Türkiye’de Kalkınma Yaklaşımı Çerçevesinde Radyo-Televizyon Yayıncılığı Politikasında Dönüşüm: Kalkınma Planlarında Yayıncılık Politikası

Özellikle İkinci Dünya Savaşı sonrası dönemde azgelişmiş ülkelerin kalkınma sorunu yoğun bir biçimde tartışılmaya başlanmıştır. Bu ülkelerde modernleşme ve kalkınma için radyo ve televizyon yayıncılığının geliştirilmesi ve yaygınlaştırılmasına büyük önem atfedilmiştir. Türkiye’de de 1960’lardan itibaren planlı kalkınma dönemine girilmiş, radyo ve televizyon yayıncılığı planlı kalkınma çalışmalarının önemli bir parçasını teşkil etmiştir. Yayıncılık politikasındaki değişim ihtiyacı 1970’lerin ikinci yarısında belirginleşmiştir. Kalkınma paradigması etrafındaki çekişmeler Dördüncü Beş Yıllık Kalkınma Planı döneminde yeni yayıncılık politikasının yönüne dair iki farklı perspektifi ortaya çıkarmıştır. 1980 sonrası dönemde kalkınma paradigmasındaki köklü dönüşüm, radyo ve televizyon yayıncılığı politikasına da yansımıştır. 1970’lerin ikinci yarısında başlayan yeni dönemin pazar yönelimli, serbest piyasacı, küreselleşmeci politikaları çerçevesinde yayıncılık politikası da dönüşüme uğramıştır. Söz konusu dönüşüm süreci planlama belgelerine yansımıştır. Bu kapsamda, bir kırılmaya işaret eden Dördüncü Beş Yıllık Kalkınma Planı ile gerçekleşecek olan değişimin yeni yönünün yansıdığı Beşinci ve Altıncı Beş Yıllık Kalkınma Planları yayıncılık politikasındaki dönüşümün anlaşılması amacıyla incelenmiştir. Kalkınma paradigmasındaki köklü dönüşümle yayıncılık politikasında yaşanan dönüşüm arasındaki ilişki tarihsel karşılaştırmalı yaklaşımla sorgulanmıştır.

The Transformation of the Policy of Radio-Television Broadcasting on The Development Approach in Turkey: Broadcasting Policy in Development Plans

The development problems of less developed countries have especially been discussed intensively after World War II. The great importance was attributed to growth and dissemination of radio and television for modernization and development in these countries. The planned development period started also in Turkey in 1960s. Radio and television have been an important part of the planning from this date. The necessity of change in broadcasting policy became apparent in the second half of the 1970s. The controversy took place around the development paradigm has produced two different perspectives on the direction of the new broadcasting policy during the Fourth Five Year Development Plan period. The radical transformation of the development paradigm in the 1980s also reflected in the politics of radio and television broadcasting. The neoliberal, market oriented globalization policies of new era which was started in the second half of the 1970s have also transformed the broadcasting policy. The transformation process reflected in planning documents. In this regard, this study covers the period between the Fourth Five Years Plan in which the need for change in broadcasting emerged and the Fifth and Sixth Five Years Plan in which the new direction of change that will occur fully reflected. This development plans are examined to understand the transformation in broadcasting policy. The relationship between radical transformation in the development paradigm and in the broadcasting policy has been questioned by historical comparative approach.

PDF

___

Yenal, Oktay (2010). “Planlamaya Dair: Dünyada ve Türkiye’de İktisadi Planlama Kuram ve Uygulamaları.” Türkiye’de Planlamanın Yükselişi ve Çöküşü 1960-1980 . E. Türkcan (der.) içinde. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi. 511-526.
Uçar, Aslı Yılmaz (2016). “Türkiye’de Stratejik Planlamanın Kuruluş Süreci Üzerinden Planlamada Dönüşümün Çözümlenmesi.” Mülkiye Dergisi . 40 (2): 5-42.
Uçar, Aslı Yılmaz (2014). “Kapitalizmde Planlama: Tarihsel ve Toplumsal Çözümleme.” Amme İdaresi Dergisi. 47 (3): 43-68.
Tuğrul, Semih (1975), Türkiye’de Televizyon ve Radyo Olayları . İstanbul: Koza.
TRT (1966). Türkiye Radyo Televizyon Kurumu 1966 Yılı Çalışma Programı ve Bütçesi. Ankara. TRT.
Topuz, Hıfzı (1977). “Radyo ve TV’yi Bir An Önce Hükümetin Elinden Kurtarmak Gerek.” Milliyet , 28 Mayıs: 5.
Topuz, Hıfzı (1976), “TRT özerkliğini kaybederken İtalyan Radyo ve Televizyonu özerk yönetime geçti.” Milliyet , 08 Haziran: 5.
Tekeli, İlhan (2014). “1970’ler Türkiyesinde Modernleşme ve Planlama.” Modernizmin Yansımaları: 70’li Yıllarda Türkiye . R. F. Barbaros ve E. J. Zurcher (der.) içinde. Ankara: Efil. 110-135.
Tekeli, İlhan (2011). Türkiye İçin Siyaset ve Demokrasi Yazıları . İstanbul: Tarih Vakfı.
Şenses Fikret (2014). “Zor Yıllarda Sanayileşme: 1970’li Yıllarda Türkiye Deneyimi.” Modernizmin Yansımaları: 70’li Yıllarda Türkiye . R. F. Barbaros ve E. J. Zurcher (der.) içinde. Ankara: Efil Yayınevi. 43-67.
Sparks, Colin (2007). Development, Globalization and the Mass Media . Los Angeles, London, New Delhi, Singapore: Sage.
Servaes, Jan (1986) “Development Theory and Communication Policy: Power to the People.” European Journal of Communication . (1): 203-229.
Resmi Gazete (1977). Uzun Dönemli Kalkınmanın ve Dördüncü Beş Yıllık Kalkınma Planının Temel Hedefleri ve Stratejisi. 28 Kasım .
Resmi Gazete (1967). İkinci Beş Yıllık Kalkınma Planı . 21 Ağustos.
Öymen, Örsan (1979). Renkli Televizyon. Milliyet, 25 Kasım: 9.
Özkazanç, Alev (2012). “Cumhuriyet Döneminde Siyasal Gelişmeler: Tarihsel Sosyolojik Bir Değerlendirme.” 1920’den Günümüze Türkiye’de Toplumsal Yapı ve Değişim . F. Alpkaya ve B. Duru (der) içinde. Ankara: Phoenix. 91-126.
Öngören, Mahmut Tali (1975). “TRT Televizyonunda Yasaklar.” Elektrik Mühendisliği . 19 (217): 29-36.
Öngören, Mahmut Tali (1974/1976), “Ankara Televizyonu 1968”, AÜ. SBF. Basın ve Yayın Yüksek Okulu Yıllık , Ankara: SBF.
Milliyet (1979). “Planlama,, renkli TV’ye karşı çıktı.” 27 Kasım: 12.
Milliyet (1977). “Plan Stratejisi DPT uzmanlarına verildi.” 26 Kasım: 9.
Milliyet (1977). “Erbakan kalkınma hızının yüzde 10 olmasını istiyor.” 7 Ekim: 13.
Mattelart, Armand ve Mattelart Michele (2003). İletişim Kuramları Tarihi . İstanbul: İletişim.
Manyozo, Linje Patrick (2008). “Communication for Development: An Historical Overview.” Reports Prepared for UNESCO: Media, Communication Information: Celebrating 50 Years of Theories and P ractices içinde. Paris: UNESCO. 31-53.
Kuruç, Bilsay (2010). “Bir Planın Anatomi Politiği: Dördüncü Plan’ın Hazırlanışı ve Sonu.” Türkiye’de Planlamanın Yükselişi ve Çöküşü 1960-198 0 . E. Türkcan (der.) içinde. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi. 357-410.
Kocabaşoğlu, Uygur (2010). Şirket Telsizinden Devlet Radyosuna: TRT Öncesi Dönemde Radyonun Tarihsel Gelişimi ve Türk Siyasal Hayatı içindeki Yeri . İstanbul: İletişim.
Kocabaşoğlu, Uygur (1975). “Türkiye’de Televizyon Uygulaması.” Elektrik Mühendisliği . 19 (217), 14-18.
Kılıçbay Mehmet Ali (2014). “Giriş”, Modernizmin Yansımaları: 70’li Yıllarda Türkiye . R. F. Barbaros ve E. J. Zurcher (der.) içinde. Ankara: Efil. 1-10.
Kejanlıoğlu, Dilek Beybin (2004). Türkiye’de Medyanın Dönüşümü . Ankara: İmge.
Kazgan Gülten (2014) “Türkiye’nin 1970’li Yılları: Öngörül(e)meyen Küresel Olaylar.” Modernizmin Yansımaları: 70’li Yıllarda Türkiye . R. F. Barbaros ve E. J. Zurcher (der.) içinde. Ankara: Efil. 11-30.
Kara, Halit ve Buğdaycıoğlu, Nezih (1979). “Ülkemizde ‘Elektronik Sanayii’nde planlama ve kısa dönemde alınabilecek önlemler üzerine.” Elektrik Mühendisliği Dergisi . (265-266): 403-407.
Kansu, Günal (2004) Planlı Yıllar: Anılarla DPT’nin Öyküsü . İstanbul: İş Bankası Kültür.
İlaslan, Süleyman (2014). “Türkiye’de Televizyon Yayıncılığının Kuruluşu Üzerine Temel Tartışmalar: Kalkınma, Eğitim ve Milli Güvenlik.” Ankara Üniversitesi SBF Dergisi , 69 (3): 481-510.
Hüner, Nurhan (1978). Türkiye Sınai Kalkınma Bankası A.. Dayanıklı Ev Tüketim Malları Araştırması Bölüm III: Televizyon. İstanbul: Araştırma Müdürlüğü.
Gerbner, George (2005). “Kitle şletişim Araçları ve şletişim Kuramı.” Kitle şletişim Kuramları . E. Mutlu (der.) içinde. Ankara: Ütopya. 75-100.
Felek, Burhan (1979). Hükümetin Programı. Milliyet , 5 Aralık: 2.
Fejes, Fred (1981). “Media Imperialism: an Assessment.” Media, Culture and Society . (3): 281-289.
Erder, Necat (2010) “Türkiye’nin İlk Planlama Deneyimi.” Türkiye’de Planlamanın Yükselişi ve Çöküşü 1960-1980 . E. Türkcan (der.) içinde. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi. 229-243.
Enli, Gunn, vd. (2013). “From Fear of Television to Fear for Television: Five Political Debates About New Technologies.” Media History . 19 (2): 213227.
DPT (1989) “ Altıncı Beş Yıllık Kalkınma Planı.” Resmi Gazete . 6 Temmuz.
DPT (1984) Beşinci Beş Yıllık Kalkınma Planı. Ankara.
DPT (1978). Dördüncü Beş Yıllık Kalkınma Planı .Resmi Gazete , 12 Aralık.
DPT (1976) Dördüncü Beş Yıllık Kalkınma Planı Radyo ve Televizyon Özel İhtisas Komisyonu Raporu. Ankara .
DPT (1972). Üçüncü Beş Yıllık Kalkınma Planı . Ankara.
DPT (1966). İkinci Beş Yıllık Kalkınma Planı Radyo ve Televizyon Özel İhtisas Komisyonu Raporu. Ankara.
DPT (1962). Birinci Beş Yıllık Kalkınma Planı . Ankara.
Çilingiroğlu, Ayhan (2010). “Ayhan Çilingiroğlu’nun Hatıralarında Planlama’nın Kuruluşu.” Türkiye’de Planlamanın Yükselişi ve Çöküşü 1960-198 0 . E. Türkcan (der.) içinde. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi. 113-153.
Çelenk, Sevilay (2005). Televizyon, Temsil, Kültür: 90’lı Yıllarda Sosyokültürel İklim ve Televizyon İçerikleri . Ankara: Ütopya.
Çaplı, Bülent (2008). Fili Tarif Etmek: Özel Televizyona Beş Kala . Ankara: İmge.
Curran, James (2005). “Kitle İletişimi Araştırmasında Yeni Revizyonizm: Bir Yeniden Değerlendirme Çabası.” Medya, İktidar, İdeoloji. M. Küçük (der.) içinde. Ankara: Bilim ve Sanat. 377-412.
Boratav, Korkut (2011). “İktisat Tarihi (1908-1980).” Çağdaş Türkiye 1908-1980 . S. Akşin (der.) içinde. İstanbul: Cem. 297-380.
Boratav, Korkut (2010). Emperyalizm, Sosyalizm ve Türkiye . İstanbul: Yordam.
Boratav, Korkut (2005). 1980’li Yıllarda Türkiye’de Sosyal Sınıflar ve Bölüşüm . Ankara: İmge.
Baydar, Oya (1973). “Televizyonlarla Ördük Anayurdu Dört Baştan.” Yeni Orta: 7.
Bali, Rıfat N. (2013). Tarz-ı Hayat’tan Life Style’a: Yeni Seçkinler, Yeni Mekânlar, Yeni Yaşamlar . İstanbul: İletişim.
Aksoy, Muammer (1960). Partizan Radyo ve DP . Ankara: Ayyıldız Matbaası.