Tek Parti Döneminde Politik Söz ya da RetoriŞin Yeri

Politik söz ya da retorik Plato ve Aristoteles'ten beri var olan 2500 yıllık bir çalışma alanıdır. Retorik tarihi gelişim süreci boyunca pek çok farklı anlama sahip olmuştur. Güzel söz söyleme sanatı, ikna amaçlı konuşma, abartılı ve yalana dayalı propaganda, özdeşlikler yaratma, kolektif kimlikler inşa etme bunlardan bazılarıdır. On dokuzuncu yüzyılın sonuna kadar yapılan genel retorik çalışmaları, klasik retorik geleneŞinin ışıŞında çalışmalarını sürdürmüştür. Ancak, yirminci yüzyılın ikinci yarısından itibaren yeniden canlılık kazanan retorik çalışmaları Amerika'da ve Kıta Avrupası ülkelerinde "iletişim çalışmaları" olarak tanımlanan disiplinler arası akademik alanda kendisine yeni bir yer edinmiştir. Son yıllarda Türkiye'de de iletişim fakülteleri çatısı altında retoriŞe ilişkin araştırmalar filizlenmeye başlamıştır. Bu makalenin amacı, Tek Parti dönemi içinde açıŞa çıkan politik konuşma ya da retorik üzerine düşünme biçimleri hakkında genel bir deŞerlendirme yaparak Türkiye'deki retorik araştırmalarına katkı saŞlamaktır. Ulusal kimliŞin standartlaştırılması, rejimin kendisini meşrulaştırması, ideolojisini yaygınlaştırması ve toplum katmanlarında benimsenme çabalarıyla koşut bir gelişim gösteren politik konuşma ya da politik retorik üzerine düşünme biçimlerinin deŞerlendirilebilmesi için ilk olarak, dönem içinde ideolojiyi yaygınlaştırma faaliyetleri ve bu faaliyetler arasında yer alan "konuşma"nın önem kazanmasına ilişkin tarihsel bir çerçeveye yer verilmiştir. Daha sonra ise dönem içindeki politik konuşmanın anlamı, kullanılma gerekçeleri açıŞa çıkaran, özellikle 1930'larda yazılmış, konuyla ilgili metinlere deŞinilmiştir. Üçüncü ve son olarak ise politik konuşmanın üretilme ve yayılma araçları arasında yer alan Halk Hatipleri Teşkilatı, Halkevleri, Halk Kürsüleri, radyo ve milli gün ve bayramlarda düzenlenen kamusal törenler hakkında bir deŞerlendirme sunulmuştur.

The Role of the Political Speech or Rhetoric During the Single Party Period *

The study of political speech or rhetoric began with Platon and Aristotle and dates back to 2500 years ago. The history of rhetoric had different meanings during its development among which are eloquence, persuasive speech, propaganda based on exaggeration, creating analogies and constructing shared identities. Works on general rhetoric conducted until the nineteenth century were based on the classical rhetoric tradition. However, from the second half of the twentieth century on, interest in works on rhetoric experienced a revival and occupied a place in the interdisciplinary field of "communication" in the USA and Continental Europe. The last few years saw the emergence of works on rhetoric in Turkey in faculties of communication. The objective of this article is offer a general evaluation with regard to the ways of thinking on political speech or rhetoric during the single party period and contribute to the studies on rhetoric in Turkey. Firstly, historical framework on activities to spread the ideology during the single party period and increasing importance of "speech" among these activities have been explained in order to evaluate the ways of thinking on political speech and political rhetoric which developed in parallel with the standardization of the national identity, legitimization of the regime as well as spread and adoption of the ideology within the society. Then, especially the texts written during 1930s, which disclosed the meaning of the political speech and the reasons of the use of political speech, have been touched upon. Lastly, an evaluation on The Organization of People's Orators, The People's House, People Chair, radio and ceremonies which were organized in national days and festivals, all of which are among the tools used for the production and dissemination of political speech, has been presented.

PDF

___

Açıkel, Fethi (2003). "Devletin Manevi ahsiyeti ve Ulusun Pedagojisi". Modern Türkiye'de Siyasi Düşünce Cilt 4: Milliyetçilik. Tanıl Bora (der.) içinde. şstanbul: şletişim. 117-139.
Ahıska, Meltem (2005). Radyonun Sihirli Kapısı: Garbiyatçılık ve Politik Öznellik. şstanbul: Metis.
Akverdi, Hamdi (1937). Hitabet San'atı Teknik ve Psikolojisi. Ankara: CHP Ankara Halkevi Neşriyatı.
Aristoteles (2008). Retorik. Çev., Mehmet H. DoŞan. şstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Aydemir, evket Süreyya (2001). Tek Adam Mustafa Kemal Cilt 3: 1922-1938. şstanbul: Remzi.
Aydın, Suavi (1996). "Türk Tarih Tezi ve Halkevleri". Kebikeç: 3: 107-131.
BaltacıoŞlu, şsmail Hakkı (1950). "Hitabet Davası". Yeni Adam: 644: 2.
Berkes, Niyazi (1942). Propaganda Nedir? Ankara: Recep UlusoŞlu Basımevi.
Billig, Michael (2002). Banal Milliyetçilik. Çev., Cem işkolar. şstanbul: Gelenek Yayıncılık.
Canefe, Nergis ve Bora, Tanıl (2007). "Türkiye'de Popülist Milliyetçilik", Anavatandan Yavruvatana Milliyetçilik, Bellek ve Aidiyet. şstanbul: şstanbul Bilgi Üniversitesi.
Charland, Maurice (2001). "Constitutive Rhetoric". Encyclopedia of Rhetoric. Sloane Thomas O. (der.) içinde. Oxford: University Press.
CHP (1935). 103 Halkevi Geçen Yıllarda Nasıl Çalıştı. CHP Katibi UmumiliŞi, Ankara: Ulus Matbaası.
CHP (1938). Halkevleri ÖŞreneŞi. Ankara: Ulus Basımevi.
CHP (1940). Halkevleri. Ankara: Ulusal Matbaa.
Connerton, Paul (1999). Toplumlar Nasıl Anımsar. Çev. Alâeddin enel.
şstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Çakan, Işıl (2004). Konuşunuz Konuşturunuz. Tek Parti Döneminde Propagandanın Etkin Silahı: Söz. şstanbul: Otopsi.
Ertem, Sadri (1941). Propaganda I. Ankara: Ulusal Matbaa.
Ertem, Sadri (1942). Propaganda II. Ankara: Ulusal Matbaa.
Gellner, Ernest (1997). Culture, Identity and Politics, Cambridge: Cambridge University Press.
GöŞüş, A.M. (1938). Herkes Karşısında Söz Söyleyebilmek ve Açıkça Düzgün Meram Anlatmak Aracı. Gaziantep: CHP Basımevi.
Hobsbawm, Eric J. (2006). Milletler ve Milliyetçilik. Çev., Osman Akınhay. şstanbul: Ayrıntı Yayınları.
KocabaşoŞlu, Uygur (1978). "TRT Öncesi Dönemde Radyonun Tarihsel Gelişimi ve Türk Siyasal Hayatı şçindeki Yeri". Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Köker, Eser (2005). Kitapta Kurutulmuş Çiçekler ya da Sözlü Kültür Üzerine Düşünmek. Ankara: Dipnot Yayınları.
Köymen, Nusret (1936). "Canlı Söz". Ülkü: 38: 85-87.
Lilly, Carol S. (2001). Power and Persuasion, Ideology and Rhetoric in Communist Yugoslavia 1944-1953. United States of America: Westview Press.
Mutlu, Erol (1995). "Özal ve Özalcılık". Mürekkep: Kış Bahar 1995: 49-62.
Öz, Esat (1992). Tek Parti Yönetimi ve Siyasal Katılma. Ankara: GündoŞan.
Özbay, Güven (1999). "Osmanlı'dan Cumhuriyet'e Spor ve Gençlik Bayramları". Toplumsal Tarih 65: 33-38.
Peker, Recep (1933). "Konuşunuz Konuşturunuz". Ülkü 1: 20-22.
Smith, Anthony D. (2009). Millî Kimlik. Çev., Bahadır Sina ener. şstanbul: şletişim Yayınları.
Tanör, Bülent (2002). Kurtuluş Kuruluş. şstanbul: Cumhuriyet KitaplıŞı.
Tarcan, Sırrı Selim (1939). Nasıl Konuşmalı. şstanbul: Ülkü Basımevi .
Tunçay Mete (2004). "şkna (şnandırma) Yerine Tecebbür (Zorlama)". Modern Türkiye'de Siyasi Düşünce Cilt 2: Kemalizm. Ahmet şnsel (der.) içinde. şstanbul: şletişim. 92-96.
Tunçay Mete (2005). TC'inde Tek Parti Yönetiminin Kurulması (1923-1931). şstanbul: Tarih Vakfı.
Üstel, Füsun (2003). "Türkiye Cumhuriyeti'nde Resmi Yurttaş Profilinin Evrimi". Modern Türkiye'de Siyasi Düşünce Cilt 4: Milliyetçilik. Tanıl Bora (der.) içinde. şstanbul: şletişim. 275-292.
Vatandaş, Celalettin (2004). Ulusal Kimlik: Türk UlusçuluŞunun DoŞuşu. şstanbul: Açılım Kitap.