Türkiye’de Medyanın Dönüşümünün Ardındaki İtki: İslamcı Burjuvazi

Bu çalışmada amaçlanan, Türkiye medyasının Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP) ile beraber geçirdiği dönüşümü, maddi temeller göz önünde tutarak incelemektir. Bu açıdan mevcut çalışmanın temel tezi, medya ortamında gerçekleşen değişim/dönüşümlerin ancak maddi temelleri vurgulanarak anlaşılabileceğidir. Makale, gelişimine 1970’lerde başlayan 1980’ler ve 1990’lardaki ulusal ve uluslararası politikalara baŞlı olarak sermaye birikimini iyiden iyiye artıran İslamcı burjuvaziyi Türkiye medya ortamının değişim/dönüşümünde temel etmen olarak görmektedir. 2002 yılında AKP’nin iktidara gelmesiyle beraber ekonomik ve siyasal olarak daha etkin bir konuma ulaşan İslamcı burjuvazi, iktidarla kurduğu ilişkiler neticesinde medya sektörünü de toplumun diğer parçaları gibi radikal bir şekilde dönüştürmüştür. Çalışma, medyanın mülkiyet ve kontrol ilişkilerinin, 2018 yılına gelindiğinde, hem İslamcı burjuvazi hem de AKP’nin farklı yöntemlerle yanına çektiği iktidar yanlısı Batıcı-laik burjuvazi vesilesiyle değiştirişini ortaya koymuştur. iktidar-medyasermaye arasındaki karmaşık ilişkiyi tarihsel/toplumsal bağlamından koparmayarak inceleyecek makalede eleştirel ekonomi politik yaklaşım kalkış noktası yapılacaktır. Böylece mevcut çalışma, AKP döneminde değişen/dönüşen medya ortamını İslamcı burjuvaziye değinerek açıklayacaktır. Medyanın dönüşümünü maddi temellere dayandırarak açıklamaya çalışacak makale, medyanın ekonomik yapıyla olan bağını ortaya çıkaracaktır. Bu kavrayış, makaleyi ana akım iletişim çalışmalarının perspektifinin ötesine taşıyacaktır. AKP ile beraber 2002’den beri dönüşen medyanın bütünsel bir bakış açısıyla irdelenmesi çalışmanın temel amacını oluşturmaktadır. Çalışmanın önemi ve alana katkısı da buradan ileri gelmektedir.

The Underlying Urge of the Transformation of Media in Turkey: Islamist Bourgeoisie

The aim of this study is to examine the transformation of Turkey’s media in conjunction with Justice and Development Party (AKP) polity in consideration of material basis. In this respect, the main argument of the study is that the transformations can only be understood by emphasizing their material basis. The article considers Islamist bourgeoisie, which has started to develop in 1970s and has thoroughly increased its capital accumulation in 1980s and 1990s depending upon national and international policies, as a main factor affecting the transformation of Turkey’s media environment. Islamist bourgeoisie, which has become to a more effective position as politically and economically with AKP’s coming to power in 2002, has transformed radically the media industry as well as other parts of society as a result of relations established with political power. The study reveals that, by the year 2018, media ownership and control relationships have changed through the actions of both the Islamist bourgeoisie and the pro-government Western-oriented secularist bourgeoisie, which has forced into alliance through various methods. The article that examines the complex relationship between power, media and capital makes the critical political economy approach as a starting point. Thus it reveals the connection of the media with the economic structure. Such comprehension will carry the article beyond the perspective of mainstream communication studies. The main purpose of the study is to scrutinize the media, which has been transformed since 2002 with the AKP, from a holistic point of view. The importance and the contribution of this study is proceed from here.

PDF

___

Adaklı, Gülseren (2009). “Türk Medyasında AKP Etkisi.” AKP Kitabı: Bir Dönüşümün Bilançosu. İlhan Uzgel ve Bülent Duru (der.) içinde. Ankara: Phoenix.
Adaklı, Gülseren (2014). “Medya Sermayesi ve Ultra-çapraz Bütünleşmeler.” Perspectives (8): 18-24.
Ay, Merve (2017). “ Güçlü Türkiye’ye İnanıyoruz- Abdurrahman Kaan ile Röportaj.” Çerçeve (81): 62-67.
Baykara, Halid (2012). Katılım Bankalarında Etkinlik ve Verimlilik Analizi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tokat.
Bayralı, Önsel Gürel (2018). “Yeni Türkiye’nin Yeni Statları: Yeni-muhafazakâr İktidar Blokunun Hegemonya İnşasının Kısa Bir Hikâyesi.” Birikim, 345-346: 176-190.
Özkan, Mustafa (2015). “MÜSİAD’da Emekli Olmak Yoktur- Ömer Bolat’la Röportaj.” Çerçeve (68): 36-40.
Bora, Tanıl (2017). Cereyanlar Türkiye’de Siyasi İdeolojiler. İstanbul: İletişim.
BuĞra, Ayşe ve Osman Savaşkan (2015). Türkiye’de Yeni Kapitalizm İstanbul: İletişim.
Can, Metin (2016). “MÜSİAD Kabına SıĞmadı.” 04.05.2016.
https://www.sabah.com.tr/ekonomi/2016/05/04/musiad-kabina-sigmadi. Erişim tarihi: 04.05.2018.
cnnturk.com (2006). “TGRT ABD’li Medya Devi Murdoch’a Satıldı.” 24.07.2006 https://www.cnnturk.com/2006/ekonomi/sirketler/07/24/tgrt.abdli.medya.devi.murdocha.satildi/205612.0/index.html. Erişim tarihi: 08.05.2018.
Çam, Aydın ve İlke anlıer Yüksel (2015). “Türkiye’de Medyanın 2002 Sonrası Dönüşümü: Ekonomi Politik Bir Yaklaşım.” Neoliberal Muhafazakâr Medya. Uraz Aydın (der.) içinde. İstanbul: Ayrıntı.
deik.org.tr. “DEİK Hakkında.” https://www.deik.org.tr/deik-deik-hakkinda. Erişim tarihi: 07.05.2018.
Demir, Sevtap (2013). Türkiye’de 2001 Yılı Sonrasında Medya-İktidar İlişkileri ve
Gazetecilik Pratiklerine Yansıması. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Ankara.
Eder, Mine (2015). “AKP’nin Politik Ekonomisi ve Ötesi.” Türkiye’de Yeni İktidar Yeni Direniş. Yahya Madra (der.) içinde. İstanbul: Metis.
Ekzen, Nazif (2009). “AKP İktisat Politikaları.” AKP Kitabı: Bir Dönüşümün Bilançosu.İlhan Uzgel ve Bülent Duru (der.) içinde. Ankara: Phoenix.
emlakkulisi.com (2014). “ASKON ube Sayısı 30’a Ulaşacak!” 20.11.2014. https://emlakkulisi.com/askon-sube-sayisi-30a-ulasacak/312462. Erişim tarihi: 07.05.2018.
ErdoĞan, Recep Tayyip (2003). Konuşmalar. Ankara: Öncü.
evrensel.net (2018). “DoĞan Yayın Holding, Demirören’e Satıldı.” 21.03.2018. https://www.evrensel.net/haber/348215/dogan-yayin-holding-demirorene-satildi-erdogan-demiroren-kimdir. Erişim tarihi: 11.05.2018.
gazetevatan.com (2008). “Ethem Sancak, Star’ın Tek Patronu Oluyor.” 09.05.2008. http://www.gazetevatan.com/ethem-sancak--star-in-tek-patronu-oluyor-177479-ekonomi/ Erişim tarihi: 08.05.2018.
Golding, Peter ve Graham Murdock (2002). “Kültür, İletişim ve Ekonomi Politik.” Çev., Beybin KejanlıoĞlu Medya Kültür Siyaset. Süleyman İrvan (der). içinde. Ankara: Alp.
haberturk.com (2011). “Star televizyonu satıldı!” 18.10.2011. http://www.haberturk.com/ekonomi/makro-ekonomi/haber/680447-star-televizyonu-satildi. Erişim tarihi: 08.05.2018.
Hoş, Mustafa (2014). Abluka. İstanbul: Destek.
Hoşgör, Evren (2014). “İslami Sermaye.” Neoliberalizm, İslamcı Sermayenin Yükselişi ve AKP. Neşecan Balkan vd. (der.) içinde. İstanbul: Yordam. hurriyet.com.tr (2005). “Star TV DoĞan Grubu’na Devredildi.” 17.11.2005. http://www.hurriyet.com.tr/ekonomi/star-tv-dogan-grubuna-devredildi-3533633. Erişim tarihi: 08.05.2018.
hurriyet.com.tr (2007). “TMSF atv ve Sabah’a El Koydu.” 02.04.2007.
http://www.hurriyet.com.tr/ekonomi/tmsf-atv-ve-sabaha-el-koydu-6248828. Erişim tarihi: 09.05.2028.
hurriyet.com.tr (2017). “DEİK’te Yönetim Kurulu Başkanı DeĞişti.” 23.09.2017. http://www.hurriyet.com.tr/ekonomi/son-dakika-deikin-yeni-yonetim-kurulu-baskani-nail-olpak-oldu-40588260. Erişim tarihi: 07.05.2018.
ihlas.com.tr. “Hakkımızda.” http://www.ihlas.com.tr/hakkimizda. Erişim tarihi:08.05.2018.
kalyongrup.com.tr. “Tamamlanan Projeler.” http://www.kalyongrup.com/tr-tr/projeler/tamamlanan-projeler.aspx. Erişim tarihi: 06.05.2018.
MavioĞlu, ErtuĞrul (2012). Cenderedeki Medya Tenceredeki Gazeteci.İstanbul:İthaki.
milliyet.com.tr (2010). “Muhafazakâr Yükseliş.” http://www.milliyet.com.tr/ muhafazakar-yukselis-ekonomi-1269129/. Erişim tarihi: 07.05.2018.
MÜSİAD. http://www.musiad.org.tr/tr-tr/musiadla-tanisin. Erişim tarihi: 24.04.2018.
ntv.com.tr (2013a). “3. Havalimanına 22 milyar 152 milyon Euro.” 03.05.2013.
https://www.ntv.com.tr/ekonomi/3-havalimanina-22-milyar-152-milyon-euro,wTkoPt6GPEu4paYJo9AJnQ. Erişim tarihi: 06.05.2018.
ntv.com.tr (2013b). “TMSF 10 şirkete daha el koydu.” 24.05.2013. https://www.ntv.com.tr/ekonomi/tmsf-10-sirkete-daha-el-koydu,ZDVgL_Vx90O5l5G0XqbvbA. Erişim tarihi: 11.05.2018.
Öztürk, Özgür (2014). “Türkiye’de İslamcı Büyük Burjuvazi.” Neoliberalizm, İslamcı Sermayenin Yükselişi ve AKP. Neşecan Balkan vd. (der.) içinde. İstanbul: Yordam.
sabah.com.tr (2012). “3. Köprü İhalesi Sonuçlandı.” 29.05.2012. https://www.sabah.com.tr/ekonomi/2012/05/29/3-kopru-ihalesi-sonuclandi. Erişim tarihi: 06.05.2018.
Savran, Sungur (2014). “İslamcılık, AKP, Burjuvazinin İç Savaşı.” Neoliberalizm, İslamcı Sermayenin Yükselişi ve AKP. Neşecan Balkan vd. (der.) içinde. İstanbul: Yordam.
Sazak, Derya (2014). Batsın Böyle Gazetecilik. İstanbul: Boyut.
Sönmez, Mustafa (2009). “2000’ler Türkiye’sinde AKP Hâkim Sınıflar ve İç Çelişkileri.” AKP Kitabı: Bir Dönüşümün Bilançosu. İlhan Uzgel ve Bülent Duru (der.) içinde. Ankara: Phoenix.
Sönmez, Mustafa (2014). AKP-Cemaat Çatışmadan Çöküşe. Ankara: NotaBene.
Sözeri, Ceren (2015). Türkiye’de Medya-İktidar İlişkileri: Sorunlar ve Öneriler. İstanbul: İstanbul Enstitüsü.
sputniknews.com (2017). “Ethem Sancak’ın Es Medya Grubu’nu Kime SattıĞı Belli Oldu.” 17.08.2017. https://tr.sputniknews.com/turkiye/201708171029737827-ethem-sancak-es-medya-kime-satti/. Erişim tarihi: 11.05.2018.
star.com.tr (2013). “ATV’yi Satın Alan Kalyon İnşaat Kimindir?” 20.12.2013. http://www.star.com.tr/ekonomi/atvyi-satin-alan-kalyon-insaat-kimindir-haber-818830/. Erişim tarihi: 06.5.2018.
Süzer, ErdoĞan (2017).“TÜSİAD DEİK’ten Çıkarıldı.” 27.11.2017. https://www.sozcu.com.tr/2017/ekonomi/ekonomi-bakanligi-surpriz-bir-adim-atti-tusiadi-deikten-cikardilar-2106647/. Erişim tarihi: 07.05.2018.
Şener, Nedim (2008). “Kanal 7 Sunar.” 30.09.2008. http://www.milliyet.com.tr/kanal---sunar-/guncel/haberdetayarsiv/30.09.2008/ 997527/default.htm. Erişim tarihi: 08.05.2018.
Şık, Ahmet (2017). Paralel Yürüdük Biz Bu Yollarda.İstanbul: Kırmızı Kedi. Tanyılmaz, Kurtar (2014). “Türkiye Büyük Burjuvazisinde Derin Çatlak.”
Neoliberalizm, İslamcı Sermayenin Yükselişi ve AKP. Neşecan Balkan vd. (der.) içinde. İstanbul: Yordam.
Tanyılmaz, Kurtar (2017). “Türkiye Egemen Sınıfının Yapısında Dönüşüm.” Devrimci Marksizm (30-31):87-114.
Temelli, Ceyhun (2015). “Müsiad’ın Söylem ve Pratiklerinde İslam ve Kapitalizm İlişkisi.” Ardahan Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi (2): 45-52.
t24.com.tr (2014). “ErdoĞan, Sabah ve ATV’yi Satın Alan Kalyoncu’nun DüĞününe Katıldı.” 31.01.2014. http://t24.com.tr/haber/erdogan-sabah-ve-atvyi-satin-alan-kalyoncunun-dugunune-katildi,249934. Erişim tarihi: 06.5.2018.
yenisafak.com (2008). “Kral TV ve Kral FM’i DoĞuş Grubu Aldı.” 19.06.2008. https://www.yenisafak.com/politika/kral-tv-ve-kral-fmi-dogus-grubu-aldi-123925. Erişim tarihi: 08.05.2018.
Yurttadur, Mustafa ve Demirbaş, Hayati (2017). “Türkiye’de Bulunan Katılım Bankaları ve Özel Sermayeli Mevduat Bankalarının Finansal Performanslarının Karşılaştırılması.” İstanbul Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 4(2):89-117.
YSK (2017a). “27 Mart 1994 Tarihinde Yapılan Mahalli İdareler Genel Seçimi.” http://www.ysk.gov.tr/tr/27-mart-1994-mahalli-idareler-genel-secimi/2804. Erişim tarihi: 06.06.2018.
YSK (2017b). “1983-2007 Yılları Arası Milletvekili Genel Seçimleri.” http://www.ysk.gov.tr/tr/1983-2007-yillari-arasi-milletvekili-genel-secimleri/3008. Erişim tarihi: 06.06.2018.