Tarihi Araştırmalarda Tarih ve Akılyürütme Sorunu

Bu çalışmada tarih deyiminin nitelediği geniş bilgi alanı, bilim kavramının bu alandaki etkisi ve tarihî bilginin doğası incelenecektir. Daha Sonra tarihî bilginin, doğa araştırmasından farklı birtakım ilkelere dayanan tarihî araştırmayla elde edilmesi gerektiği dile getirilecek ve son olarak, tarih alanı içerisinde daha özel bir konuma sahip olan düşünce tarihinin, temel sorunlarına değinilecektir.

Anahtar Kelimeler:

tarih, metodoloji

In this paper, I attempt to examine the wide range of the term 'history', within the context of cognition and science and what influence scientific thought has exercised on historical knowledge. Then I shall deal with the problem how historical knowledge is gained through a specifically historical method different from that of the study of nature. Finally, I go over to the main problems of the history of thought which has a special place in the wide field of history itself.

Keywords:

history, methodology,

___

Aristoteles: Nichomachean Ethics, çev. W.D. Ross, The Basic Works of Aristotle, ed. Richard McKeon, 2 c., New York, Random House, 1941.

Aron, R.: Max Weber'in Bilim Kuramında Tarihsel ve Sistematik Yaklaşımların Sentezi, çev. Doğan Özlem, Tarih Felsefesi, İstanbul, İnkılâp Yay., 2001, s. 413-437.

Assmann, Jean: Kültürel Bellek: Eski Yüksek Kültürlerde Yazı, Hatırlama ve Politik Kimlik, çev. Ayşe Tekin, 1. bsk., İstanbul, Ayrıntı Yay., 2001.

Benjamin, Walter: "The Storyteller: Reflections on the Works of Nikolai Leskov", Modern Criticism and Theory, ed. D.Lodge, N. Wood, 2. bsk., Londra, Longman, 2000, s. 11-29.

Bıçak, Ayhan: "Tarihin Yapısı ve Kültür Bilimlerindeki Rolü", İlahiyat Fakültesi Dergisi, Prof.Dr. Necati Öner Armağanı, Ankara, Ankara Üniversitesi Basımevi, 1999, c. XL, s. 205-213, s. 207.

Bochenski, J.M.: The Methods of Contemporary Thought, Dortrecht, D. Reidel, 1965.

Brague, Rémi: "History of Philosophy as Freedom", Epoché, c. VII, sayı: l, Güz-2002, s. 39-50.

Chartier, Roger: Yeniden Geçmiş: Tarih, Yazılı Kültür, Toplum, çev. Lale Arslan, Ankara, Dost Yay., 1997.

Collingwood, R.G.: The Idea ojHistory, ed. Jan Van Der Dussen, Oxford, Oxford University Press, 1993.

Crombie, A.C.: Styles oj Scientific Thinking in the European Tradition, l.bsk., 3 c., Londra, Duckword, 1994.

Dawson, John William: The Origin of the World According to Revelation and Science, New York, Harper& brothers, 1877.

Dilthey, Wilhelm: Tinsel Bilimlere Giriş, çev. Doğan Özlem, Tarih Felsefesi, İstanbul, İnkılâp Yay., 2001, s. 393-411.

Dolinina, Inga N.: " Theoretical' and 'Emprical' Reasoning Modes from the Neurological Perspective", Argumentation, 2001, sayı: 15, s. 117-134.

Draper, John William: History of the Intellectual Development of Europe, New York, Harper & Brothers, 1876.

Finocchiaro, Maurice A.: "Review": (History as Rhetoric: Style, Narrative, and Persuasion, Ronald H. Carpenter, Columbia: University of South Carolina Press, 1995), Argumentation, 1997, sayı: 11, s. 263-266.

Foucault, Michel: Kelimeler ve Şeyler, çev. M.A. Kılıçbay, Ankara, İmge Yay., 1994; "What is an Author", Modern Criticism and Theory: A Reader, ed. D. Lodge, N. Wood, 2. bsk, Londra, Longman, 2000, s. 174-187.

Fouillée, Alfred: Histoire de la Philosophie, Paris, Libraire Ch. Delagrave, (thz.).

Freund, Julien: Beşeri Bilim Teorileri, çev. Bahaeddin Yediyıldız, Ankara, TTK, 1991.

Gellner, Ernest: Plough, Sword and Book: The Structure of Human History, Chicago, The University of Chicago Press, 1988.

Gottschalk, Louis: Understanding History: A Primer of Historical Method, New York, Alfred A. Knopf, 1963.

Grataloup, Christian: "L'Espace: Personnage Historique", Bulletin de Liaison des Professeurs d'Histoire-Geographie de l'Academie de Reims, 1997, sayı: 13.

Gray, Asa: Darwiniana: Essays and Reviews Pertaining to Darwinism, New York, D. Aplleton, 1876.

Green, William A.: History, Historians and the Dynamics of Change, Westport, Preager, 1993.

Habermas, Jürgen: Sosyal Bilimlerin Mantığı Üzerine, çev. Mustafa Tüzel, 1.bsk., İstanbul, Kabalcı Yay., 1998.

Halkin, Léon E.: Tarih Tenkidinin Unsurları, çev. Bahaeddin Yediyıldız, Ankara, TTK, 1989

Hammond, Eugene R.: Critical Thinking, Thoughtful Writing, 2. bsk., New York, McGraw-Hill Book Co., 1989.

Hillenbrand, Carole: "Review": (al-Fârâbî and Aristotelian Syllogistics; Greek Theory and Islamic Practice, Joep Lameer, Leiden, Brill, 1994), Journal of Royal Asiatic Society, 3. Seri, c. II, sayı: l, Nisan-2001, s. 62-63.

Jenkins, Keith: Tarihi Yeniden Düşünmek, çev. B. Sina Şener, l .bsk., Ankara, Dost Yay., 1997.

Johnson, Allen: The Historian and Historical Evidence, New York, Charles Scripner's Sons, 1926.

Kant, Immanuel: Critique of Pure Reason, çev. W.S. Pluhar, Indianapolis, Hackett Publishing Co., 1996; Nazrafı't-târihi'l-âmm bi'l-mânâ'l-âlemiyy, çev. A. Bedevi, en-Nakdu't-târihî, 4. bsk.. Kuveyt, Vekâletu'l-Matbûât, 1981.

Kuhn, Thomas S.: "Eşzamanlı Bulgulamaya Bir Örnek Olarak Enerjinin Korunumu", Asal Gerilim: Bilimsel Gelenek ve Değişim Üzerine Seçme İncelemeler, 1. bsk., İstanbul, Kabalcı, 1994, s. 97-138.; "Bilimsel Bulgunun Tarihsel Yapısı", s. 205-219.

Levi-Strauss, Claude: Yaban Düşünce, çev.. Tahsin Yücel, 1. bsk, İstanbul, YKY, 1994.

Marias, Julian: Reason and Life: The Introduction to Philosophy, New Haven, Yale University Press, 1956.

Murphey, Murray G.: Philosophical Foundations of Historical Knowledge, Albany, State University of New York, 1994.

Müller, Max: Lectures on the Origin and Growth of Religion, The Early Sociology of Religion, ed. B.S. Turner, 9 c., Wiltshire, Routledge/Thoemmes Press, 1997.

Özlem, Doğan: Tarih Felsefesi, İstanbul, İnkılâp Yay., 2001; Kavramlar ve Tarihleri-I-, İstanbul, İnkılâp Yay., 2002; Felsefe ve Doğa Bilimleri, 3. bsk., İstanbul, İnkılâp Yay., 2003.

Porter, Noah: The Sciences of Nature Versus the Science of Man: A Pleafor the Science of Man, New York, Dodd & Mead, 1871.

Radder, Hans: "How Concepts Both Structure the World and Abstract From it", The Review of Metaphysics, Mart-2002, c. LV, s. 581-613.

Raisanovsky, Alexander V.; Riznik, Barnes: Generalisations in Historical Writing, Philadelphia, University of Pennsylvania, 1963.

Rée, Jonathan: "Philosophy and the History of Philosophy", Philosophy and Its Past, ed. Jonathan Rée, Michael Ayers, New Jersey, Humanities Press, 1972, s. 1-33.

Rivers, Caryl: "Turning History Into Fiction", The Writer, Boston, Haziran-2000, c. 113, sayı: 6, s. 7-9.

Roberts, Goeffrey: "Defender of the Faith: Goeffrey Elton and the Philosophy of History", Chronicon. 1998, sayı: 2, s. 1-22.

Sarton, George: A Guide to History of Science: A First Guide for the Study of the History of Science With Introductory Essays on Science and Tradition, Waltham, Chronica Botanica Co., 1952.

Siegel, Harvey: "Argument Quality and Cultural Difference", Argumentation, 1999, XIII, s. 183-201.

Sigwart, Christoph: Logic, 2 c., 2. bsk, çev. Helen Dendy, Londra-New York, Swan Sonnenschein - MacMillan, 1895.

Spengler, Oswald: The Decline of the West, İ. Özet: A. Helps, çev. Charles Francis Atkinson, Londra, George Allen & Unwin, 1961.

Stanford, Michael: An Introduction to the Philosophy of History, 1. bsk., Oxford, Blackwell, 1998.

Teggart, Frederick J.: Prolegomena to History: The Relation of History to Literature, Philosophy and Science, Berkeley, California University Press, 1916; Theory of History, New Haven, Yale University Press, 1925.

Tekeli, İlhan: Tarihyazimı Üzerine Düşünme, Ankara, Dost Yay., 1998.

Türker, Sadık: "İslâm Düşüncesinin Gelişiminde Tercüme Faaliyetlerinin Rolü", Kutadgubilig Felsefe-Bilim Araştırmaları, İstanbul, 2003, sayı: 3, s. 223-236.

Vallerie, Paul: "Hutbe fi't-târîh", çev. A. Bedevi, en-Nakdu't-târihî, 4. bsk., Kuveyt, Vekâletu'l-Matbûât, 1981, s. s. 299-309.

Vesignobus, Angleau: el-Medhal ilâ'd-dirâsâti't-târihiyye, çev. A. Bedevi, en-Nakdu't-târihî, 4. bsk., Kuveyt, Vekâletu'l-Matbûât, 1981.

Young, Robert: Beyaz Mitolojiler, çev. Can Yıldız, 1. bsk., Ankara, Bağlam Yay., 2000.

Wilder, Raymond L.: Introduction to the Foundations of Mathematics, 7. bsk., New York, Londra, John Wiley, 1968.

Zima, Peter V.: The Philsophy of Modern Literary Theory, l.bsk., Londra, The Athlone Press, 1999.