Türklerde Evren Tasavvuru ve Ölüm Anlayışı

Toplumların kendi sorunları hakkında düşünce modelleri ortaya koyamamalarının nedenlerinden bazıları şunlardır: l - Geleceği kurmak için geçmişi sürekli değerlendirmek anlamında tarih bilincinin yeterince gelişmemiş olması; 2- Toplumun düşünce üretmekle sorumlu kesiminin, toplumun tarihî sürecinde geliştirdiği evren tasavvurunu yeterince kavrayamamış olmaları; 3- Felsefe türünden teorik düşünceler ile evren tasavvuru arasındaki özsel ilişkinin farkına varılmamasıdır. Düşünce üretimiyle ilgili bu türden özsel eksiklikler, toplumdaki bunalımın çok derin olduğunu göstermeleri yanında, toplumun düşünce açısından da bağımlı olduğuna işaret ederler. Düşünce bunalımlarından en önemli çıkış yolu, evren tasavvurunu gözden geçirmek ve evren tasavvurundaki değerleri yeniden tanımlamaktır. Bu işi yapabilmek için, öncelikle, evren tasavvurunun ilk modelinin hangi değerler üzerine oturduğunu ve ilk modelin tarihî süreçte nasıl değiştiğini, hangi değerlerin sürekli hale geldiğini ortaya koymak gerekir. Kısaca özetlediğimiz bu tespitler, aşağıdaki çalışmanın oluşmasını sağlamıştır.

Conceptions of Universe and Death in Turks

Some reasons for societies could not build models of thought about their own problems are as follows: 1- Historical consciousness - defined as evaluating past perpetually to build the future - may not be developed adequately. 2-Conception of universe developed in the history of the society may be conceived scantily by those responsible for the generation of thought in the society. 3- The essential connection between the conception of universe and theoretical reflections such as philosophy may not be realized. These essential deficiencies in the generation of thought are the evidence for both the profundity of the crisis in the society and its intellectual dependency. The best solution for any intellectual crisis is to review the conception of universe and reassess the values emerging from it. Therefore, one must first expose on which values the original model of the conception of universe is found, what changes the original model went on in the historical process and which values become perpetual in this process. This essay arose from resolutions briefly mentioned above.

___

1974 Türkçe Sözlük. Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.

1987 "Tonyokuk Yazıtı", Eski Türk Yazıtları. Çeviren ve yayınlayan: Hüseyin Namık Orkun, Türk Dil Kurumu, Ankara.

"Bilge Kağan Yazıtı" Orhon Yazıtları. Çeviren ve yayınlayan: Talat Tekin. Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.

"Kül Tigin Yazıtı" Orhon Yazıtları. Çeviren ve yayınlayan: Talat Tekin. Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.

BARTHOLD, W; 1987 "Türklerde ve Moğollarda Defin Merasimi Meselesine Dair". Abdulkadir İnan, Makaleler ve İncelemeler. C. I. Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.

CAFEROĞLU, A.; 1968 Eski Uygur Türkçesl Sözlüğü. Türk Dil Kurumu Yayınları, İstanbul.

EBERHARD, W.; 1996 Çin'in Şimal Komşuları. Çeviren: Nimet Uluğtuğ. Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.

ELIADE, Mircea; 1991 Kutsal ve Dindışı. Çeviren: Mehmet Ali Kılıçbay. Gece Yayınları, İstanbul.

ELIADE, Mircea; 2003a Dinler Tarihine Giriş. Çeviren: Lale Arslan. Kabalcı Yayınları, İstanbul.

ELIADE, Mircea; 2003b Dinsel İnançlar ve Düşünceler Tarihi. C. III. Çeviren: Ali Berktay. Kabalcı Yayınları, İstanbul.

ESİN, Emel; 1978 Türk Kültürü El-Kitabı. Seri II, C. l/b. İ.Ü. Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul.

ESİN, Emel; 1979 Türk Kosmolojisi. İ.Ü. Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul.

İNAN, Abdulkadir, 1987 Makaleler ve İncelemeler. C.I. Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.

KAŞGARLI MAHMUT; 1999 Divanü Lugat-it- Türk. C. l-IV. Tercüme: Besim Atalay. Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.

LIGETI, L.; 1986 Bilinmeyen İç Asya. Çeviren: Sadrettin Karatay. Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.

ÖGEL, Bahattin 1971 Türk Mitolojisi. C.I. Türk Tarih Kurumu yayınları, Ankara.

RADLOFF, W.; 1994 Sibiryadan. C. 3. Çeviren: Ahmet Temir. Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, İstanbul.

ROUX, Jean Paul; 1994 Türklerin ve Moğolların Eski Dini. Çeviren: Aykut Kazancıgil. İşaret Yayınları, İstanbul.

ROUX, Jean Paul; 1999 Eskiçağ ve Ortaçağda Altay Türklerinde Ölüm. Çeviren: Aykut Kazancıgil. Kabalcı Yayınları, İstanbul.

RUBRUK; Wilhelm Von; 2001 Moğolların Büyük Hanına Seyahat (1253-1255). Çeviren: Ergin Ayan. Ayışığı Kitapları, İstanbul.

YUDAHİN, K. K.; 1998 Kırgız Sözlüğü. C.I-II. Çeviren: Abdullah Taymas. Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.