Bir felsefî tefsir örneği olarak Ahmet Hamdi Akseki'nin İbn Sina'nın İhlas sûresi tefsiriyle ilgili telif ettiği tercüme ve şerh

İbn Sina (ö. 428/1037)'nın İhlas sûresi üzerine yazmış olduğu feslefî tefsir kısa olmasına rağmen kendisinden sonra hem iktibas edilmiş hem de bu tefsir üzerin şerhler yazılmıştır. Böylece îhlâs sûresinin tefsiriyle ilgili İbn Sina ile başlaya felsefî içerikli bir yorum geleneği oluşmuştur.Makalede yer alan metin İbn Sina'nın İhlas süresiyle ilgili felsefî tefsiri üzerin yazılmış olan en uzun ve tek Türkçe şerhtir. Makale, şerhe ait metinden önce İhlas sûresinin önemi, felsefî yorum geleneği ve şerhin müellifi Akseki'nin ha yatıyla ilgili kısa bir girişi de ihtiva etmektedir.

The translation and super-commentary (şerh) written by Ahmed Hamdi Akseki on Avicenna's commentary of Surah Al-Ikhlas as an example of philosophical formulation

Although the philosophical commentary of sûrah al-Ikhlas written by Avicenna (d. 428/1037) is short, it was quoted and annotated arterwards. Thus, a commentary tradition on sûrah al-Ikhlas which has philosophical content and launched by Avicenna was formed.The text in the article is the one and longest super-commentary in Turkish that was written on Avicenna's philosophical commentary of sûrah al-Ikhlas. The article also contains a short introduction about the importance of sûrah al-Ikhlas, philosophical commentary tradition and the life of Akseki, the author of the super-commentary.

PDF

___

Akseki, Ahmet Hamdi, "İslam Türk Filozofu İbn Sina'nın İhlâs Tefsiri", Selamet, c. IV sy. 11 -79 (23 Mart 1949) -36-104. (2 Kasım 1949).
el-Asi, Hasan, et-Tefsiru'l-Kur'ân'ı ve'l-Lugatu's-Sufiyye fîFelsefeti İbn Sina, Beyrut 1983.
Bağdatlı İsmail Paşa, İzahü'l- meknunfîzeyl-i ala Keşfü'z-zünun an esami'u'l- kütüb ve'l-fü-nun, (tsh. Şerefettin Yaltkaya, Kilisli Rifat Bilge), 2. bs., İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı, 1972.
Hediyyetü'l-arifın esmai'l-müellifın ve asarü'l-musannafın, (trc. Kilisli Rifat Bilge; (tsh. İb-nülemin Mahmûd Kemal İnal, Avni Aktuç), Ankara : Milli Eğitim Bakanlığı, 1955.
Bikâî, Muhammed Hasan, Kitabname-i büzürg : Kur'an-ı Kerim, Tahran, 1374.
Buhârî, Muhammed b. İsmail, el-Camiu's-sahîh, İstanbul t.y.
Bolay, Süleyman Hayri, "Akseki, Ahmet Hamdi", DİA, II, s. 293.
Brockelman, Cari, Geschichte der Arabischen litteratur : zweite den supplementbanden ange-passte auflage, Leiden : E. J. Brill, 1943.
Cerrahoğlu, İsmail, Tefsir Usulü, Ankara, 1993
Davudî, Şemseddin Muhammed b. Ali b. Ahmed, Tabakatü'l-Müfessirin, (thk. Ali Muhammed Ömer), Kahire ,1972/1392.
ed-Debbağî, Ahmed el-Maraşî, Haşiye alâ Tefsiri Sureti'l-İhlâs li-îbn Sina, Süleymaniye Kütüphanesi, Celebi Abdullah Bölümü Nr. 273, vr. 148a-156b.
Devvânî, Ebu Abdillah Celaleddin Muhammed b. Esad, Tefsiru Sûreti'l-İhlâs, Süleymaniye Kütüphanesi Hamidiye Bölümü Nr. 1441, vr. 131b-137b.
Ertan, Veli, Ahmet Hamdi Akseki, İstanbul 1988.
el-Ermiyûnî, Yusuf b. Abdillah, Erbaûne hadis fi fazl-i sûr et'il-ihlâs, Köprülü Fazıl Ahmed Paşa ktp.Nr. 391.
Gazzalî, Ebu Hamid Muhammed b. Muhammed, Cevâhirü'l-Kur'ân ve düreruhu, Beyrut 1990
Güney, Ahmet Faruk, İbn Sina 'dan Elmalılı 'ya İhlas Suresi Felsefi Tefsir Geleneği, -Bir Varlık İdrakinin Zemini Olarak İhlas Suresi Tefsiri-, Marmara Üniversitesi SBE, Doktora Tezi, İstanbul 2008.
Hâdimî, Ebu Said Mehmed b. Mustafa, Hâşiye alâ Tefsiri Sureti'l-İhlas li-İbn Sina, Süleymaniye Kütüphanesi, Kasidecizâde Bölümü, Nr. 671 vr. 48b-57b.
el-Hatib, Abdullah Abdurrahman, "Tefsiru Sûreti'l-İhlas li'ş-Şeyh Ebi Ali el-Hüşeyin b Ab-dillah b. Sina", Mecelletu'ş-Şeria ve'd-Dirasâti'l-İslamiyye"1423/2002, c. XVII, s. 51, sy. 21-104.
İbn Nedim, el-Fihrist, (thk. Rıza Teceddüd), Tahran : [y.y.], 1971.
İbn Sina, Ebu Ali Hüseyin b. Abdillah,
İbn Nedim,"Tefsiru Sûreti'l-İhlas li'ş-Şeyh Ebi Ali el-Hüseyin b Abdillah b. Sina", (thk. Abdullah Abdurrahman el-Hatib), Mecelletu'ş-Şeria ve'd-Dirasâti'l-İslamiyye", 1423/2002, c. XVII, sy. 51, s. 21-105.
İbn Nedim,eş-Şifa, el-İlahiyyât, (thk. El-Eb Kanavâti - Said Zayid), [t.y., y.y.].
İbn Nedim,er-Risaletu'l- arşiyye fi hakâiki'-t-tevhid ven'n-nubuvve, (thk. İbrahim Hilal) [t.y.,yy-]
Janssens, Jules, "Avicenna and the Qur'an: a Survey of His Qur'anic Commentaries", İnstitud Doninicain D'etudes Orientales Ducare, 2004, sy. 25-26, s. 177-192
el-Kadin, Abdullah b. Ömer, Hediyyet'ul-havas fi suret'il-ihlâs, Süleymaniye, Reisulküttab Bölümü, nr. 133.
Kara, İsmail, Tiirkiyede İslamcılık Düşüncesi,I-III, İstanbul 1997.
Karlığa, Bekir,"İslam Düşüncesi Üzerine Araştırmalar" İstanbul 1995.
Kâtip Çelebi, Hacı Halife Mustafa b. Abdullah, Keşfü'z-zünun an esami'l-kütüb ve'l-fünun /-//, (haz. M. Şerefettin Yaltkaya, Kilisli Rifat Bilge), İstanbul 1971.
el-Mennân, Ebu'l-Kasım Muhammedb. Abdurrahman, Tefsiru Sûreti'l-İhlas li'ş-Şeyhi'r-Reis Ebu Ali b. Abdillah eş-Şehîr bi-İbn Sina maa't-Tercümeti ve'l-Havâş el-Fâika eş-Şâika es-Seniyye el-Behiyye, Delhi 1311.
Okumuş, Mesut, Kur'an'ın Felsefî Okunuşu; İbn Sina Örneği, Ankara 2003.
Râzî, Ebû Abdullah Fahreddin Muhammed b. Ömer Fahreddin, et-Tefsirü'l-Kebîr: Mefâtihu 7-Gayb Beyrut 1990/1411.
Sezgin, Fuad, Geschichte des Arabischen schrifttums : Qur'anwissenchaften, hadit geschich-te,fıqh, dogmatik, mystik, Leiden : E. J. Brill, 1967.
Taşköprüzâde, İsamuddin Ebu'l-Hayr Ahmed Efendi, Mevzuâtu'l-ulûm (trc. Kemaleddin Muhammed Taşköprüzâde), Dersaadet 1313.
Tirmizî, Ebû İsâ Muhammed b. İsâ, el-Câmiu's-sahîh, İstanbul t.y
Yaltkaya, Şerefeddin, "Tefsir-i Sûre-i İhlas li-İbn Sina", Sırat-ı Müstakim, c. 5, s. 106, sy. 21-25.