ARİSTOTELESÇİ İNSAN DOĞASININ ŞEKİLLENMESİNDE ALIŞKANLIK KAVRAMININ ETKİSİ

Aristotelesçi düşünce sisteminde insan doğası gereği düşünme/konuşma (zoon logikon) ve aynı zamanda toplumsal/politik yaşam (zoon politikon) eğilimin- dedir. Yine insan doğal olarak hazzı arayan, acıdan kaçınan eylemlerle birlikte erdemli olmaya da meyillidir. Entelektüel erdemler eğitim, ahlâkî erdemler alış- kanlık edinme yoluyla öğrenilir. İnsanın doğal olarak yöneldiği en nihai gaye olan temaşa yaşamı için entelektüel erdemlerini aktüel hale getirecek şekilde öğretim görmesi, alışkanlık ile de iyi/erdemli olana yöneltilmesi (terbiye) gere- kir. Bu öğretim ve eğitimin yapılabilmesi için de boş zamana ve bu boş zamanı doğuracak düzenlenmiş polis yaşamına ihtiyaç vardır. Başka bir ifadeyle bireyin tek başına yetersizliği iş bölümünü, iş bölümü de birlikte yaşamayı zorunlu kılar. Boş zaman, insanın varoluş amacı olan teorik düşünme etkinliğine ulaşmak için gerekli olan eğitimle doldurulur. Aristoteles, haz-acı ve erdem görüşünü birleş- tirirken, iyi yaşamı ve eudaimoniayı elde etmek için de erdemli olmayı şart ko- şar. Aristoteles’e göre, erdemli bir karaktere sahip olmadan erdemli olunamaz. Karakterin gelişmesinde ve dolayısıyla erdemli olmakta ise alışkanlık başat bir rol oynar. Ne erdemler duyular gibi doğal kapasitelerdir ne insan doğal olarak erdemlidir. Aristoteles’in doğal bir olgu olarak kabul ettiği, insanın alışkanlık sayesinde erdemli hale gelebilmesidir. Alışkanlık çocukluktan itibaren yetişme şekline dayanan (terbiye) bir deneyimden doğar. Erdemler insanın doğası gere- ği ortaya çıkmadığından alışkanlık doğal bir kapasiteyi etkinleştirmez. İnsan, ne doğal ne doğaya aykırı olarak ortaya çıkan erdemleri, doğası gereği ‘elde edebilir’ ve onları alışkanlık yoluyla kemaline eriştirebilir. Öyleyse insan doğal olarak erdemli değildir, ancak alışkanlık sayesinde erdemli hale gelir; zira ancak terbiye altında tüm potansiyeline erişip işlevini yerine getirebilir. Öyleyse erde- me giden yol alışkanlıktan geçmektedir. Bu makalede Nikomakhos’a Etik, Po- litika ve Ruh Üzerine eserleri temelinde yorumlanan insan doğası kavrayışında, vurgusunu içsel zorunlu doğadan ziyade dışsal olumsal koşullara, yani polise ve terbiyeye yapan Aristoteles’in alışkanlık kavramını merkeze alarak ördüğü insan oluş mefhumu sorgulanır.

THE INFLUENCE OF THE CONCEPT OF HABIT IN THE FORMATION OF ARİSTOTELIAN HUMAN NATURE

In the Aristotelian system of thought, human nature has a tendency to thinking/ speaking (zoon logikon) and at the same time social/political (zoon politikon) life. Again, human beings are naturally inclined to be virtuous as well as actions that avoid pain, seeking pleasure. Intellectual virtues are learned through educa- tion, moral virtues are acquired through habituation. For the theoretical life to which mankind is naturally directed to as the most ultimate goal, human being must be educated in order to actualize intellectual virtues for his life and directed to good/virtuous by habit (nurture). In order to be able to do this education and training, there is a need for leisure time and organized police life that will lead to this leisure time. In other words, inadequacy of individual render necessary the division of labor that require living together. Leisure time is filled with the tra- ining necessary to achieve the theoretical thinking activity of the human being. While Aristotle combines the view of pleasure-pain and virtue, he makes it ne- cessary to be virtuous to obtain living well and eudaimonia. According to Aris- totle, it can not be virtuous without having a virtuous character. The habit plays a dominant role in developing the character and therefore in becoming virtuous. Neither virtues are natural capacities like senses nor human beings are naturally virtuous. What Aristotle regards as a natural phenomenon is that a person can become virtuous by virtue of habit. Habit comes from an experience (nurture) based on the way of growing from childhood. Since the virtues do not appear by virtue of nature of man, the habit does not activate a natural capacity. Human beings can ‘obtain’ virtues naturally that arise neither by nature nor contrary to nature and they can make perfect them through habit. So, man is not virtuous naturally, but becomes virtuous through habit; because it can only reach his full potential and fulfill his function under nurture. Then the path to the virtue pas- ses through habit. In this article, the notion of the human being that Aristotle emphasized in external contingent conditions more than inner necessary nature, namely the police and nurture, arranged taking the center on the concept of habit is queried which is in the the conception of human nature interpreted on the basis of his work on Nicomachean Ethics, Politics and On The Soul.

___

Aristoteles; Fizik, çev.: Saff et Babür, YKY, İstanbul, 2012.

Aristoteles; Hayvanların Hareketi Üzerine, çev.: H. Nur Beyaz Erkızan, Sentez Yayınları, Ankara, 2013.

Aristoteles; Metafizik, çev.: A. Arslan, Sosyal Yayınları, İstanbul, 1996.

Aristoteles; Nikomakhos’a Etik, çev.: Saff et Babür, B lgesu Yayınları, İstanbul, 2012.

Aristoteles; translated by.: James G. Lennox, ed ted by.: J. L. Ackr ll & L ndsay Judson, Oxford Un - vers ty Press, Clarendon, Oxford, 2001.

Aristoteles; Politika. çev.: M. Temell , Ark K tapları, İstanbul, 2013.

Aristoteles; Retorik, çev.: M. H. Doğan, YKY, İstanbul, 2004.

Aristoteles; Ruh Üzerine, çev.: Ömer Aygün, Y. Gurur Sev, Pinhan Yayıncılık, İstanbul, 2018. Burrhus Frederic Skinner,

Science and Human Behavior, The Free Press, New York, 1953. Christopher Shields; Aristotle, Routledge, 2. edition, London & New York, 2014.

David Ross; Aristoteles, çev.: A. Arslan, Kabalcı Yayınları, İstanbul, 2011.

Engin Koca; “Aristotelesçi Sistemde Politika, Pratik Sanatlar ve Fizik İlişkisi”, Kutadgubilig Felsefe-Bilim Araştırmaları Dergisi 37, İstanbul, Mart 2018, s. 213-231.

Francis E. Peters; Antik Yunan Felsefesi Terimler Sözlüğü, çev.: Hakkı Hünler, Paradigma Ya- yınları, İstanbul, 2004.

Fred D. Miller; Nature, Justice, and Rights in Aristotle’s Politics, Oxford University Press, Ox- ford, 1995.

H. H. Joachim; Aristotle: The Nicomachean Ethics, Oxford University Press, London, 1951. Javier Bernacer & Jose Ignacio Murillo; “The Aristotelian Conception of Habit and Its Contri- bution to Human Neuroscience“, Frontiers in Human Neuroscience 8:883, 2014, p. 1–19.

Jonathan Barnes; Aristoteles, çev.: B. Ö. Düzgören. Altın Kitaplar, İstanbul, 2002.

Jonathan Lear; Aristotle: The Desire to Understand, Cambridge Universty Press, Cambridge, 1988.

Julia Annas; “Aristotle on Human Nature and Political Virtue”, Aristotle: Critical Assessments, vol. IV, edited by.: Lloyd Gerson, New York and London, 1999, p. 48–66.

Julie K. Ward; “Perception and Logos in De Anima II.12”, Ancient Philosophy 8, 1988, p. 217– 233.

J. H. Lesher; “Aristotle on Form, Substance, and Universals: A Dilemma”, Phronesis 16, 1971, p. 169–178.

L. A. Kosman; “Being Properly Aﬀected: Virtues and Feelings in Aristotle’s Ethics”, in Essays on Aristotle’s Ethics, edited by.: A.O. Rorty, University of California Press, Berkeley, 1980, p. 109–115.

Mark Ashcraft; Fundamentals of Cognition, Longman, New York, 1998.

Mor Segev; “Aristotle on Nature, Human Nature and Human Understanding”, Rhizomata 5(2), 2017, p. 177–209.

Myles Burnyeat; “Aristotle on Learning to Be Good”, in Essays on Aristotle’s Ethics, edited by.: Amelie Oksenberg Rorty, University of California Press, Berkeley, 1980, p. 69–92.

Nathan Bowditch; “Aristotle on Habituation: The Key to Unlocking the Nicomachean Ethics”, Ethical Perspectives 15, no. 3, 2008, p. 309–342.

Richard Kraut; “Aristotle’s Ethics”, The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Summer 2017 Edition), edited by.: Edward N. Zalta, URL = [https://plato.stanford.edu/archives/sum2017/ entries/aristotle-ethics/].

Richard Kraut; “Aristotle on Becoming Good: Habituation, Reﬂection, and Perception”, in The Oxford Handbook on Aristotle, edited by.: C. Shields, 2012, p. 529–557.

Richard Kraut; “Two Conceptions of Happiness”, Philosophical Review 88(2), 1979, p. 167–197.

S. Anandalakshmy & R. E. Grinder; “Conceptual Emphasis in the History of Developmental Psychology: Evolutionary Theory, Teleology, and the Nature Nurture Issue”, Child Develop- ment, 41(4), 1113–1123, 1970, p. 118-119.

Yu Jiyuan; “Ethos and Habituation in Aristotle”, Frontiers of Philosophy in China 7(4), 2012, p. 519–532.

Yu Jiyuan; “Aristotle on Physis: Human Nature in the Ethics and Politics”, Polis: The Journal for Ancient Greek Political Thought, vol. 22 iss. 2, 2005, p. 287–308.