BAtıcılık düşüncesi çerçevesinde abdullah cevdet'te din-bilim-felsefe ilişkisi

Batıcılık düşüncesi Osmanlının son döneminden günümüze kadar etkisi devam eden bir akımdır. Sözü edilen akımın önde gelen temsilcilerinden Abdullah Cevdetin konuya dair düşünceleri, günümüz Türk düşüncesinin gidişatını, konumunu, tarihi derinliğini ve irtibat noktalarını anlamak için önem arz eder. Batıcılık konusunda Abdullah Cevdetin düşünce dünyasında din-bilim-felsefe kavramları merkezi bir yer tutar. Bu çalışmada Batılılaşma bağlamında modern Batı aklı ve bu aklın, felsefe anlayışı olarak son dönem Türk düşünürlerinden Abdullah Cevdetin düşünce dünyasına yansıması ele alınacaktır.

The relationship between religion, science and philosophy in abdullah cevdet within the framework of the thought of westernism

The thought of westernism is a movement that has been influential from the late Ottoman era to the present. The ideas of Abdullah Cevdet on this subject, who is one of the leading representatives of the aforementioned movement, carry importance for an understanding of the way, position, and historical depth of contemporary Turkish thought, as well as its connection points. With regard to the idea of westernism, the terms of religion, science, and philosophy hold a central place in the thought of Abdullah Cevdet. In this study, modern western reason and its influence on the thought of, one of the late Ottoman intellectuals, Abdullah Cevdet will be examined.

___

Abdullah Cevdet, Tahkikât-ı İlmiye, İctihad , sayı 1, 1 Eylül 1904, sf. 16.

Abdullah Cevdet, Rusya Müslümanları, İctihad , sayı 4, Mart 1905, sf. 6-11.

Abdullah Cevdet, Fas Hükümet-i İslâmiyesinin İnkırazı, İctihad , sayı 5, Nisan 1905, sf. 70-72.

Abdullah Cevdet, Veraset-i Saltanat Meselesi, İctihad , sayı 6, Mayıs 1905, sf. 83-90.

Abdullah Cevdet, Doktor Gustave le Bon, İctihad , sayı 8, Haziran 1905, sf. 118-121.

Abdullah Cevdet, Ruhûl-akvâm Ünvanlı Eser-i Mühimmin Mukaddime ve Medhali, İctihad , sayı 2, Kanunusani 1905, sf. 1-2.

Abdullah Cevdet, Mısırda Necmüt-terakkî-i İslâmî Medresesi, İctihad , sayı 1 [13], Temmuz Ağustos 1908, sf. 16-17.

Abdullah Cevdet, Umum Müslümanlar Konferansı, İctihad , sayı 4 [16], Eylül 1907, sf. 287.

Abdullah Cevdet, Cihan-ı İslâma Dair, İctihad , sayı 26, 1 Temmuz 1327, sf. 761-767.

Abdullah Cevdet, Mazlum Olmak Zalim Olmak Demektir, İctihad , sayı 27, 15 Temmuz 1327, sf. 786- 788.

Abdullah Cevdet, Tesettür Meselesi, İctihad , sayı 29, 15 Ağustos 1327, sf. 809-811.

Abdullah Cevdet, Kapış Politikası, İctihad , sayı 32, 1 Teşrinievvel 1327, sf. 855-859.

Abdullah Cevdet, Yaşamak Korkusu, İctihad , sayı 35, 15 Teşrinisani 1327, sf. 911-915.

Abdullah Cevdet, İman İman, İctihad , sayı 48, 1 Haziran 1328, sf. 1117-119.

Abdullah Cevdet, Mutmain Değilim, İctihad , sayı 52, 31 Kanunusani 1328, sf. 1175-177.

Abdullah Cevdet, Şehzade Mecid Efendi Hazretleriyle Mülakât, İctihad , sayı 57, 7 Mart 1329, sf. 1255- 1257.

Abdullah Cevdet, Kastamonu Kurûn-ı Vüstâ , İctihad , sayı 58, 14 Mart 1329, sf. 1271-1274.

Abdullah Cevdet, Softalığa Dair , İctihad , sayı 60, 4 Nisan 1329, sf. 1303-1306.

Abdullah Cevdet, İslâmın Tekâmül-i Dînîsi, İctihad , sayı 76, 15 Ağustos 1329, sf. 1673-1675.

Abdullah Cevdet, Şîme-i Muhabbet, İctihad , no 89, sf. 1979-1984.

Abdullah Cevdet, İran Nereye Gidiyorsun?, İştihad [ictihad], sayı 106, 15 Mayıs 1330, sf. 105-108.

Abdullah Cevdet, İnkilab Şehrayini, İştihad [ İctihad ], sayı 114, 10 Temmuz 1330, sf. 257-259.

Abdullah Cevdet, Şehzade Şeyhürreis Efendiyle Mülakat , İctihad , sayı 126, 15 Kanunusani 1330, sf. 447-451.

Abdullah Cevdet, Rahip Jean Melye, İctihad , sayı 127, 30 Kanunusani 1330, sf. 468-471.

Abdullah Cevdet, Mezheb-i Bahaullah: Din-i Ümem, İctihad , sayı 144, 1 Mart 1922, sf. 3015-3017.

Abdullah Cevdet, Tarihten Bir Sayfa-i Hûnîn: Sen Bartelmi, İctihad , sayı 147, 15 Nisan 1922, sf. 3069- 3073.

Abdullah Cevdet, Dumlupınar- Gazi Mustafa Kemal Paşa, İctihad , sayı 170, 1 Teşrinievvel 1924, sf. 3429-3431.

Abdullah Cevdet, Maziyi Yaşatmak Gayreti, İctihad , sayı 175, 1 Mart 1925, sf. 3509-3411.

Abdullah Cevdet, Din ve Terbiye-i Vicdaniye, İctihad , sayı 197, 1 Şubat 1926, sf. 3861-3863.

Abdullah Cevdet, Latin Harfleri Hakkında, İctihad , sayı 204, 16 Mayıs 1925, sf. 3973-75.

Abdullah Cevdet, Kanun-ı Medeni ve Adliye Vekilimiz , İctihad , sayı 204, 1 Haziran 1925, sf. 3989- 3992.

Abdullah Cevdet, Bize Lazım Olan Felsefe, İctihad , sayı 327, 15 Ağustos 1931, sf. 5523-5524.

Abdullah Cevdet, Tayyare Donanması, İctihad , 238, 15 Teşrinievvel 1927, sf. 4560-4562.

Abdullah Cevdet, Felsefî Tahlil , İctihad , sayı 342, 1 Nisan 1932, sf. 5690-5691.

Abdullah Cevdet, Gençlerimizi Energieye Davet, İctihad , sayı 320, 1 Mayıs 1931, sf. 6439-6443

Abdullah Cevdet, Din, Dua ve Halk, İctihad , sayı 338, 1 Şubat 1932, sf. 5651-5653.

Bakar, Osman, Classification of Knowledge in Islam , United Kingdom, 1998.

Berkes, Niyazi, Türkiyede Çağdaşlaşma , yay. hzl., Ahmet Kuyaş, İst., 2002, II. bsm., YKY.

Bulut, Yücel, Osmanlıdan Cumhuriyete Pozitivizm, Terakki ve Batılılaşma Meselelerine Dair, İ.Ü. Edebiyat Fakültesi Sosyoloji Dergisi -İlerleme Özel Sayısı -, sayı 19, 2009/2, sf. 151-166.

Celal Nuri, Abdullah Cevdete Dair, İctihad , sayı 358, sf. 5892-5893.

Cevizci, Ahmet, Bacon, Francis mad., Felsefe Sözlüğü , İst. 1999, III. Bsm, Paradigma Yay., sf. 96-97.

Deniz, Faruk, Osmanlı-Türkiye Batılılaşmasının Kararsızlığı: Köhne Geçmiş Şanlı Gelecek, Dîvân , 2005/2, sayı 19, sf. 61-115.

Doğan, Atila, Osmanlı Aydınları ve Sosyal Darwinizm , İst., 2006, İstanbul Bilgi Üniversitesi Ya y.

Doktor Cemil, - Evlâd ve Ahfâda Yadigâr- Mahşerde Bir Hutbe , İst. 1331, Matbaa-i İctihad, II.bsm.

Duralı, Ş. Teoman, Çağdaş Küresel Medeniyet , İst., 2000, Dergah Yay.

Duralı, Ş. Teoman, Sorun Çağının Anatomisi , yay. hzl. M. Sabri Genç, İst., 2009, Şule Yay.

Emin Feyzi, İlim ve İrade -Maddiyyûn Mezhebinin Reddini Muhtevidir -, yay. hzl. Ali Utku- Uğur Köroğlu, Konya, 2012, Çizgi Yay.

Ersoy, Mehmet Âkif, Safahât , hzl. M. Ertuğrul Düzdağ, İst. 1991, İz Yay.

Gökberk, Macit, Felsefe Tarihi , İst. 1998, 9.bsm., Remzi Yay.

Günenç, Mehmet, Modern Aklın Özerkliği, İslâm Araştırmaları Dergisi , sayı 23, sf. 59-74.

Hanioğlu, Şükrü, Bir Siyasal Düşünür Olarak Abdullah Cevdet ve Dönemi , İst. 1981, Üçdal Neşr.

Hanioğlu, Şükrü,Osmanlıdan Cumhuriyete Zihniyet Siyaset ve Tarih , İst., 2006, Bağlam Yay.

Hanioğlu, Şükrü, Abdullah Cevdet Bey ve Fünûn ve Felsefe , (Abdullah Cevdet), Fünûn ve Felsefe ve Felsefe Sânihâları içinde, yay. hzl. Nevzat H.Yanık-Ali Utku, Konya, 2009, Çizgi Yay., sf. 11-29.

Hanioğlu, Şükrü, Felsefesiz Bir Toplumun Felsefe Olmayan Felsefesinin İlmihali: Madde ve Kuvvet, Louis Büchner , Madde ve Kuvvet içinde , çev. Bahâ Tevfik-Ahmed Nebil, yay. hzl., Kemal Kahramanoğlu, Ali Utku, Konya, 2012, Çizgi Felsefe Yay., sf. 19-33.

Hanioğlu, Şükrü, II. Meşrutiyet Dönemi Garbcıları: Yeni Bir Ethic Yaratma Fikri, Türkiye Günlüğü , Mayıs 1989, sayı 2, sf. 23-26.

Hanioğlu, Şükrü, Batılılaşma mad., Diyanet İslâm Ansiklopedisi , cilt, 5, sf. 148-152.

Hanioğlu, Şükrü, Batıcılık mad., Tanzimatta Cumhuriyete Türkiye Ansiklopedisi , İst., 1985, İletişim Yay., cilt 5, sf. 1382-1388.

Hocaoğlu, Durmuş, 19. yy. Sonu ve 20. Yüzyıl Başları Osmanlı Türk Düşüncesinde Ateistik ve Fideistik Pozitivizm ve Siyantizme Bir Örnek Olmak Üzere İki Farklı Kozmos Anlayışı, Yeni Türkiye , yıl 6, sayı 33, Mayıs Haziran 2000, sf. 228-245.

İbrahim Temonun İttihad ve Terakki Anıları , Arba Yay., İst., 1987

Kafadar, Osman, Türkiyede Kültürel Dönüşümler ve Felsefe Eğitimi , İst., 2000, İz Yay.

Kara, İsmail, Din ile Modernleşme Arasında , İst., 2003, Dergah Yay.

Kara, İsmail,, Yeni Zamanların İki Muhataralı Kavramı: Islah ve Taklid, İslâm, Gelenek ve Yenileşme içinde , İst., 1996, Türkiye Diyanet Vakfı Yay., sf. 121-127.

Karabıyık Barbarosoğlu, Fatma , Modernleşme Sürecinde Moda ve Zihniyet , İst. 1995, İz Yay.

Karaböcek, Can, Türk Düşüncesinde Büchner Etkisi ya da Felsefenin Sefaleti, Kutadgubilig , sayı 22, sf. 159-172.

Karakuş, Rahmi, - 1908-1933 Türkiyede Felsefenin Kavranışı ve Bu Kavranışta Dinin Konumu- Felsefe Serüvenimiz , İst. (ts), Seyran Yay.

Kavak, Özgür,Modern İslâm Hukuk Düşüncesi - Reşit Rıza Örneği -, İst. 2011, Klasik Yay.

Kılıçzade Hakkı, Pek Uyanık Bir Uyku, İctihad , sayı 55, 21 Şubat 1328, sf. 1226-28; a.g.m., sayı 57, 7 Mart 1329, sf. 1261-1264.

Korlaelçi, Murtaza,Pozitivizmin Türkiyeye Girişi , Ankara, 2002, Hece Yay.

[Muhammed Ghuri],Müslümanlar Uyanın: İkâz-ı Müslim -Fuzalây-ı İslâmdan Bir Zâtın 1903 Tarihinde Kaleme Aldığı Eserden Mütercemdir -, çev. Abdullah Cevdet, Matbaa-i İctihad, Mısır, (ts).

Namık Kemal,Osmanlı Modernleşmesinin Meseleleri-1 , hzl. İsmail Kara, Nergis Yılmaz Aydoğdu- İst., 2005, Dergah Yay.

Nasr, Seyyid Hüseyin, Bilgi ve Kutsal , çev. Yusuf Yazar, İst. 1999, İz Yay.

Sarıkaya, Yaşar, Osmanlı Medreselerinin Gerilemesi Meselesi: Eleştirel Bir Değerlendirme Denemesi, İslâm Araştırmaları Dergisi , sayı 3, 1999, sf. 23-39.

Skirbekk, Gunnar-Gilje, Nils, Antik Yunandan Modern Döneme Felsefe Tarihi , çev. Emrah Akbaş, Şule Mutlu, İst., (ts), Üniversite Kitabevi.

Şehbenderzâde Filibeli Ahmet Hilmi, Huzur-ı Akl ü Fende Maddiyyûn Meslek-i Dalâleti , yay. hzl. E. Erbay - A. Utku, Konya, 2012, Çizgi Yay.

Ülken, Hilmi Ziya,Türkiyede Çağdaş Düşünce Tarihi , İst. 1998, Ülken Yay.

Ülken, Hilmi Ziya,Türk Tefekkürü Tarihi,İst., 2004, YKY