Mehmet Ali Ayni: Felsefi kişiliği Darülfünun'daki felsefe tarihi dersleri

Cumhuriyet döneminin çok yönlü düşünürlerinden biri de M. Ali Ayni (Manastır 1868 - İstanbul 1845)'dir. İdareci, mütefekkir, münekkit kişiliği ve tasavvuf alanındaki eserleri ile tanınan Ayni, 1914-1935 yılları arasında bazı aralıklarla Darülfünun, Medresetü'l-İrşâd, İlahiyat Fakültesi, Harp Akademisi ve İslâm İlimleri Tetkik Enstitüsü'nde, başta felsefe tarihi olmak üzere ahlâk felsefesi, tasavvuf tarihi, siyasî tarih ve dinler tarihi dersleri vermiştir. Bu çalışmada, ilk önce onun ilmi ve felsefi kişiliğine yer verilecek, ardından o-nun Darülfünun'daki dersleri sırasında yayımladığı felsefe tarihi kitabı incelenecektir. Çalışmanın sonunda ise Ayni'nin söz konusu kitabının çevrim-yazısı sunulacaktır.

Mehmet Ali Ayni: Understanding of philosophy and luctures of history of philosophy at Darülfünun

M. Ali Ayni is one of the sophisticated intellectual in Republic and modernization period. Ayni who known as manager, thinker, critic, produced the important books on the mysticism teached the history of the philosophy, the history of the islamic mysticism, the political history and the history of the religions in Darülfünun (The House of The Sciences), The Divinity School, The Turkish Staff Officers' College and The Research Instute of Islamic Sciences during 1914-1935. Firstly, in this article, we will give some informations about his intellectual and philosophical personality. Then, we will scrutinize his book "the history of the philosophy" in his lessons in Darülfünun. End of the article, the transcription of M. Ali Ayni's text of the courses in philosophy is presented (Darülfünun Tarih-i Felsefe Dersleri").

___

Akdemir, Ebamüslim, Mehmed Ali Ayni'nin Düşünce Dünyası, Ankara 1997.

Aksüt, Ali Kemali, Profesör Mehmet Ali Ayni, Hayatı ve Eserleri, İst. 1944.

Ali Suavi, "Tarih-i Efkâr", Ulûm, (III-XVI. Sayılar), Paris 1286.

Alp, Hayri, "Bir Kadirşinaslık Eseri - Bugün Mehmed Ali Ayni Jübilesi Yapılıyor", Cumhuriyet, 20 Ocak 1943.

Arar, İsmail, "Mehmed Ali Ayni", TDVİslâm Ansiklopedisi, IV, İst. 1991.

Aynî, "Mahmud Celâleddin Paşa Oğullarından Aziz Çorlu 'lu Bey'in Sorduğu Süallere Cevap Olarak Yazılmışdı (1916)", (Aksüt, Profesör Mehmed Ali Ayni içinde).

Aynî, Celalüddin Devvani, Louvam Üniversitesi, Belçika 1930.

Aynî, Darulfünûn Tarih-i Felsefe Dersleri, (İstinsah Eden Darülfünun Ulûm-ı Edebiye Şubesinden Hamid Sadi), İst. 1330/1914.

Aynî, Darülfünun Târihi, İstanbul Darülfünunu, İst. 1927.

Aynî, İntikad ve Mülahazalar, Kütüphane-i Sûdi, İst. 1339/1923.

Aynî, İsmail Hakkı, Paris 1933.

Aynî, Mehmed Ali, Şeyh-i Ekber'i Niçin Severim, Evkâf-ı İslâmiye Mat., İst. 1339/1341/1923.

Aynî, Türk Ahlakçıları, Maarif Basımevi, İst. (1939).

Aynî, Türk Mantıkçıları, İktisat Mat., İst. 1928.

Aynî,Hatıraları, Canlı Tarihler-2 içinde, Türkiye Yay., İst. 1945.

Bourdel, C., İlim ve Felsefe, (Çev. Mehmed Ali Ayni), Matbaa-i Amire, İst. 1331/1915).

Cricor Chumarian, Evvel Zamanda Azamü 'ş-şân Olan Feylesofların İmrâr Etmiş Oldukları Ömürlerinin İcmâlidir, Symrne (İzmir), 1854.

Çankaya, Mücellidoğlu Ali, Mülkiye Târihi ve Mülkiyeliler, Mars Mat., III, Ankara 1968-1969.

Descartes, Rene, Hüsn-ü İdare-i Akıl ve Ulûmda Taharrî-yi Hakikate Dair Usul Hakkında Nutuk, (çev. İbrahim Edhem bin Mesut), Mahmut Bey Mat., İst. 1311/1895; 2. Baskı, Devlet Mat., İst. 1928.

Fatma Aliye, Terâcim-i Ahvâl-i Felâsife, Hanımlara Mahsus Gazete Mat., İst. 1317.

Fmdıkoğlu, Ziyaeddin Fahri, Felsefe Kongrelerinde Türkiye, Ankara 1937.

Fouillee, Alfred, Tarih-i Felsefe, Çev. Baha Tevfık ve Ahmed Nebil, c.l, İstanbul: Nişan Babikyan Matbaası, ty. (1911); c.2, İstanbul: Manzûme-i Efkâr Matbaası, ty. (1911).

İsmail Kara, "Emrullah Efendi ve 'İlm-i Hikmet' Dersleri", Kutadgubilig, S.VIII, Ekim 2005, s. 93-123.

Kafadar, Osman, Türkiye'de Kültürel Dönüşümler ve Felsefe Eğitimi, İz Yay., İst. 2000.

Kara, İsmail, Amel Defteri, Kitabevi Yay., İst. 1998.

Kara, İsmail, Türkiye'de İslamcılık Düşüncesi, II. İst. 1987.

Kaya, M. Cüneyt, "Mehmet Emin Erişirgil: Bergsonculuktan Pragmatizme Bir Dârülfünûn Hocası", Kutadgubilig, S.XVIII, Ekim 2010, s. 129-180.

Kenan Balkan v.dğr., "Profesör Mehmed Ali Ayni-Hayatı ve Eserleri", İş, S.XXXII, İst. 1942, s. 254-280.

Münif Paşa, "Tarih-i Hukema-yı Yunan", Mecmuâ-yı Fünûn, (I-XVIII. Sayılar), Cemiyet-i İlmiye ve Osmâniye Mat., İst. 1280.

Özön, Mustafa Nihat, Son Asır Türk Edebiyatı Tarihi, Maarif Mat., 1st. 1941.

Rabaut, E., Terbiyeye Aid Tatbikatla Birlikte Ruhiyat Dersleri, (Çev. Ayni, Mehmet Ali), Matbaa-i Amire, İst. 13 31 /1915.

Reybîlik, Bedbinlik, Lâilâhîlik Nedir, Kütüphane-i Sûdi, İst. 1927.

Utku, Ali, Ahmet Midhat: "Ahmet Midhat: "Darülfünun Kürsüsünden Felsefe Tarihi Dersleri", Kutadgubilig, S.XVIII, Ekim 2010.

Ülken, Hilmi Ziya "Mehmed Ali Ayni'nin Felsefesi", Tasvir-i Efkâr, (30 Sonkânun 1943).

Ülken, Hilmi Ziya, " Mehmed Ali Ayni'nin Felsefesi", Tasvir-i Efkâr, 30 Sonkanun 1943.

Ülken, Hilmi Ziya, Türkiye'de Çağdaş Düşünce Tarihi, Ülken Yay., İst. 1998.

Yıldız, Yakup, Tanzimat'tan Cumhuriyet'e Felsefe Tarihçiliği, Marmara Üniv. SBE, (İst.2003), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.

Yıldız, Yakup, "Profesör Mehmet Ali Ayni - Hayatı ve Eserleri", İş, İst. 1942, s. 254-273.