ZAMAN SORUNU: ŞİMDİCİ VE EBEDİYETÇİ ZAMAN ANLAYIŞLARI

Bu çalışmada, ilk olarak, zamanın gerçekliği, zamanın ne olduğu ve deneyimde bize nasıl belirdiği gibi temel zaman sorunları McTaggart ve Husserl’in zaman görüşleri bağlamında incelenmiştir. Bu iki filozof zaman kavramını farklı şekil- lerde araştırmıştır. McTaggart zaman kavramını varolan ve gerçeklik ayrımına dayandırarak açıklamaktadır. Zaman, McTaggart’a göre gerçekliğe uygulandı- ğında çelişkiye neden olur ve bu nedenle zaman gerçek-olmayandır. Buna kar- şın, Husserl zaman kavramını bilinç ile bağıntısı içinde ele almaktadır. Ona göre her bir yaşantı temporal bir ufuk yapısını taşımakta ve bilincin temporalliği za- man deneyimini olanaklı kılmaktadır.Bu farklı iki yaklaşım çağdaş zaman felsefe çalışmalarını da önemli bir şekilde etkiler ve yeni tartışmaların gelişmesini sağlar. Şimdi’nin nesnelliği ve zama- nın deneyimlenmesi sorunu bu yaklaşımlardan biridir ve bu tartışma şimdici ve ebediyetçi olarak anılan iki karşıt görüş arasında ortaya çıkar. Dolayısıyla, bu çalışmanın diğer yönü de şimdicilik ve ebediyetçilik arasındaki tartışmayla ilgi- lidir. Şimdici görüş yalnızca şimdi olanın gerçek olduğunu ileri sürerken, ebe- diyetçilik ise tersine, varolan her şeyin zamanın tüm evrelerinde eşit bir şekilde varolduğunu savunur. Böylece, bu çalışmada McTaggart ve Husserl’in zaman görüşlerine dayanarak hem ebediyetçi ve hem de şimdici görüşün çelişki olma- dan bir zaman görüşünü ortaya koyamadıkları gösterilecektir. Bunun yanında, bir de zaman sorunun yalnızca bir temporal yargı sorunu olma- dığına dikkat çekilerek, bilinçle bağıntılı yönünün olduğu gösterilmeye çalışıla- cak ve bu yolla, ‘şimdi olma’nın bilinç ile bağıntısı içinde açıklanabileceği ileri sürülecektir.

THE PROBLEM OF TIME: THEORIES OF PRESENTISM AND ETERNALISM

This study firstly deals with fundamental problems of time such as reality of time, what time is and how it appears to us in experience in the context of McTaggart and Husserl’s views of time. These two philosophers have investigated the concept of time in diﬀerent ways. McTaggart explained the concept of time based on his distinction between realty and existence. According to McTaggart, when time is applied to reality, it causes contradiction, and therefore, for him, time is unreal. However, Husserl deals with the concept of time in relation to consciousness. According to Husserl, all experience entails a temporal horizon and temporality of consciousness makes time experience possible. These two approaches allow the development of important debates in contemporary philosophy of time. Problems of objectivity of the present and time experience are some of these debates and this controversy arises between two opposing views which is called presentism and eternalism. Therefore, another aspect of this study is the discussion between presentism and eternalism. While presentism claims that only what is present is real, on the contrary eternalism argues that all that exists equally exists in all stages of time. Thus, in this study, based on McTaggart and Husserl’s views on time, we want to show that both eternalism and presentism could not give a time without contradiction. Beside this, in this study, it is suggested that the problem of time is not only a problem of temporal judgement, but it is also related to consciousness, and in this way it will be claimed that ‘being present’ can be explained in relation to consciousness.

___

Augustinus; İtiraflar, çev. Çiğdem Dürüşken. İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 2010. Aristoteles; Fizik, çev. Saﬀet

Babür, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2005.

Bourne, C.; A Future for Presentism, New York: Clarendon Press, 2006.

Colebrook, C.; Gilles Deleuze, çev. C.

Soydemir. Ankara: Doğu Batı Yay., 2014.

Crisp, T. M.; “Presentism and “Cross-Time” Relations”, American Philosophican Quarterly vol. 42 No. 1. 2005.

Dastur, F.; “Phenomenology of the Event: Waiting and Surprise”, Hypatia Vol. 15, No. 4, 2000.

Denbigh, K. G.; Three Concepts of Time, Verlag: Springer, 1981.

Denkel, A.; Düşünceler ve Gerekçeler, İstanbul, Doruk, 2003.

Gale, R.; “Time, Temporality, and Paradox”, The Blackwell Guide to Metaphysics, Blackwell Publishers, 2002.

Geach, P. T.; Truth, Love and Immortality: An Introduction to McTaggart’s Philosophy,.Lon- don: Hutchinson, 1979.

Husserl, E.; The Phenomenology of Internal Time-Conciousness, trans. By James S. Churc- hill, London: Indiana University Press, 1964.

Husserl, E.; The Idea of Phenomenology, trans. by Lee Hardy, Vol. VIII, Collected Works. London: Kluwer Academic Publishers, 1999.

Kant, I.; Critique of Pure Reason, trans. by Paul Guyer and Allen W. Wood. United State of- BAmerica: Cambridge University Press, 2000.

Le Poidevin, R, and Mellor, D. H., “Time, change, and the ‘Indexical Fallacy’”, Mind Vol. 96, pp. 534-535, 1987.

Lieb, I. C., Past, Present, and Future, Urbana and Chicago: University of Illionis Press, 1991. Lucas, J. R.; A Treatise on Time and Space, London: Methuen, 1973.

Lüscher, E.; Zamanın Fiziksel Tanımına ilişkin Notlar, Zaman Nasıl İçimizde Niçin Dışımızda, İstanbul: Evrensel Basım Yayın, 1994.

McTaggart, J. E.; “The Unreality of Time”, Mind, New Series Vol. 17 No. 68, 1908, pp. 457- 474, 1908

McTaggart, J. E.; “The Relation of Time and Eternity”, Mind Vol. 18, No. 71, 1909

McTaggart, J. E.; The Nature of Existence, Vol. 1, New York: Cambridge University Press, 1921.

McTaggart, J. E.; The Nature of Existence, Vol. 2, New York: Cambridge University Press, 1927

Mellor, D. H. and Lucas, J. R.; “Transcendental Tense”, Proceedings of the Aristotelia Society, Vol. 72, 1998.

Meister, J. C.; The Temporality Eﬀect Towards a Process Model of Narrative Time Construc- tion, Germany: De Guyer, 2011.

Moran, D.; and Cohen, J.; The Husserl Dictionary, Bloomsbury: Continuum, 2012.

Ney, A.; Metaphysics, An Introduction, London and New York: Routledge, 2014.

Newton, I.; Isaac Newton’s Mathematical Principles of Natural Philosophy and His System of the World, trans. by Florian Cajori, Vol. 1, Berkeley: University Press of California Press, 1934.

Oakeley, H. D.; “The Philosophy of Time and the Timeless in McTaggart’s Nature of Exis- tence”, Proceedings of the Aristotelian Society, New Series Vol. 47, 1947, pp. 105-128.

Oaklander, L. N.; “McTaggart’s Paradox and Smith’s Tensed Theory of Time”, Synthese, Vol. 107, No. 2, 1996.

Oaklander, L. N.; The Ontology of Time, New York: Prometheus Books, 2004.

Ouspensky, P. D.; Tertium Organum, The Third Canon of Thought, trans. by N. Bessaraboﬀ and C. Bragdon, New York: Knopf, 1922.

Platon; Timaios, Çev. Erol Güney ve Lütfi Ay, İstanbul: Sosyal Yayınlar, 2001. Prior, A.; Papers on Time and Tense, New York: Oxford University Press, 1968.

Ricoeur, P.; Zaman ve Anlatı: Zaman Olayörgüsü Üçlü Mimesis, çev. M. Rıfat ve S. Rıfat, Cogito 151, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2005.

Rodemeyer, L. M.; Intersubjective Temporality, Netherlands: Springer, 2006.

Sider, T.; Four-Dimensionalism: An Ontology of Persistence and Time, New York: Clarenden Press, 2001.

Stoneham, T.; “Time and Truth: The Presentism-Eternalism Debate”, Philosophy, Vol. 84, No. 328, pp. 201-218, 2009.

Taylor, R.; “Spatial and Temporal Analogies and the Concept of Identity”, The Journal of Philosophy Vol. 52 No. 22, 1955.

Tooley, M.; Time, Tense and Causation, New York: Clarendon Press, 1997. Turetzky, P.; Time, New York: Routledge, 1998.

Whitrow, G. J.; The Natural Philosophy of Time, Edinburgh: Thomas Nelson and Sons Ltd., 1961.

Wood, D.; The Deconstruction of Time, Illionis: Northwestern University Press, 2001. Zahavi, D.; Husserl’s Phenomenology, California: Stanford University Press, 2003.