Taşköprîzâde ahmed efendi'nin (ö. 968/1561) sūretu'l-halâs fî tefsîri sûreti'l-ihlâs adlı eseri: sunuş, tahkik, tercüme * –

Bu makalede Osmanlı Devletinin siyasî ve ekonomik olarak en güçlü olduğu XVI. yüzyılda yaşamış devrinin en önemli âlimlerinden biri olan Taşköprîzâde Ahmed Efendi (ö. 968/1561)nin Sūretül-halâs fî Tefsîri sûretil-İhlâs adını taşıyan müstakil İhlâs sûresi tefsirinin ilmî neşri (tahkîki) yer almaktadır .İlmî neşri yapılan metinle birlikte tefsirin Türkçe tercümesi ve tefsirin tanıtıldığı kısa bir giriş yer almaktadır

Taskopruzade ahmed efendi’s (ö. 968/1561) sūretu’l-halâs fî tefsîri sûreti’l-ihlâs: introduction, enquiry, translation

This article includes critical edition on commentary of the surah al-Ikhlas be longs to Tashkoprizade Ahmed Efendi who one of the outstanding scholars of Ottoman Empires lived in XVI. century. In addition to critical edition a short introduction and Turkish translation of the commentary are located in this article.

___

el-Âsi, Hasan, et-Tefsîru’l-Kur’âni ve’l-Lugatu’s-Sufiyye fî Felsefeti İbn Sînâ , Beyrut 1983.

Aktepe, M. Münir, “Taşköprüzâde”, İslâm Ansiklopedisi , XII/43.

Ali b. Bâlî, el-Ikdü’l-Manzûm fî Zikri Efâdıli’r-Rûm , Beyrut: Dârü’l-Kitâbi’l-Arabî, 1975.

Atâî, Hadâiku’l-Hakâik fî Tekmileti’ş-Şekâik (Zeyl-i Şekâik) , İstanbul: [y.y.], 1268.

Bağdatlı İsmail Paşa, İzahü’l-Meknun fî Zeyli ala Keşfi’z-Zünun an Esami’l-Kütüb ve’l-Fünun, haz. Şerefettin Yaltkaya, Kilisli Rifat Bilge, 2. bs., İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı, 1972.

Bağdatlı İsmail Paşa, Hediyyetü’l-Ârifîn, Esmaü’l-Müellifin ve Âsârü’l-Musannifîn, haz. Kilisli Rifat Bilge, İbnülemin Mahmûd Kemal İnal, Avni Aktuç, Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı, 1955.

Buhârî, Muhammed b. İsmail, el-Camiu’s-sahîh , İstanbul t.y. Bursalı Mehmed Tahir, Osmanlı Müellifleri , İstanbul: Matbaa-i Amire, 1333.

Bolay, Süleyman Hayri, “Akseki, Ahmet Hamdi”, DİA, II/293.

Brockelman, Carl, Geschichte der Arabischen Litteratur: zweite den supplementbanden ange -passte auflage, Leiden: E. J. Brill, 1943.

Cerrahoğlu, İsmail, Tefsir Usulü, Ankara, 1993.

Davudî, Şemseddin Muhammed b. Ali b. Ahmed, Tabakâtü’l-Müfessirîn , thk. Ali Muhammed Ömer, Kahire, 1972/1392.

ed-Debbağî, Ahmed el-Maraşî, Hâşiye alâ Tefsiri Sûreti’l-İhlâs li-İbn Sînâ , Süleymaniye Kütüphanesi, Çelebi Abdullah Bölümü nr. 273, vr. 148a-156b.

Devvânî, Ebu Abdillah Celaleddin Muhammed b. Esad, Tefsiru Sûreti’l-İhlâs, Süleymaniye Kütüphanesi Hamidiye Bölümü nr. 1441, vr. 131b-137b.

Ebu’l-Abbas Abdullah b. Abbas b. Abdilmuttalib Kureşi, Mesailu Nafi b. el-Ezrak an Abdillah b. Abbas , thk. Mahmud ed-Dali, Kıbrıs, 1993/1413.

Fazlıoğlu, İhsan, “Ahmed Efendi (Taşköprülüzade)”, Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi , İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 1999, I/122-124.

Gazzâlî, Ebu Hamid Muhammed b. Muhammed, Cevâhirü’l-Kur’ân ve düreruhu , Beyrut, 1990.

Güney, Ahmet Faruk, İbn Sînâ’dan Elmalılı’ya İhlas Sûresi Felsefî Tefsir Geleneği, –Bir Var lık İdrakinin Zemini Olarak İhlas Sûresi Tefsiri–, (Basılmamış Doktora Tezi) Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 2008.

Hâdimî, Ebu Said Mehmed b. Mustafa, Hâşiye alâ Tefsiri Sûreti’l-İhlas li-İbn Sînâ, Süleymaniye Kütüphanesi Kasidecizâde Bölümü nr. 671, vr. 48b-57b.

el-Hatib, Abdullah Abdurrahman, “Tefsiru Sûreti’l-İhlas li’ş-Şeyh Ebi Ali el-Hüseyin b Abdillah b. Sina”, Mecelletu’ş-Şeria ve’d-Dirasâti’l-İslâmiyye , 1423/2002, XVII/51, s. 21-104.

İbn Kesir, Ebu’l-Fida İsmail b. Ömer, Tefsiru’l-Kur’ani’l-Azim, Beyrut, 1415/1994.

İbn Nedim, el-Fihrist , thk. Rıza Teceddüd, Tahran: [y.y.], 1971.

İbn Sînâ, Ebu Ali Hüseyin b. Abdillah, “Tefsiru Sûreti’l-İhlas li’ş-Şeyh Ebi Ali el-Hüseyin b Abdillah b. Sina”, thk. Abdullah Abdurrahman el-Hatib, Mecelletu’ş-Şeria ve’d-Dirasâ ti’l-İslâmiyye , 1423/2002, XVII/51, s. 21-105.

İbn Sînâ,eş-Şifa, el-İlahiyyât , thk. el-Eb Kanavâti, Said Zayid, [t.y., y.y.].

İbn Sînâ,er-Risâletu’l-arşiyye fi hakâiki’t-tevhid ven’n-nubuvve ,thk. İbrahim Hilal, [t.y., y.y.].

Janssens, Jules, “Avicenna and the Qur’an: a Survey of His Qur’anic Commentaries”, İnstitud Doninicain D’études Orientales Ducare, 2004, sy. 25-26, s. 177-192.

Kâtip Çelebi, Hacı Halife Mustafa b. Abdullah, Keşfü’z-zünun an esami’l-kütüb ve’l-fünun ,I-II, haz. M. Şerefettin Yaltkaya, Kilisli Rifat Bilge, İstanbul, 1971.

Mehmed Mecdî Efendi, Tercüme-i Şekâiki’n-Nu‘mâniyye , İstanbul: Dârü’t-Tıbâati’l-Amire, 1269.

Mehmed Süreyya Bey, Sicill-i Osmânî , İstanbul, 1308.

Müstakimzade Süleyman Sadeddin Efendi, Tuhfe-i Hattâtîn , nşr. İbnülemin Mahmud Kemal, Ankara: Türk Tarih Encümeni, 1928.

Okumuş, Mesut, Kur’an’ın Felsefî Okunuşu; İbn Sînâ Örneği , Ankara, 2003.

Râzî, Ebû Abdullah Fahreddin Muhammed b. Ömer Fahreddin, et-Tefsirü’l-Kebîr: Mefâtihu’l- Gayb , Beyrut, 1990/1411.

Sezgin, Fuad, Geschichte des Arabischen schrifttums: Qur’anwissenchaften, hadit geschichte, fıqh, dogmatik, mystik , Leiden: E. J. Brill, 1967.

Sürün (Süruri) Ahmet, Taşköprizade Ahmed Efendi’nin Tefsir Risaleleri , (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 2002.

Süruri,Ahmet,Taşköprizâde’nin el-Meâlimi ve Kelamî Görüşleri, (Basılmamış Doktora Tezi), Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 2011.

Suyûtî, Celaluddin,Lubabu’n-Nukûl fi Esbabi’n-Nuzûl , Beyrut, 1994/1411.

Şemseddin Sami,Kamûsü’l-A‘lâm, İstanbul: Mihran Matbaası, 1311. Taşköprüzâde, İsamuddin Ebu’l-Hayr Ahmed Efendi, Mevzuâtu’l-ulûm (çev. Kemaleddin Muhammed Taşköprüzâde), Dersaadet 1313.

Şemseddin Sami,Şakâiku’n-Nu‘mâniyye fi Ulemâi’d-Devleti’l-Osmâniyye, nşr. Ahmed Subhi Furat, İstanbul, 1985.

Tirmizî, Ebû İsâ Muhammed b. İsâ, Sünen, Riyad, [t.y].

Uğur, Ali,Taşköprizâde Ahmed İsameddin Ebu’l-Hayr Efendi: Hayatı, Şahsiyeti, Eserleri ve İlmî Görüşleri, (Basılmamış Doçentlik Tezi), Atatürk Üniversitesi İslâmî İlimler Fakültesi, Erzurum, 1980.

Vâhidî, Ebu’l-Hasen Ali b. Ahmed, Esbabu’n-Nuzûl , Beyrut, 1994/1411.

Yaltkaya, Şerefeddin, “Tefsir-i Sûre-i İhlas li-İbn Sînâ”, Sırat-ı Müstakim, V/106, sy. 21-25.

Yusuf Şevki Yavuz, “Taşköprizâde Ahmed Efendi”, DİA , İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 2011, XL/151-152.

Zemahşerî, Ebu’l- Kasım Carullah, Muhammed b. Ömer, el-Keşşâf an Hakâikı Gevâmıdı’t- Tenzîl ve Uyûni’l-Ekâvîl fi Vucûhi’t-Tevil, Beyrut, 1995.

Zirikli, Hayreddin,el-Alâm, Beyrut: Dârü’l-İlm li’l-Melayin, 1984.