Adududdin El- İci'nin Ahlak Risalesi: Arapça Metni ve Tercümesi

Adududdîn el-îcî (ö. 756/1355) farklı ilim dallarında eserler yazan Sünni/Eş'arî bir kelamcı ve Şafii fakihidir. Özellikle adâbü'1-bahs ve kelam alanlarındaki muhtasar eserleri medreselerde ders kitabı olarak okutulmuş, ayrıca bu çalışmalara birçok şerh ve haşiye yazılmıştır. Ahlâk risalesi Ahlâk-ı Adudiyye ise felsefî ahlâkın genel ilkelerini veren özlü bir çalışmadır. Bu çalışmaya beş şerh yazılmıştır ki risalenin ilk sarihi Icî'nin öğrencisi Şemseddin el-Kirmânî'dir (ö. 786/1384). Bu çalışmada ilk amacımız daha önce yayımlanmayan bu risaleyi tercümesiyle birlikte neşretmektir. Bununla birlikte Özellikle bir Eş'arî kelamcısı ve başkadı olarak Icî'nin neden felsefî ahlâk çizgisinde bir risale yazdığının sebeplerini araştıracağız. Bu makale üç bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde risaleyi değişik isimleri, içeriği, kaynakları ve etkileriyle birlikte ele aldık. İkinci bölüm risalenin üç yazma nüshaya dayalı tahkikli Arapça metnini, son bölüm ise risalenin Türkçe çevirisini içermektedir.

'Adud Al-Din Al-İci's Treatise on Ethics: Edition and Translation

'Adud al-Dîn al-îcî (d. 756/1355) as a Sunni/Asha'arite theologian and Shafiite jurist, wrote many works in various branches of knowledge. Among them the respectively shorter works in semantic theory and kalâm (rational theology) were taught in colleges (madrasas) as standard textbooks, and a lot of commentaries and glosses were written on them. His ethical treatise, Akhlâk al- 'Adudiyya is a concise study that gives general principles of practical philosophy. Five commentaries were written on it which the first one belongs to îcî's pupil Shams al-Dîn al-Kirmânî (d. 786/1384). The first aim of this article is to edit the treatise and to translate it into Turkish. In addition to this, we will try to find particularly the reasons that induced an Ash' arite theologian and a chief judge (qâdî al-qudat) to write a treatise on ethics in a philosophical way. For this purpose, I discussed the various names attributed to the treatise, its content, sources and impacts in the introduction. While the second part of the article includes the edition of the Arabic text based on three manuscripts, the last part contains the Turkish translation of it.

___

Ağırakça, Ahmet, "Müneccimbaşı Ahmed Dede", DİA, İstanbul, 2006, c. XXXII, s. 4-6.

Anay, Harun, Celâleddîn Devvânî, Hayatı, Eserleri, Ahlak ve Siyaset Düşüncesi, doktora tezi, İstanbul Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 1994.

Ateş, Ahmet, "îcî", MEB İslam Ansiklopedisi, İstanbul, 1988, V/2, s. 921-925.

Aydın, Mehmet, "Ahlâk:İslâm Felsefesi", DİA, İstanbul, 1989, c, II.

Bağdatlı-, İsmail Paşa, Hediyyetü'l-'ârifîn, İstanbul, 1951, c. I, s. 527.

Bayram, Mikail, "Hâce Nasirüddîn Muhammed et-Tûsî'nin İntihalciliği", SÜİFD, Konya, 2005, S. 20.Brockelmann, Carl, GAL, Leiden, II, 270.

Bursalı Mehmet Tahir, Ahlâk Kitaplarımız, İstanbul, 1325, Necm-i İstikbâl Matbaası.

Çağrıcı Mustafa, Anahatlarıyla İslâm Ahlâkı, İstanbul, 1997.

---, İslâm Düşüncesinde Ahlâk, İstanbul, 2006.

---, "Fazilet", DİA, İstanbul, 1995, c. XII.

Davutoğlu, Ahmet, "Devlet", DİA, İstanbul, 1994, c. IX.

Demirkol, Murat, "Prof. Dr. Mikail Bayram'ın Ahlâk-ı Nâsırî Hakkındaki İddiaları Üzerine Bir Değerlendirme", Eski Yeni, S. 5, 2007, s. 113-122.

Erdem, Hüsamettin, "Ahlâk-ı Adudiyye", DİA, İstanbul, 1989, c. II, s. 14.

Fahri, Macit, İslâm Ahlâk Teorileri, (çev.) Muammer İskenderoğlu, Atilla Arkan, İstanbul, 2004.

Fârâbî, Fusûlü'l-medenîFârâbî'nin İki Eseri, (çev.) Hanifı Özcan, İstanbul, 2005.

Fârâbî, el-Medînetü'l-fâzıla, (çev.) Ahmet Arslan, Ankara, 1997.

Fazhoğlu, İhsan, "Türk Felsefe-Bilim Tarihin Seyir Defteri (Bir Önsöz)", Dîvân-İlmî Araştırmalar, İstanbul, 2005/1, S. 18.

Fazlurrahman, "Aklaq", Elr., London-NewYork, 1985, v. I, s. 722-723.

Görgün, Tahsin, "îcî, Adudüddin", DİA, İstanbul, 2000, c. XXI.

Hâirî, Abdulhuseyn, Fihrist-i Kütübhâne-yi Meclis-i Şûrâ-yı Millî, Tahran, 1346, c. 9, Tahran, 1347, c. 10.

Hourani, George, Reason and Tradition in Islamic Ethics, Cambridge, 1985.

Hussain, Muhammed Hadi, Abdul Hameed Kamali, The Nature of the Islamic State, National Book Foundation, Lahor, 1977.

İbn Miskeveyh, Tehzîbü'l-ahlâk, Dârü'l-kütübi'l-ilmiyye, Beyrut, 1985.

İbn Sînâ, Uyûnu'l-hikme, thk. Muvaffık Fevzî el- Cibr, Dârü'l-Yenâbîğ, Dımeşk, 1996.

---, Kitâbu'ş-Şifâ, Metafizik II, (çev.) Ekrem Demirli-Ömer Türker, İstanbul, 2005.el-îcî, Adududdîn, Kitâbü 'l-Mevâkıf, Beyrut, 1997, c. III.

İçöz, Elzem, Taşköprîzâde 'nin Şerhü Ahlâk-ı Adudiyye Adlı Eseri, (yüksek lisans tezi 2007), Sakarya Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü.

İstanbûlî, Mehmed Emin, Melzemetu'l-ahlâk, İstanbul, Matbaa-i Âmire, h. 1281.

İstanbulî, İsmail Müfit, Şerhu'l-ahlâki'l-Adudiyye, Esad Efendi, nr. 1867.

İzgi, Cevat, Osmanlı Medreselerinde İlim, İstanbul, 1997, c. I.

Katip Çelebi, Keşfu 'z-zunûn, İstanbul, 1941, c. I.

Kaya, Mahmut Kaya, "Felsefe", DİA, İstanbul, 1995, c. XII.

---, "Fârâbî", DİA, İstanbul, 1995, c. XII.

Kınalızâde Ali Çelebi, Ahlâk-ı Alâî, (hzr.) Mustafa Koç, İstanbul, 2007.

Kirmânî, Şemsüddin, Şerhu Ahlâki 'l-Adudiyye, Süleymaniye Ktp., Hasan Hüsnü Paşa, 744.

Kutluer, İlhan, İslam Felsefesi Tarihinde Ahlâk İlminin Teşekkülü, doktora tezi, Marmara Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 1989.

Levend, Agâh Sim, "Ümmet Çağında Ahlâk Kitaplarımız", TDAY Belleten 1963, Ankara, 1964.

Müneccimbaşı Ahmed Dede, Şerhu'l-ahlâki'l-Adudiyye, Esad Efendi, nr. 1868.

Necefi, S. Mahmud M., Fihrist-i Nüshelıâ-yi Hattı Kütübhâne-yi Büzürg-i Hazreti Âyetullahi'l-Uzınâ Mer'aşî Necefi, Kum, 2004, c. II-III.

Oktay, Ayşe Sıdıka, Kınahzâde Ali Efendi ve Ahlâk-ı Alâî, İstanbul, 2005.

Rosenthal, E. I. J., Ortaçağ'da İslâm Siyaset Düşüncesi, (çev.) Ali Çaksu, İstanbul, 1996.

Sarton, George, Introduction to the History of Science, New York, 1975, v. Ill, s. 628-629.

Sinanoğlu, Mustafa, "el-Mevâkıf, DİA, Ankara, 2004, c. XXIX.

Sübkî, Tabakâtü 'ş-Şafı 'iyyeti 'l-kübrâ (Tanâhî), Kahire, 1970, X, 46-52.

Taşköprîzâde, Miftâhu's-saâde ve misbâhu's-siyâde, Dârü'l-kütübi'l-hadîs, Kahire, 1968, c. I.

Toktaş, Fatih, "Fârâbî'nin Kîtâbu 'l-Mille Adlı Eserinin Takdim ve Çevirisi", Dîvân-İlmî Araştırmalar,İstanbul, 2002/1, S. 12.

Tûsî, Nasiruddîn, Ahlâk-ı Nasırı, (çev.) Anar Gafarov, Zaur Şükürov, İstanbul, 2007.

Ünal, İsmail Hakkı, "Kirmânî", DİA, Ankara, 2002, c. XXVI.

Van Ess, Joseph, "Azod al-Dîn İcî", Elr'., London-NewYork, 1989, v. I, s. 269-271.

---, "İji, Adud al-din al", Encyclopedia of Religion, New York, 1987, v. VII, s. 89.

Wisnovsky, Robert, "Some Remarks on the Nature and Scope of Arabic Philosophical Commentary in Post-Classical (ca. 1100-1900 CE) Islamic Intellectual Histoiy: Some Preliminary Observations", P. Adamson, H. Baltussen, M. W. F. Stone (ed.), Philosophy, Science and Exegesis in Greek, Arabic and Latin Commentaries, (Londra: 2004), vol. II, s. 170-172, 177-178, 183-184.

Yaran, Cafer Sadık, İslam 'da Ahlâkın Şartı Kaç?, İstanbul, 2005.

Yavuz, Yusuf Şevki, "el-Akâidü'1-Adudiyye", DİA, İstanbul, 1989, c. II.