Kutadgu Bilig'de Devlet Fikri

Balasagunlu Yusuf tarafından 1069/1070 yıllarında kaleme alınmış olan Kutadgu Bilig, Türk Devleti’nin kökeninde bulunan ‘Bozkır Atlı Kültürü’nün devlet zihniyetini teorilefltirme çabalarından biri ve en dikkate değer olanıdır. İslamî döneme ait olmakla birlikte kendinden önceki geleneği öne çıkaran eser, bu yönüyle, islam devletlerinde yazılmış olan diğer siyasetnamelerden ayrılır. Eldeki çalışma, Kutadgu Bilig’de yer alan devlete ilişkin kavram ve görüfller çerçevesinde, bir devlet teorisinin ana çizgilerini belirlemeyi amaçlamıştır. Sonuçta, Kutadgu Bilig’deki devlet düşüncesini belirleyen ana unsurlar olarak şunlar tespit edilmiştir: 1. Hakimiyetin kaynağı Tanrısal, bununla birlikte, siyasî düzen dünyevîdir. 2. Hakimiyet bir kişide toplanmış ancak kiflinin iktidarı kanunla sınırlandırılmıitır. 3. Devlet, ideal bir ‘Dünya Devleti’ (Universalizm) olarak tasarlanmıştır.

Written by Yusuf of Balasagun about 1069/1070 AD, Kutadgu Bilig is a book which attempts to theorize the conception of State characteristic of the horse-based steppe-culture that lays at the foundation of Turkish State. Although it belongs to Islamic period, the work emphasizes the tradition before the Islamic times and with this very feature it differs from the other contemporary Siyasetnâmes (political treatises). The study you are reading aims at defining the outlines of a theory of State, in the framework of concepts and opinions related to the concept of State in the Kutadgu Bilig. At the end, those conclusions are drawn as the main points determining the concept of State in the Kutadgu Bilig: 1. The source of sovereignty is divine, however the political order is secular. 2. Sovereignty is concentrated in one person but the power of this one person is limited by laws. 3. The State is conceived as an ideal "World State" (universalizm).

PDF

___

Arat, Reşit Rahmeti, Kutadgu Bilig I: Metin, 3.bsk., Ankara, TDK, 1991.

Arsal, Sadri Maksudi, Türk Tarihi ve Hukuk, İstanbul, İ.Ü. Hukuk Fakültesi Yayınları, 1947.

Arslan, Mahmut, Kutadgu Bilig'deki Toplum ve Devlet Anlayışıa İstanbul, İ.Ü. Ed. Fak. Yayınlan, 1987.

Baştav, Şerif, "Eski Türklerde Harp Taktiği", Türk Kültürü, Cilt: 2, Sayı: 22, 1964, s. 39-48.

Bombaci, Alessio, "Kutadgu Bilig Hakkında Bazı Mülâhazalar", Fuad Köprülü Armağanı, İstanbul, DTCF, 1953, s. 65-75.

Câhiz, Hilâfet Ordusunun Menkıbeleri ve Türklerin Faziletleri, Çev.: Ramazan Şeşen, 2.bsk., Ankara, TKAE, 1988.

Çağatay, Saadet, "Kutadgu Bilig'de Odgurmış'm Kişiliği", Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten 1967, Ankara, TDK, 1968, s. 39-49.

Çağatay, Saadet, "Kutadgu Bilig'de Ögdülmiş", Türk Kültürü, Sayı: 98, Yıl: IX, Aralık 1970, s. 95-111.

Çağatay, Saadet, "İl, Ulus, Yönetenler", Cumhuriyetin 50. Yılı Anma Kitabı, Ankara, A.Ü. DTCF, 1973, s. 281-308.

Duralı, Teoman, Felsefe-Bilim'e Giriş, İstanbul, Çantay Kitabevi, t.y.

Duralı, Teoman, "Felsefe-Bilim'e Ramak Kalmışken: Türklerin Düşünce Tarihi ve Felsefe-Bilim", Bilim Felsefe Tarih, 1, Mayıs 1991, s. 143-173.

Eberhard, Wolfram, "Eski Çin Felsefesinin Esaslan", A.Ü. DTCF Dergisi, Cilt: II, Sayı: 2, 1944, s. 265-274.

Esin, Emel, "Türk Sanatında Alp Şahsiyetinin Görünüşü", Türk Kültürü, Sayı: 82, Yıl: VII, Ağustos 1969, s. 770-794.

Esin, Emel, "Tonga-Alp-Er", Atatürk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Araştırma Dergisi, Fasikül: 1, Sayı: 13, Erzurum 1985, s. 137-161.

Genç, Reşat, Karahanh Devlet Teşkilatı, İstanbul, Kültür Bakanlığı Yayınları, 1981.

Genç, Reşat, Kaşgarlı Mahmud'a Göre XI. Yüzyılda Türk Dünyası, Ankara, TKAE, 1997.

İnalcık, Halil, "Kutadgu Bilig'de Türk ve İran Siyaset Nazariye ve Gelenekleri", Reşit Rahmeti Arat İçin, Ankara, TKAE, 1966, s. 259-271.

Kafesoğlu, İbrahim, Kutadgu Bilig ve Kültür Tarihimizdeki Yeri, İstanbul, Kültür Bakanlığı Yayınları, 1980.

Kaşgarlı Mahmud, Divanü Lûgat-it-Türk, Cilt: I-III, Çev.: Besim Atalay, 3.bsk., Ankara, TDK, 1992.

Nizamülmülk, Siyasetnâme, Çev.: Nurettin Bayburtlugil, 2.bsk., İstanbul, Dergâh Yayınlan, 1987.

Orkun, Hüseyin Namık, Eski Türk Yazıtları, Ankara, TDK, 1986.

Ögel, Bahaeddin, Türklerde Devlet Anlayışı, Ankara, Başbakanlık Basımevi, 1982.

Turan, Osman, Türk Cihan Hakimiyeti Mefkuresi Tarihi, Cilt: I-II, İstanbul, Nakışlar Yayınevi, 1980.

Türker-Küyel, Mübahat, "Kutadgu Bilig ve Fârâbî", Uluslararası İbn Türk, Hârezmî, Fârâbî, Beyrûnî ve İbn Sina Sempozyumu Bildirileri, Ankara, Atatürk Kültür Merkezi Yayını, 1990, s. 219-230.

Üçok, Coşkun, Türk Hukuk Tarihi Dersleri, Ankara, 1960. Yusuf Has Hacib,

Kutadgu Bilig, Çev.: Reşit Rahmeti Arat, 4.bsk., Ankara,TTK, 1988.