Halide YENEN

Sühreverdi Üzerine Araştırmalar -I- Huzuri Bilgi

İslam düşünce tarihinde bilgi problemi temel bir konu olarak dikkate alınmıştır. Müslüman filozoflar farklı öğretiler ortaya koyarak probleme yaklaşmışlardır. Biz bu makalede Şeyhü'l-işrâk Şihâbuddîn el-Sühreverdî'nin (1153-1191) Huzûrî Bilgi diye isimlendirilen tezini inceledik. Huzûrî Bilgi, zihinde nesneye ilişkin herhangi bir imge veya duyu verişi olmaksızın öznenin nesnenin gerçekliğini bilmesidir ve temelinde müşahede vardır. Aralarında herhangi bir engel bulunmaksızın özne ile nesnenin karşılıklı olarak bulunduğu her yerde görme/müşahede gerçekleşir. Bu bilginin meydana gelmesi için özneyle nesne arasında kurulan işarâkî bir izafet zorunludur. Böylece özne nesneyi görür. Huzûrî Bilgi, aynı zamanda, Meşşâî Epistemolloji'nin temellerine ve onun evrensel geçerliliğine yöneltilmiş bir eleştiridir. Sühreverdî, Aristocu tanım anlayışına karşı çıkar. Çünkü böyle bir tanım türün yakın cinsinin ve faslının bilindiğini kabul eder. Hâlbuki böyle bir tanımın gerçekleşmesi imkânsızdır. Sühreverdî, eşyanın doğrudan tecrübeyle bilinmesi gerektiğini ileri sürer. Ayrıca öznenin zihnindeki nesnenin formunu temele alan Aristocu epistemoloji kesinliği garanti etmez; çünkü bilginin nesnenin gerçekliğiyle uyuşmasına ihtiyaç duyar. Fakat Huzûrî Bilgi nesnenin formuna ihtiyaç duymaz; çünkü nesnenin gerçekliği öznenin karşısındadır.

Studies on Suhrawardi -I- Knowledge by Presence

The problem of knowledge in the history of Islamic thought has been considered as a main topic in the fields of philosophy, theology and logic. Muslim philosophers and theologians, holding different doctrines, have approached the problem. In this article we have investigated the thesis of The Master of illumination Shihâb al-Dîn al-Suhrawardî's (1153-1191) that is called Knowledge by Presence. The Knowledge by Presence is primary knowledge that subject is knows the reality of the object without any image or sense-data of that object in the mind and it is based on observasion of reality. The act of vision is applicable whenever the subject and the object are both present without there being an obstacle. For this knowledge is necessary an "illumination relation" is established between the subject and the object. Thus subject visits the object. Knowledge by Presence is also a criticism that is directed toward the bases of the Peripatetic Epistemology and its universal validity. Suhrawardi reject the Aristotelian notion of essential defination. Such definations were supposed to reveal the esence of natural universals by listing the proksimate genus and the differantia. He argues that such definitions are not actually possible. Suhrawardi asserts that things must be known through direct experience. Second, the Aristotelian epistemology, that is based on the form of the thing known in the mind of the knower, does not guarantee certainty; because it needs the correspondence of knowledge with reality of the thing. But the Knowledge byPresence does not need the form of the thing; because realty of the thing is peresent.

___

Corbin, Henry. "Prolegomenes", Henry Corbin (Ed). Mecmua-i Musannefât-ı Şeyh-i İşrak I içinde. Tehran: Müessese-i Mütâleât ve Tahkîkât-ı Ferhengî (Pijûhişgâh), 1993/1372, ss.I-LXXX.

---, İslâm Felsefesi Tarihi. Hüseyin Hatemi (çev). İstanbul: İletişim Yayınları, 1986.

Durusoy, Ali. İbn Sînâ Felsefesinde İnsan ve Âlemdeki Yeri. 1. Basım. İstanbul: Marmara Üniversitesi İFAV Yayınları, 1993.

Fârâbî, Ebû Nasr Muhammed b. Muhammed Tarhan, Kitâbu'l-Cem' beyne ra'yi'l-hakîmeyn. Albert Nasrî Nâdir (thk). 4. Basım. Beyrut: Dâru'l-Maşnk, 1985.

Gazâlî, Nur Metafiziği: Mişkâtü'l-envâr. A. Cüneyd Koksal (çev). İstanbul: Gelenek Yayıncılık, 2004.

Izutsu, Toshihiko. İslam Mistik Düşüncesi Üzerine Makaleler. Ramazan Ertürk (çev). İstanbul: Anka Yayınları, 2001.

İbn Kemmûne, et-Tenkîhâtfişerhi't-Telvîhât: el-Fennü'l-evvelfi'l-mantık. Süleymâniye Ktp., Hekimoğ-lu Ali Paşa, nr.854.

---, et-Tenkîhât fi şerhi't-Telvîhât: el-Fennü's-sâlis fi'l-ilâhî. Süleymâniye Ktp., Hekimoğlu Ali Paşa,nr.854.

---, Hossein Ziai ve Ahmed Alwishah (Ed). et-Tenkîhât fi şerhi 't-Telvîhât: el-Fennü's-sânî fi't-tabî'î.California: Mazda Publishers, 2003.

Kutbuddîn Şirâzî, Allâme Mahmûd b. Mes'ud Kâzerûnî, Şerhu Hikmeti 'l-işrak-ı Süvreverdî. Abdullah Nurânî ve Mehdî Muhakkik (nşr). Tehran: Müessese-i Mutâleât-ı İslâmî Dânişgâh-ı Me Gill Şûbe-i Tehran, 2001/1380.

Kutluer, İlhan. Felsefe Tasavvuru. 1, Basım. İstanbul: İz Yayıncılık, 1996.

Marcotte, Roxanne. "Philosophical Reason versus Mystical Intuition: Shihâb al-Dîn Suhrawardf, Ana-quel de Estudios Ârabes VII içinde. Madrid: Universidad Complutense de Madrid Facultad de Filo-logia, 1990, ss.109-125.

Nasr, Seyyid Hüseyin. "Şihâbeddîn Sühreverdî Maktul", M. Alper Tuğsuz (çev), M. M. Şerif (Ed). İslâm Düşüncesi Tarihi içinde. M. M- Şerif (Ed). İstanbul: İnsan Yayınları, 1990, ss.411-435.

___, Se Hâkim-i Müselmân. Ahmad Ârâm (trc). Tehran: Şirket-i İntişârât-ı ilmî ve Ferhengî, 1382.

__, Üç Müslüman Bilge. Ali Ünal (çev). İstanbul: İnsan Yaınları, 1985.

Sühreverdî, Şihâbuddîn Ebu'l-Fütûh Yahya ibn Habeş ibn Emîrek. "Hikmetü'l-işrâk", John Walbridge -Hossein Ziai (Ed). The Philosophy of Illumination içinde. 1. Basım, Utah: Birigham Young University Pres, 1999, ss. 1-163.

---, "Kitâbu't-Telvihâti'l-levhiyye ve'l-'arşiyye: el-ilmü's-sâlis", Henry Corbin (Ed). Mecmua-i Musannefât-ı Şeyh-i İşrâk I içinde. Tehran: Müessese-i Mütâleât ve Tahkîkât-ı Ferhengî (Pijûhişgâh), 1993/1372, ss.1-121.

---, "Kitâbu'l-Meşâri' ve'1-mutârahât: el-İlmü's-sâlis", Mecmua-i Musannefât-ı Şeyh-i İşrâk I içinde.ss. 193-506.

---, "Âvâz Per-i Cebrail" Seyyid Hüseyin Nasr ve Hanry Corbin (Ed). Mecmua-i Musannefât-ı Şeyh-i İşrâk III içinde. 3.Basım. Tehran: Pijûhişgâh-i Ulûm-i İnsanî ve Mütâleât-ı Ferhengî, 2001/1380,ss.207-223.

---, "Elvah-ı İmâdî" Mecmua-i Musannefât-ı Şeyh-i İşrâk III içinde, ss. 109-195.

---, "Yezdân-ı Şinâht", Mecmua-i Musannefât-ı Şeyh-i İşrâk III içinde, ss.403-459.

---, "Pertevnâme", Mecmua-i Musamıefât-ı Şeyh-i İşrâk III içinde, ss. 1-81.

---, "Heyâkilü'n-nur", Mecmua-i Musannefât-ı Şeyh-i İşrâk III içinde, ss.83-108.

---, "Bustânu'l-kulûb", Mecmua-i Musannefât-ı Şeyh-i İşrâk III içinde, ss.333-401.

---, "Fî Hakikati'1-aşk", Mecmua-i Musannefât-ı Şeyh-i İşrâk III içinde, ss.267-291.

---, "Lügat-i Mûrân", Mecmua-i Musannefât-ı Şeyh-i işrâk III içinde, ss.333-401.

---, "Safir-i Simurk", Mecmua-i Musannefât-ı Şeyh-i İşrâk III içinde, ss.313-332.

---, "el-Lemehât", Necefkuli Habibi ve Seyyid Hüseyin Nasr (Ed). Mecmua-i Musannefât-ı Şeyh-i İşrâk IV içinde. Tehran: Pijûhişgâh-i Ulûm-i İnsanî ve Ferhengî, 1380/2001, ss.141-241.

---, "Kelimetü't-Tasavvuf, Mecmua-i Musannefât-ı Şeyh-i İşrâk IV içinde, ss.99-139.

---, "et-Telvîhât: el-ilmü's-sânî fi't-tabî'î", Hossein Ziai ve Ahmed Alwishah (Ed). İbn Kemmûne. et- Tenkîhât fi-şerhi't-Telvîhât: el-Fennü s-sânî fi't-tabî'î içinde. California: Mazda Publishers, 2003,ss.3-461.

---, Kitâbu't-Telvîhâti'l-levhiyye ve'l-arşiyye; el-İlmü'l-evvelfi'l-mantık. Süleymâniye Ktp., Hekimoğlu Ali Paşa, nr.854.

Şehrezûrî, Şerhu Hikmeti 'l-işrâk. Hossein Ziai (tsh). Tehran: Mevsûatu'l-mutâla'ât ve tahkîkât-ı ferhengî, 1372.

Şirâzî, Mansur b. Muhammed Deştegî, İşrâk-ı Heyâkili 'n-nur an zulumât-i şevâkili 'l-gurûr. Ali Ucibî (thk). Tehran: Miras-ı Mektub, 2003/1382.

Yazdi, Mehdi Ha'iri. The Principles of Epistemology in Islamic Philosophy. I. Basım. Albany: State University of New York Press, 1992.

Yörükan, Yusuf Ziya. Şihâbeddîn Sühreverdî ve Nur Heykelleri. A. Kamil Cihan (sdl). İstanbul: İnsan Yayınları, 1998.

Ziai, Hossein. "Translator's Introduction", The Philosophy of Illumination içnde. ss.xv-xxxvii).

---, "Mukaddime-i Musahhih", Şehrezûrî, Şerhu Hikmeti'l-işrâk içinde, ss.23-75.

Ziai, Hossein ve Ahmed Alwishah. "Introduction", et-Tenkîhâtfî şerhi't-Telvîh içinde, ss.1-47.

Omîd, Mesud. "Ma'rifet-i Şinâsi-yi Şeyh-i İşrâk", Mecmua-i Makâlât-i Mutâleât-i İranî. Vol.l, No.l,1378/1999, ss.108-143.

Webb, Giselda. "An Exegesis of Suhrawardi's The Purple Intellect ('Akl-i surkh)", The Islamic Quar-terlî. Vol.XXVI, No.4, 1982, ss.194-210.

Ansiklopediler

Arnaldez, R. "Ishrâk", The Encyclopedia of Islam. VoL.IV, Leiden: E. J. Brill, 1978.

Dâyiratu l-meârif-i teşeyyu'. "işrâk", Cilt.2, Tehran, 1368.

Izutsu, Toshihiko. "İrâkiyah", Encyclopedia of Religion. Vol.7, New York: The Macmillan Co., 1987.

Sözlükler

İbn Manzûr, Lisânü'l-Arap. '"a-y-n" mad., Kahire: Dâru'l-hadîs, 2003.

---, Lisânü'l-Arap. "ş-h-d" mad.,Kâhire: Dâru'l-hadîs, 2003.