış, Refîk-i Tarsusî ve Ezhâr Yâhûd Mecmû‘a-i Eş‘âr’ı tanıtılmış, Osman Azmî ve Şeyh Serî hakkında bilgi verildikten sonra müşterek gazellerin transkriptli metinleri verilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Refik-i Tarsusî, Müşterek Gazel, Serî, Osman Azmî

PDF

___

A. Ârifî [Fahri Bilge]. Kayseri 1938-1941. Millî Kütüphane. İbnisina. Yz. FB. 426: 306, 344.
Aksoyak, İsmail Hakkı (2002). “Ordulu Tıflî Divanında Müşterek Gazeller”. Trabzon ve Çevresi Uluslararası Tarih-Dil-Edebiyat Sempozyumu 3-5 Mayıs, Trabzon.
Aksoyak, İsmail Hakkı (2003). “Trabzonlu Emin Hilmî’nin Müşterek Şiirleri”. Türklük Bilimi Araştırmaları 14: 7-41.
Aksoyak, İsmail Hakkı (2017). Müşterek Şiirler Divanı. Ankara: Grafiker.
Alıcı, Lütfi, (2003). “Süleyman Senîh ve Müşterek Gazelleri”. İlmî Araştırmalar Dergisi 15: 7-18.
Arslan, Mehmet (2004). Antepli Aynî Dîvanı. İstanbul: Kitabevi.
Arslan, Mehmet. “Refik”. http:// ww.turkedebiyati isimlersozlugu. com./ index.php?sayfa=detay&detay=3611. [erişim tarihi: 14.06.2015].
Bilkan, Ali Fuat (2011). Nabi Divanı I-II. 2. Bsk. Ankara: Akçağ Yay.
Çavuşoğlu, Mehmet (1980). Vasfî Dîvânı. İstanbul: İ.Ü. Edebiyat Fak. Yay.
Çetin, Nihad M. (1973). Eski Arap Şiiri. İstanbul: Edebiyat Fakültesi Matbaası.
Çetin, Nihad M. (1991). “Arap”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. C.3. İstanbul: TDV Yay. 321-324.
Dilçin, Cem (2011). “Gazel”. Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi Türk Şiiri Özel Sayısı II –Divan Şiiri-. Ankara: Türk Dil Kurumu Yay. 52 (415-417): 78-247.
Durmuş, İsmail (2006). “Müşterek”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. C. 32. İstanbul: TDV Yay. 171-172.
Ergun, Sadeddin Nüzhet ( 1936). Türk Şairleri. İstanbul: Bozkurt Matbaası
Fasîh-Bergî. “Gazel-i Müşterek”. Mecmua. Millî Kütüphane. Yz. A. 2209, 18a.
İbnü’l-Emin Mahmud Kemal İnal (2002). (Hzl. İbrahim Baştuğ), Son Asır Türk Şairleri I-IV. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yay.
Köksal, M. Fatih (1998), Kayserili Divan Şairleri, Kayseri: Geçit Yayınları.
Sungur, Necati (1994). Âhî Dîvânı. Ankara: Kültür Bakanlığı Yay.
Şemseddin Sâmî (1311/1894). Kâmusu’l-Alâm I-VI. İstanbul: Mihran Matbaası.
Şentürk, Didem (2010). 19. Yüzyıl Şairlerinden Hatice Nakiyye Hanım’ın Divanın Transkripsiyonlu Metni ve İncelenmesi, Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
Çapraz, Erhan (2005). Fahri Bilge Defterlerindeki Kayseri ve Yöresi Halk Şairleri. Yüksek Lisans Tezi. Kayseri: Erciyes Üniversitesi.
Tuman, Mehmed Nail (2001). Tuhfe-i Naili I-II. (Hzl. Cemal Kurnaz–Mustafa Tatcı). Ankara: Bizim Büro.
Yıldıran, Meliha (1994). Ahmed Cevdet Paşa Hayatı Eserleri ve Divançe-i Ahmed. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.
Nakip-zâde Refîk-i Tarsusî (1327/1909). Ezhâr Yâhûd Mecmû‘a-i Eş‘âr. Mısır: Osmanlı Matbaası.
Öksüz, Yılmaz (2010). Eğrikapılı Mehmed Râsim ve Divançesi (İnceleme-Metin). Yüksek Lisans Tezi. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi.
Kaçalin, Mustafa S. Âhî Dîvânı. http://ekitap.ktb.gov.tr/TR-78356/ahi-divani.html. [erişim tarihi: 03.05.2019].
Ergun, Sadeddin Nüzhet (1936). Şeyh Gâlib Hayatı ve Eserleri. İstanbul: Bozkurt Matbaası.
Ertem, Ali (1957). Namık Kemal’in Şiirleri. İstanbul: İstanbul Kitabevi.
Okyay, Ercan (2005). Senih-i Mevlevî Dîvânı. Yüksek Lisans Tezi. Çanakkale: Onsekiz Mart Üniversitesi.