Osmanlı Döneminde Türkiye'de Ziraat Okulları Üzerine Notlar ve "Tedrisat-ı Ziraiye Nizamnamesi"

Türkiye'de ziraat okullarının kuruluşu Tanzimat dönemine kadar geri götürülebilmektedir. Bu tarihten itibaren her seviyede ziraat okulu açılmış ve kendilerine özel olarak çıkarılan nizamnamelerle idare edilmişlerdir. Ancak İkinci Meşrutiyet devrine gelindiğinde genel olarak bütün eğitim ve öğretim kurumlarının ve özel olarak da ziraat eğitim ve öğretiminin düzenlenmesi, yaygınlaştırılması ve teşkilatlandırılmasına girişilmiştir. Bu teşebbüslerin sonucu olarak yayımlanan "Tedrisat-ı Ziraiye Nizamnamesi" (10 Şubat 1912) ile ziraat okulları bir bütün olarak ele alınmış ve bir derecelendirmeye tabi tutulmuştur. Bu nizamnâme nin getirdiği hükümler incelendiğinde nizamnamenin hedefinin ziraat eğitim-öğretiminin ülkenin her yerine her seviyede ulaştırılması ve özellikle çiftçi çocukları için özendirilmesi olduğu anlaşılmaktadır. Ziraat okulları hakkında kendisinden önce yayımlanmış bütün nizâmnâmeleri geçersiz kılan bu nizamnamenin getirdiği hüküm ve ortaya koyduğu hedefler yayımından hemen sonra ortaya çıkan Birinci Dünya Savaşı'nın getirdiği şartlar sebebiyle tam olarak uygulanamamışsa da bu nizamname ziraat eğitimini bir bütün olarak ele alan ve teşkilatlandıran ilk teşebbüs olarak ziraat tarihinde önemli bir yer tutmaktadır.

Notes on Agricultural Schools of Turkey in the Ottoman Period and Regulation of Agricultural Education (Tedrisat-ı Ziraiye Nizamnamesi)

The foundation date of agricultural schools in Turkey goes back to the Tanzimat era. Since that date schools of agriculture in all levels were opened and these were administred with regulations made specially for them. However when it comes to the Second Constitutonal Monarchy period the regulation, broadcaste, and organization of all education institutions in general, and those of agricultural education institutions in particular were set about. With "The regulation of Agricultural Education" published in February 10th 1912, as a result of all these enterprises, agricultural education was taken as a whole and subjected to levelization. Examining the decrees brought by this regulation, it is seen that the target of the regulation is to convey the education of agriculture to the whole country in all levels and to stimulate especially for the children of the farmers. Although the decrees brought, the targets defined by this regulation, which made all previous regulations invalid, could not have been practised completely because of the circumstances brought by the Frist World War; this regulation holds an important place in the agricultural history as the first enterprise that took the agricultural education as a whole and organized it.

PDF

___

1. “Tedrisat-ı Ziraiye Nizamnâmesi”, 21 Safer 1330, 28 Kanun-› Sani 1327 (10 fiubat1912), Bu nizamnâmenin tam metni için bkz. ‹kdam, 26 Rebiyülevvel 1330, 3 Mart1328 (16 Mart 1912), s. 1-7.

2 Faik Reflit Kadri Unat, Türkiye E¤itim Sisteminin Geliflmesine Tarihi Bir Bak›fl, Anka-ra 1964, s.77.

3 a.g.e., s. 80k-80j.

4 Rifat Önsoy, “Tanzimatta Üretimi Ça¤dafllaflt›rma Çabalar›: Ziraat ve Orman Mekteple-ri”, Osmanl› Dünyas›nda Bilim ve E¤itim Milletleraras› Kongresi (12-15 Nisan 1999)Tebli¤ler, Derleyen: Hidayet Yavuz Nuho¤lu, ‹stanbul 2001, s. 482.

5 a.g.m., s. 482-483

6 Mehmed Akif [Ersoy], “Mektebin Mevkii, Ebniyesi, Tarihçesi”, Halkal› Ziraat MektebiAlisi Mecmuas›, Say› 1 Nisan 1333 (1917), s.2-8.

7 Faik Reşit Unat, a.g.e., 80-80m.

8 Emre Dölen, “Cumhuriyet’in Onuncu Y›l›nda Kurulmufl Olan ‹stanbul Üniversitesi ileYüksek Ziraat Enstitüsü’nün Kurulufllar›n›n ve Akademik Yap›lar›n›n Karfl›laflt›r›lma-s›, Bilanço 1923-1998, Türkiye Cumhuriyeti’nin 75 Y›l›na Toplu Bak›fl, ‹stanbul 1998,s. 237.

9 Osman Nuri Ergin, Türkiye Maarif Tarihi, c.1-2, ‹stanbul 1977, s.570.

10 “Ziraat ve Baytar Enstitüleriyle Âli Mektepler Tesisi Hakk›nda Kanun”, Düstur, 3. Ter-tib, c. 8, 1.b., 1927, s.1687

11 Aydın Talay, “Sultan II. Abdülhamid Devri Ziraat Okullar›”, Türk Dünyas› Tarih Dergi-si, May›s 1991, say› 53, s.45-47.

12 Ragıp Ziya Ma¤den, Ziraî Ö¤retimde 110 Y›l, Ankara 1959, s. 28.

13 a.g.e., 28-29; Türkiye Ziraat Tarihine Bir Bak›fl, ‹stanbul 1938, s.193.

14 Aydın Talay, a.g.m., s. 46.

15. Ragıp Ziya Ma¤den, a.g.e., s.29-30.

16. Tanzimattan Cumhuriyete Modernleflme Sürecinde E¤itim ‹statistikleri (1839-1924),Haz. Mehmet Ö. Alkan, T.C. Baflbakanl›k Devlet ‹statistik Enstitüsü, Tarihi ‹statistik-ler Dizisi, cilt 6, Ankara 2000, s.276-277.

17 Osman Nuri Ergin,a.g.e., c.3-4, ‹stanbul 1977, s.875.

18. Tanzimattan Cumhuriyete Modernleflme Sürecinde E¤itim ‹statistikleri (1839-1924),s.276-277.

19 Faik Reşit Unat, a.g.e., s.80m.

20 Tanzimattan Cumhuriyete Modernleflme Sürecinde Eğitim İstatistikleri (1839-1924),s.276-277

21. Nazarî ve Amelî Hamidiye Ziraat Mektepleri Nizamnâmesi 12 Recep 1308, 9 fiubat1306, Düstur, 1. Tertip, cilt 6, Ankara 1939, s. 918-923.

22. Halkalıı Ziraat ve Ormanc›l›k Mekteb-i Âlisi Nizamnâmesi,13 fiaban 1321 ve 21 Teflrin-i evvel 1319, Düstur, 1. Tertip, cilt 7, 1941, s. 1087-1090.