Hicrî Altıncı Asırda Ün Yapmış Bir Hanım Muhaddis: Şühde El-Kâtibe

Hicri V. ve VI. asırlarda Bağdat bölgesinde yaşayan Şühde el-Kâtibe içinde bulunduğu dönem itibariyle İslâm tarihi için büyük önem arz eden Haçlı saldırılarına tanık olmuştur. Bununla birlikte saldırıların yol açtığı kayıplara rağmen bu dönemdeki ilmî faaliyetlerde kesinti yaşanmamıştır. Aksine âlim ve fakihlerle dolu ilmî bir ortam mevcuttur. Bağdat şehrinde doğup yetişen Şühde köklü bir aileye mensuptur. Bu durum onun henüz çocuk yaşlarda iken ilimle tanışıp hemhâl olmasına zemin hazırlamıştır. Kendisinin gayretleri ile kadın muhaddisler arasında yerini almış, bunun yanı sıra âlî isnâd sahibi olma vasfına nail olmuştur. Hadis ilminin saygın şahsiyetleri onun ilim meclislerinden istifade edebilmek maksadıyla Bağdat’a gelmiştir. Bu çalışma Şühde’nin hayatını, ilim çevresi ve ilme sunduğu katkıyı ortaya koymayı hedeflemektedir.

Anahtar Kelimeler:

Hadis, Biyografi, Bağdat, Muhaddis, Şühde el-Kâtibe

A Famous Female Hadith Scholar In The Sixth Century: Shuhdeh Al-Katıba

Having lived in the Baghdad region in the Hijri 5th and 6th centuries, Shuhdeh al-Katiba as of the period witnessed the Crusader attacks that were of great importance for the history of Islam. However, there was no interruption in scientific activities in this period, though the losses caused by the attacks. On the contrary, there was a scientific environment full of scholars and jurists. Having been born and raised in the city of Baghdad, Shuhdeh belonged to a well-established family, which paved the way for her to meet science when she was still a child. Thanks to her efforts, she had taken her place among the female hadiths, and she qualified as being the owner of âli isnâd. Respected personalities of the science of hadith visited Baghdad to benefit from her scientific assemblies. This study aims to reveal Shuhdeh 's life, her scientific environment and her contribution to science.

Keywords:

Hadith, Biography, Baghdad, Hadith Scholar, Shuhdeh al-Katıba.,

PDF

___

Başaran, Selman. “Hâzimî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 17/124-125. İstanbul: TDV Yayınları, 1998.
Efendioğlu, Mehmet. “Sem‘ânî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 36/461-462. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
Fevvâz, Zeynep bint Alî b. Hüseyin b. Ubeydillâh. ed-Durru’l-mensûr fî tabakâti rabbâti’l-hudûr. thk. M. Emîn Dannâvî. Mısır: Matbaatü’l-Kübrâ Emiriyye, 1312.
Hamevî, Ebû Abdillâh Şihâbüddîn Yâkût b. Abdillâh. Mu’cemü’l-üdebâ. thk. İhsân Abbâs. Beyrût:Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 1993.
Hatîb el-Bağdâdî, Ebû Bekr Ahmed b. Alî b. Sâbit. Târîhu Baġdâd. thk. Mustafâ Abdülkâdir Atâ. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1417.
İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrahmân b. Alî. Meşyehatü İbnü’l-Cevzî. thk. Muhammed Mahfûz. Beyrût: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, t.y.
İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrahmân b. Alî. el-Muntazam fî târîhi’l-ümem ve’l-mülûk. thk. Muhammed Abdülkâdir Atâ – Mustafâ Abdülkâdir Atâ. Beyrût:Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1992.
İbnü’l-Esîr, Ebü’l-Hasen İzzeddîn Alî b. Muhammed el-Cezerî. el-Kâmil fi’t-târîh. thk. Muhammed Yûsuf Dakkâk. Beyrût:Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1987.
İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. el-Askalânî. el-Muʿcemü’l-müfehres ev tecrîdü esânîdi’l-kütübi’l-meşhûre ve’l-eczâʾi’l-mensûre. thk. Muhammed Şekûr el-Meyâdînî. Beyrût: Müessesetü’r-risâle, 1998.
İbn Hallikân, Ebü’l-Abbâs Şemseddîn Ahmed el-Erbilî. Vefeyâtü’l-aʿyân. thk. İhsân Abbâs Beyrût: Dâru Sâdır, t.y.
İbnü’l-İmâd, Ebü’l-Felâh Abdülhay b. Ahmed el-Hanbelî. Şezerâtü’z-zeheb fî ahbâri men zeheb. thk. Mahmûd Arnavut. Dımaşk-Beyrût: Dâru İbn Kesîr,1406/1986.
İbnü’n-Neccâr, Ebû Abdillâh Hibetillâh el-Bağdâdî. Zeylü Târîh-i Medîneti’s-Selâm. Beşşâr Avvâd Ma'rûf. Beyrût: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, t.y.
İbn Nukta, Muhammed b. Abdülğanî b. Şücâ‘ el-Bağdâdî. Tekmiletü’l-İkmâl. thk. Abdülkayyûm Abdürabbinnebî. Mekketü’l-Mükerreme: Câmiatü Ümmi’l-Kurâ, t.y.
İbnü’s-Sâbûnî, Cemâlüddîn Muhammed b. Alî. Tekmiletü İkmâli’l-İkmâl. nşr. Mustafa Cevâd. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, t.y.
İbn Tağrîberdî, Ebü’l-Mehâsin Cemâlüddîn Yûsuf. en-Nücûmü’z-zâhire fî mülûki Mısr ve’l-Kâhire. nşr. İrşâd el-Kûmî. Mısır: Dâru’l- Kütüb, t.y.
Kâtibe, Şühde. el-Umde mine’l-fevâ’id ve’l-âsâri’s-sıhâh ve’l-ğarâ’ib fî Meşyahati Şühde. nşr. Rıfat Fevzî Abdülmuttalib. Kâhire: Mektebetü’l-Hânecî, 1415/1994.
Kehhâle, Ömer Rıza. Aʿlâmü’n-nisâʾ fî ʿâlemeyi’l-Arab ve’l-İslâm. Beyrût: Müessetü'r-Risâle, t.y.
Kettanî, Muhammed Abdülhay b. Abdilkebîr. Fihrisü’l-fehâris. thk. İhsân Abbâs. Beyrût: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 1982.
Koca, Ferhat. “İbnü’l-Mâristâniyye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 21/123. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
Mevsılî, Yasin b. Hayrullah b. Musa el-Hatîb Ömer. er-Ravzatü’l-feyhâ’ fî tevârîhi’n-nisâ. thk. Recâ’ Mahmûd. Bağdat: Dâru’l-Cumhuriyye, 1987.
Münzirî, Ebû Muhammed Zekiyyüddin b. Abdülkavî. et-Tekmile li vefeyâti’n-Nekelâ. thk. Beşşâr Avvâd Ma’rûf. Beyrût:Müessesetü’r-Risâle, 1981.
Safedî, Salâhuddîn Halîl b. İzzeddîn Aybeg b. Abdillâh. el-Vâfî bi’l-vefeyât. thk. Ahmed Arnavut. Beyrût: Dâr-u İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 2000.
Sâmi, Şemseddin. Kâmûsu’l-a‘lâm târîh ve coğrâfyâ lüğâtî. İstanbul: Mihrân Matbaası, 1894.
Sâmit, Şemseddîn b. Mehbe. Sıfâtu Rabbi’l-Âlemîn fî Kitâbi’l-hakîm ve sünneti’n-nebiyyi’l-emîn. thk. Sakr b. Hasan. Kuveyt: Mektebetü’l-İmâm ez-Zehebî, t.y.
Sem‘ânî, Ebû Sa‘d Abdülkerîm. el-Ensâb. thk. Abdurrahman b. Yahya el-Muallimî el-Yemânî. Haydarâbâd: Meclis-ü Dâiretü’l-Maârif Osmâniyye, 1962.
Serin, Muhittin. “İbnü’l-Bevvâb”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 20/ 534-535. İstanbul: TDV Yayınları, 1999.
Sıbt İbnü’l-Cevzî. Ebü’l-Muzaffer Şemseddîn Yûsuf. Mirʾâtü’z-zamân fî târîhi’l-aʿyân. thk. Muhammed Berekât. Dımaşk-Suriye: Dârü'r-Risâletü'l-Âlemiyye, t.y.
Süyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân. Nüzhetü’l-cülesâ’ fî eşâri’n-nisâ. thk. Abdüllâtif Âşûr. Kâhire: Mektebetü’l-Kur’an, t.y.
Tekineş, Ayhan. “Şühde el-Kâtibe”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 39/252-253. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
Yılmaz, Muhammed. İbn Hacer’in hocaları bağlamında kadın hadisçiler. Ankara: Araştırma Yayınları, 2008.
Zehebî, Ebû Abdillâh Şemseddîn Muhammed. Siyeru a’lâmi’n-nübelâ. thk. Şuayb el-Arnavut-Muhammed Nuaym. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1985.
Zehebî, Ebû Abdillâh Şemseddîn Muhammed. el-İber fî haberi men ğaber. thk. Ebû Hâcir Muhammed es-Saîd. Beyrût-Lübnân: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1985.
Zehebî, Ebû Abdillâh Şemseddîn Muhammed. Târîhu’l-İslâm ve vefeyâtü’l meşâhîr ve’l-aʿlâm. thk. Ömer Abdüsselâm Tedmürî. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-Arabî, 1993.
Ziriklî, Ebû Gays Muhammed Hayreddîn. el-A’lâm kâmûsu terâcimi li eşhüri’r-ricâli ve’n-nisâi. Beyrut: Dâru’l-İlm li’l-Melâyîn, 2002.