Hukuk Muhakemeleri Kanunu ve Milletlerarası Tahkim Kanunu Uyarınca Tahkime Elverişlilik

Tarafların uyuşmazlıklarını ikame yargı niteliğindeki hakem yoluyla çözümleme usulü olan tahkim gerek ulusal ve gerekse uluslararası birçok düzenlemeye farklı yönleriyle konu edilmiştir. Tahkime ilişkin bu düzenlemelerin bir kısmı hangi uyuşmazlıkların tahkim yoluyla çözülebileceğiyle ilgilidir. Tahkim devletlerin sahip olduğu yargı gücü tekeline yasama gücüyle getirilen bir alternatiftir. Bu sebeple hangi konularda tahkime gidilebileceğini belirleme yetkisi de devlete aittir. Tahkime elverişli olan/olmayan uyuşmazlıkların düzenlendiği hükümlerin ortak özelliği, kapsamlarının genişliğidir ve belirsizliğidir. Tahkim yeri Türkiye olan uyuşmazlıklardan hangilerinin tahkime elverişli olduğu, Hukuk Muhakemeleri Kanunu ve Milletlerarası Tahkim Kanunu (yabancılık unsuru içeren uyuşmazlıklar için) hükümleri uyarınca belirlenir. İşbu çalışma kapsamında da söz konusu belirsizliğin sınırları çizilmeye çalışılmış ve her iki kanun kapsamında da tahkime elverişliliğin karşılığı açıklanmıştır.

ARBITRABILITY IN THE CODE OF CIVIL PROCEDURE AND THE CODE OF INTERNATIONAL ARBITRATION

Arbitration, which means that the parties resolve the disputes through a substitute judge, has been subjected to many regulations with various aspects, both nationally and internationally. Some of these regulations relate to which disputes can be resolved by arbitration. Arbitration is an alternative brought by the legislative power to the state’s monopoly of the judiciary. Therefore, it is in a state’s authority to determine which disputes can be arbitrated. States do not refrain from applying regulations on this issue. A common feature of these provisions is the width and uncertainty of their scope. When Turkey is the place of arbitration, arbitrability is determined in accordance with the provisions of the Code of Civil Procedure (CCP) and the Code of International Arbitration (CIA). This paper aims to determine the scope of the CPP and the CIA regulations, and examine the arbitrability in accordance with the aforementioned regulations. In addition, the relation between arbitrability and public order will be evaluated, in the light of Supreme Court decisions and the opinions in the Turkish doctrine.

PDF

___

Akıncı, Ziya: Milletlerarası Tahkim, İstanbul, Seçkin Yayıncılık, 2. Bası, 2007.
Alangoya, Yavuz: Medeni Usul Hukukumuzda Tahkimin Niteliği, İstanbul, İstanbul Üniversitesi Yayınları, 1973.
Antalya, Gökhan: Borçlar Hukuku Genel Hükümler Cilt 1, İstanbul, Legal Yayıncılık, 2012.
Arslan, Ramazan: “Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun Tahkime İlişkin Hükümleri” ICC Milletlerarası Tahkim Semineri, Ankara, 2012, p. 25-62.
Atalı Murat, Ermenek İbrahim, Erdoğan Ersin: Medeni Usul Hukuku, Ankara, Yetkin Yayınları, 2018.
Atalı, Murat: “A Comparison of the International Arbitration Law and the Provisions of the Code of Civil Procedure Relating to Arbitration”, Festschrift für Peter Gottwald, Beck, 2014, p. 33-44.
Aydemir, Fatih: Türk Hukukunda Tahkim Sözleşmesi, İstanbul, On İki Levha Yayıncılık, 2017.
Bernardini, Piero: “The Arbitration Clause of an International Contracts”, Journal of International Arbitration, C. 9, 1994.
Blessing, Marc: “The Law Applicable to the Arbitration Clause and Arbitrability”, ICCA Congress Series, No: 9, 1999.
Blessing, Marc: “Arbitrability of International Property Disputes”, Arbitraiton International, Volume 14, Number: 4, 1997.
Born, Gary: International Commercial Arbitration, Kluwer Law International, 2009.
Deren Yıldırım, Nevhis: Milletlerarası Tahkimin Esaslı Sorunları, İstanbul, Alkım Yayınevi, 2004.
Deren Yıldırım, Nevhis: Milletlerarası Tahkimin Esaslı Sorunları, İstanbul, Alkım Yayınları, 2004.
Deren Yıldırım, Nevhis: “Tahkim Ve Objektif Açıdan Tahkime Elverişlilik”, Prof. Dr. Yavuz Alangoya İçin Armağan, İstanbul, Alkım Yayınları, 2007, p. 47-62.
Dural Mustafa, Sarı Suat: Türk Özel Hukuku Cilt I Temel Kavramlar ve Medeni Kanunun Başlangıç Hükümleri, İstanbul, Filiz Kitapevi, 2018.
Ekşi, Nuray: Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nda Tahkim, İstanbul, Beta Basım Yayın A.Ş., 2019.
Erdem, Ercüment: Yargıtay Kararları Işığında Tahkime Elverişlilik ve Kamu Düzeni İlişkisi, 2017, (çevrimiçi, http://www.erdemerdem.av.tr/yayinlar/hukuk-postasi/ yargitay-kararlari-isiginda-tahkimeelverislilik-ve-kamu-duzeniiliskisi/). Erdoğan, Ersin: Medenî Usûl Hukuku Kurallarının Yer Bakımından Uygulanması, Ankara, Yetkin Yayınları, 2016.
Eren, Fikret: Mülkiyet Hukuku, Ankara, Yetkin Yayınları, 4. Bası, 2016.
Eren, Fikret: Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Ankara, Yetkin Yayınevi, 23. Bası, 2018.
Ergüney, Hilmi: Türk Hukuku’nda Lügat ve Istılahlar, İstanbul 1973.
Esen, Emre: “Taraflardan Sadece Birine Tahkime Müracaat Hakkı Tanıyan Tahkim Anlaşmalarının ve Özellikle Kıyı Emniyeti Genel Müdürlüğü’nün Kurtarma Yardım Sözleşmesi’nde Yer Alan Tahkim Şartının Geçerliliği”, İstanbul Kültür Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt: 9, Sayı: 2, Temmuz 2010, p. 145-155.
Huysal, Burak: Milletlerarası Ticari Tahkimde Tahkime Elverişlilik, İstanbul, Vedat Kitapçılık, 2010.
Kalpsüz, Turgut: Türkiye’de Milletlerarası Tahkim, Ankara, Yetkin Yayınları, 2. Bası, 2012.
Kılıçoğlu, Ahmet: Türk Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Ankara, Turhan Kitapevi, 16. Bası, 2012.
Kings, F. Paul: “Judicial Review and the Limits of Arbitral Authority: Lessons from a Law of Contract” St. John's Law Review, Winter 2007, 81- 1/2.
Kocayusufpaşaoğlu, Necip: Türk Medeni Hukukunda Gayrimenkul Satış Vaadi, Sulhi Garan Matbaası, İstanbul, 1959.
Korkut, Makbule Serra: Medenî Usûl Hukuku Esasları Çerçevesinde Tüketici Uyuşmazlıklarının Çözümünde Tüketici Hakem Heyetleri, İstanbul Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2018.
Kurtulan, Gökçe: “Türk Hukukunda Tüketici Uyuşmazlıklarının Tahkime Elverişliliği”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, S. 131, 2017, p. 239-260.
Kuru, Baki: İstinaf Sistemine Göre Yazılmış Medeni Usul Hukuku (Ders Kitabı), Ankara, Yetkin Yayınları, 2. Bası, 2018.
Nomer Ergin, Ekşi Nuray, Gelgel Günseli: Milletlerarası Tahkim Hukuku, İstanbul, Beta Basım Yayın A.Ş., 5. Bası, 2018.
Nomer, Ergin: Devletler Hususi Hukuku, İstanbul, Beta Basım Yayın A.Ş., 22. Bası, 2017.
Oğuzman M. Kemal, Öz Turgut: Borçlar Hukuku Genel Hükümler Cilt 1, İstanbul, Vedat Kitapçılık, 14. Bası, 2018.
Oğuzman M. Kemal, Seliçi Özer, Özdemir Oktay Saibe: Eşya Hukuku, İstanbul, Filiz Kitapevi, 21. Bası, 2018.
Özdemir Kocasakal, Hatice: “Tahkim Şartı İle İlgili İptal Sebepleri”, XI. Milletlerarası Tahkim Semineri, Ankara, 2014.
Özsunay, Ergun: MTO Tahkim Kuralları, İstanbul Barosu Dergisi, 2012, C. 86, S. 2, p. 48-70.
Pekcanıtez Hakan, Taş Korkmaz Hülya, Akkan Mine, Özekes Muhammet: Medeni Usul Hukuku, İstanbul, On İki Levha Yayıncılık, Dinamik Kitap, 2. Sürüm. 2018.
Pekcanıtez, Hakan: “Yeni Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun Tahkime İlişkin Hükümleri”, ICC Milletlerarası Tahkim Semineri, Ankara, 2011, p. 63-78.
Pekcanıtez, Hakan: “Tahkim İlk İtirazı”, Makaleler Cilt 2, İstanbul, On İki Levha Yayıncılık, 2016.
Plant, William D.: “Arbitrability of International Property Issues in the United States” Objective Arbitrability Antitrust Disputes International Property Disputes, ASA Conference, Zurich, 1993, ASA Special Series, Number: 6, 1994.
Sarı, Mehmet: “Tahkime Elverişlilik”, Terazi Hukuk Dergisi, Cilt: 4, Sayı: 32, Nisan 2009, p. 145-151.
Seviğ, Vedat Raşit: “Milli ve Milletlerarası Tahkim”, Prof. Dr. Gülören Tekinalp’e Armağan, Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni, 2003/1-2, p. 643-648.
Şanlı Cemal, Esen, Emre, Ataman Figanmeşe İnci: Milletlerarası Özel Hukuk, İstanbul, Vedat Kitapçılık, 4. Bası, 2015.
Şanlı, Cemal: Milletlerarası Ticari Tahkimde Esasa Uygulanacak Hukuk, Ankara, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü, 1986.
Tek, Gülen Sinem: “Tüketici Mahkemelerinin Görevi, Yetkisi ve Tüketici Mahkemelerinde Yapılan Yargılamanın Usulü”, Kazancı Hukuk Araştırmaları Dergisi, Nisan 2015, p. 127-171. Twigg-Flesner Christian, Micklitz Hans “Think Global: Towards International Consumer Law”, Journal of Consumer Policy, Springer Science Business Media, LLC., 2010.
Ulukapı, Ömer: Medeni Usul Hukuku, Konya, Mimoza Yayıncılık, 2014.
Yeşilırmak, Ali: “Güncel Yargıtay Kararları Işığında HMK'nın Tahkim Hükümlerinin Değerlendirilmesi”, Zirve Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt: 3, S.: 3, Eylül 2014, p. 305-324.