An analysis has been made on the origin of the idea of historical progress in this study. As a result of this analysis, three different theses identified in the literature were presented, evaluated and criticized. The first of these theses argues that the idea of progress spread throughout the history of Western thought. The defenders of this thesis justified their arguments based on some ancient texts. The second is the claim that the idea of progress is a new and completely different idea that emerged in the modern period. Proponents of this thesis read the idea of progress in opposition to the theologies of history. Therefore, they argue that the Christian history and worldview and the modern history and worldview do not have any continuity with each other. Finally, there are opinions claiming that the idea is rooted in Judeo-Christian thought. Those who defend this thesis read the idea of progress as a secularized reproduction of some theological concepts seen in Judeo-Christian thought. As a result of this analysis, it has been determined that the views defending the first thesis ignore the cyclical history conception in the ancient period. In the views claiming that the origin of the idea of progress emerged from Judeo-Christian thought, it has been determined that the idea of Providence as a transcendent principle that involved in history from outside is equated with the self-consciousness of modern man as an immanent principle capable of changing history and provides historical progress. Based on these findings, the interpretation of the idea of historical progress as a secularization theory has been criticized and the comments that it oversimplifies the mental transformation in the modern period have been supported. In addition, the views that the idea of progress emerged as a result of modernity as a new and completely different experience were also supported.

Tarihsel İlerleme Düşüncesinin Kökeni Üzerine Bir İnceleme

Bu çalışmada tarihsel ilerleme düşüncesinin kökeni üzerine bir inceleme yapılmıştır. Bu inceleme neticesinde literatürde tespit edilen üç farklı eğilim serimlenmiş, değerlendirilmiş ve eleştirilmiştir. Bu eğilimlerden ilki, ilerleme düşüncesinin bütün Batı düşünce tarihine yayılan bir fikir olduğunu savunan tezdir. Bu tezi savunanlar bazı Antikçağ metinlerine dayanarak kendi argümanlarını gerekçelendirmişlerdir. İkincisi, ilerleme düşüncesinin modern dönemde ortaya çıkan yeni ve bambaşka bir fikir olduğu iddiasıdır. Bu tezi savunanlar ilerleme düşüncesini tarih teolojileriyle karşıtlık içinde okurlar. Dolayısıyla Hristiyan tarih ve dünya görüşü ile modern tarih ve dünya görüşünün birbirleriyle herhangi bir süreklilik taşımadığını savunurlar. Son olarak ise, fikrin kökenini Yahudi-Hristiyan düşüncesinden aldığını iddia eden görüşler bulunmaktadır. Bu tezi savunanlar ise ilerleme düşüncesini, Yahudi-Hristiyan düşüncesinde görülen bazı teolojik kavramların sekülerleştirilmiş bir yeniden üretimi olarak okurlar. İncelemenin sonucunda, ilk tezi savunan görüşlerin, antik dönemde görülen evren anlayışından neşet eden döngüsel tarih tasavvurunu görmezden geldikleri tespit edilmiştir. İlerleme fikrinin kökeninin Yahudi-Hristiyan düşüncesinden geldiğini iddia eden görüşlerde ise tarihe dışardan müdahil olan aşkın bir ilke olarak İlahi Takdir fikrinin, tarihi değiştirmeye muktedir olan ve tarihsel ilerlemeyi sağlayan içkin bir ilke olarak modern insanın kendilik bilinciyle eşdeğer tutulduğu tespit edilmiştir. Bu bulgulardan hareketle tarihsel ilerleme düşüncesinin sekülerleşme teorisi olarak okunmasının, modern dönemde görülen zihinsel dönüşümü fazlaca basite indirgediği yönünde yapılan yorumlar ve ilerleme düşüncesinin yeni ve bambaşka bir deneyimin, modernliğin bir sonucu olarak ortaya çıktığı yönündeki görüşler desteklenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

tarihsel ilerleme, sekülerleşme, teoloji, modernlik, tarih felsefesi.

An Analysis of The Origin of The Idea of Historical Progress

Keywords:

historical progress, secularization, theology, modernity, philosophy of history.,

PDF

___

Becker, Carl L.; “Progress”, Encyclopedia of the Social Sciences, vol. XII, New York, USA: The Macmillan Company, 1937.
           , Carl L.; The Heavenly City of the Eighteenth-Century Philosophers, New Haven, USA: Yale University Press, 1932.
Blumenberg, Hans; The Legitimacy of the Modern Age, trans. R.M. Wallace, Cambridge, USA: MIT Press, 1983.
Bock, Kenneth; “İlerleme, Gelişme ve Evrim Kuramları”, Sosyolojik Çözümlemenin Tarihi, çev. Mete Tunçay ve Aydın Uğur, Ankara: Verso Yayıncılık, Mart 1990.
Bury, John Bagnell; The Idea of Progress: An Inquiry into Its Origin and Growth, New York: The Macmillan Company, 1920.
Collingwood, Robin George; Tarih Tasarımı, çev. Kurtuluş Dinçer, İstanbul: Ara Yayıncılık, 1990.
Colton, Joel; “Foreword”, Progress and its Discontents, ed. Gabriel Almond, USA: University of California Press, 1982.
Dawson, Christopher; Progress and Religion: An Historical Inquiry, Washington D.C: The Catholic University of America Press, 1929.
De Benoist, Alan; “A Brief History of The Idea of Progress”, trans. Greg Johnson, The Occidental Quarterly, vol. 8, No:1, Atlanta, USA: Charles Martel Society, 2008.
Delon, Michel (Ed); Encyclopedia of the Enlightenment, New York, USA: Routledge, Taylor&Francis Group, 2013.
Edelstein, Ludwig; The Idea of Progress in Classical Antiquity, Baltimore: John Hopkins Press, 1967.
Fay, Sidney B.; “The Idea of Progress”, The American Historical Review, vol. 52, No. 2, Oxford: Oxford University Press, 1947.
Glare, P.G. (ed); Oxford Latin Dictionary, London: Oxford Clarendon Press, 1990.
Iggers, Georg; “The Idea of Progress: A Critical Reassessment”, The American Historical Review, No. 1, 1965.
           ; “The Idea of Progress in Historiography and Social Thought Since the Enlightenment”, Progress and Its Discontents , ed. Gabriel Almond, USA: University of California Press, 1982.
Kranz, Walther; Antik Felsefe, İstanbul: Sosyal Yayınları, 1994.
Lewis, Charlton T.; An Elementary Latin Dictionary içinde “progredior” maddesi, New York: American Book Company, 1890.
Löwith, Karl; Meaning in History, Chicago, USA: University of Chicago Press, 1949.
           ; Tarihte Anlam, çev. Caner Turan, İstanbul: Say Yayınları, 2012.
Manuel, Frank E. & Manuel, Fritzie P.; Utopian Thought in the Western World, Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press, 1979.
Meier, Christian; “Antik Dönemde İlerleme”, İlerleme, çev. Mustafa Özdemir, Ankara: Dost Kitabevi, 2007.
Nicolas Berdyaev, The Meaning of History (1936), trans. George Reavey, Cleveland, Ohio: The World Publishing Company, 1968.
Nisbet, Robert; “The Idea of Progress, Bibliographical Essay”, Literature of Liberty: A Review of Contemporary Liberal Thought, vol. II, no.I, Washington DC, USA: Cato Instıute, 1979.
           ; History of The Idea of Progress, New York: Basic Books, 1980.
Rossi, Paolo; Gemi Batıyor, Seyreden Yok: İlerleme Fikri, çev. Durdu Kundakçı, İstanbul: Alfa Yayınları, 2017.
Strauss, Leo; “Progress or Return? The Contemporary Crisis in Western Civilzation”, Modern Judaism, vol. 1, No. 1, UK: Oxford University Press, 1981.
Tuveson, Ernest Lee; Millennium and Utopia: A Study in the Background of the Idea of Progress, New York: Harper and Row Publishers, 1964.
Voegelin, Eric; New Science of Politics, Chicago: Chicago University Press, 1987.