Yûnus Emre’nin Düşünce Dünyasında Hadisin Yeri ve Bunların Hadis Tekniği Açısından Değerlendirilmesi

Yûnus Emre düşünce tarihimizde önemli bir iz bırakmış olan 13.-14. y.y tasavvuf büyüklerinden ve şairlerinden birisidir. Fikirlerini arı duru Anadolu Türkçesiyle ifade etmiş bu düşünceler dilden dile gönülden gönüle yayılmıştır. Yûnus’un duygu dünyasındaki coşkun ve samimi hisler şiirleri vasıtasıyla Anadolu’yu, Balkanları ve birçok diyarı dolaşmıştır. Yûnus Emre’nin şiirleri birçok kaynaktan özellikle de Anadolu irfanı olarak bilinen tasavvuf kültüründen beslenmiştir. Yûnus Emre şiirlerinde tema olarak dönemin farklı kültürel unsurlarını kullanmış, bu bağlamda birçok ayet ve hadise doğrudan yahut dolaylı olarak temas etmiştir. Yûnus Emre’nin şiirleri bol miktarda hadis malzemesi içerir. Bu hadislerden bir kısmını birebir metin olarak verirken bazı hadislere ise işaret yoluyla değinir. Yûnus Emre’nin doğrudan veya dolaylı olarak işaret ettiği hadislerin muhtevasına baktığımızda birçok konu karşımıza çıkmaktadır. Çoğunluğu tasavvufî olmak üzere tevhid, iman, marifet, kâinatın Hz. Peygamber’in (s.a.) hürmetine yaratılması, Hz. Peygamber’in nurdan yaratılması, ibadet, Allah/peygamber sevgisi, ölüm, kevser, istiğfar, sırat, mirac, Kur’ân okumanın sevabı, münker-nekir, şefaat, havf ve reca, kalp, rü’yetullah, hayır ve şerrin Allah’tan gelmesi gibi birçok konuyu içerdiği görülür. Bu hadislerin bir kısmı sahih olmakla birlikte içerisinde zayıf ve mevzû rivayetler de bulunmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Hadis, Yûnus Emre, Divan, Şiir, Düşünce

The Place of Ḥadīth in Yûnus Emre’s Mentality and Their Evaluation in Terms of Technique of Hadith

Yûnus Emre is one of the sufistic authority and poet, who has impressed our history of mind, in 13ₜₕ - 14ₜₕ century. He expressed his opinions in pure Anatolian Turkish and those ideas have spread from mouth to mouth and from heart to heart. Vibrant and sincere emotions in Yûnus’ sentimental world have wandered around in the Anatolia, in the Balkans and in many regions by means of his poems. Yûnus Emre’s poems were fed on many sources so much the more by sufistic culture which is known as Anatolian knowledge. He used different cultural elements of the era as a theme in his poems and in this sense he touched on many ḥadīths and verses directly or indirectly. In this regard Yûnus Emre’s poems include plenty of ḥadīth elements. As he presents some of those ḥadīths as a text directly on the other hand he mentions some of them by indication. When we look at the contents of the ḥadīths which Yûnus Emre directly or indirectly indicates,many subjects appear. Being mainly as sufistic, those contents include titles such as oneness, faith, direct knowledge, creation of universe for the sake of His Holiness the Prophet, creation of His Holiness the Prophet out of the divine light, worship, the love of Allah/the Prophet, death, Kavthar, praying for forgiveness, Ṣirāṭ, ascension, the credit of reciting the Qur’ān, munkar-nakīr, intercession, fear and hope, heart, vision of God, originating the good and the evil from Allah. In the research it was aimed to identify and include the hadiths Yūnus used in Dīvān and thus to present the place of ḥadīth in his mentality. For the force of the limitations of the research it was not went into detail during the including of the ḥadīths, and it was given the text or the meaning of the ḥadīth and indicated the place where it was mentioned in Dīvān.

Keywords:

Ḥadīth, Yûnus Emre, Divān, Poem, Idea,

PDF

___

Aclûnî, İsmail b. Muhammed el-. Keşfu’l-Ḫafâ ve muzîlu’l-ilbâs. thk. Ḥusâm ed-Dîn el-Ḳudsî. 2 Cilt. Kahire: Mektebetü’l-Kudsî, 1351.
Ağırakça, Ahmet. “Kaynaklar Işığında İsrâ ve Miraç Olayı”. Artuklu Akademi: Mardin Artuklu Üniversitesi İlahiyat Bilimleri Fakültesi Dergisi I/2 (2014), 1-30.
Ahmed b. Hanbel. Müsned. thk. Şu‘ayb el-Arnaût - Âdil Mürşid. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2001.
Beyhakî, Ebû Bekr Aḥmed b. el-Ḥuseyn b. ʿAlî el-Ḫusrevcirdî el-. Şuʿabu’l-îmân. 14 Cilt. Riyad: Mektebetu’r-Ruşd, 1423.
Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmail el-. Sahîh. thk. ‘Izzuddîn Dali vd. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle Nâşirûn, 2015.
Çalışkan, Adem. “Yunus Emre Divanı’nda Hz. Peygamber’in Hadis-i Şerifleri”. Diyanet İlmi Dergi XXVIII/3 (1992), 119-125.
Çap, Sabri. “Gül Dışındaki Çiçeklerle İlgili Rivayetlerin Tahlil ve Tenkidi”. Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi XVIII/2 (2018), 305-331.
Çap, Sabri. “Gülün Yaratılışı ve Hz. Peygamber’le İlişkisi Özelinde Uydurma Rivayet Algısı”. Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi XVIII/1 (2018), 259-297.
Çelebi, İlyas. “KARÎN - TDV İslâm Ansiklopedisi”. TDV İslam Ansiklopedisi. Erişim 14 Eylül 2021. https://islamansiklopedisi.org.tr/karin
Dârimî, Ebu Muhammed Abdullah b. Abdirrahman ed-. Sünen. thk. ‘Imadu’t-Tayyâr - ‘Izzuddîn Dali. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle Nâşirûn, 2017.
Ebu Dâvud, Süleyman b. el-Eş‘as. thk. Yâsir Hasen vd. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle Nâşirûn, 2015.
Ekmekçi̇, Gülistan. “Yunus Emre Divanında Ayet ve Hadisler”. The Journal of Academic Social Science Studies 9/Number: 62 (01 Ocak 2017), 255-262. https://doi.org/10.9761/JASSS7189
Ertürk, Mustafa. “HAVZ-ı KEVSER - TDV İslâm Ansiklopedisi”. TDV İslam Ansiklopedisi. Erişim 17 Eylül 2021. https://islamansiklopedisi.org.tr/havz-i-kevser
Gölpınarlı, Abdulbaki. Yunus Emre divanı : -metinler, sözlük, açıklama-. İstanbul: Ahmet Halit Kitabevi, 1943.
Heysemî, Nureddin Ebu’l-Ḥasan Nûruddîn ʿAlî b. Ebî Bekr b. Suleymân el-. Mecmaʿu’z-zevâîd ve menbaʿu’l-fevâid. 10 Cilt. Ḳahire: Mektebetu’l-Ḳudsî, 1414.
İbn Ebî Şeybe, Ebû Bekr b. Abdullah b. Muhammed b. İbrahim. el-Musannef. Dâru’l-kıble, ts.
İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed. el-İhsan fî takribi Sahihi İbn Hibban. 18 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1988.
İbn Mâce, Muhammed b. Yezîd. thk. ‘Imâdu’t-Tayyâr vd. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle Nâşirûn, 2010.
İbn Teymiyye, Ebü’l-Abbâs Takıyyüddîn Ahmed b. Abdilhalîm. Mecmûʿu’l-Fetâvâ. Medine: Mecmeʿu’l-Melik Fehd, 1416.
İbnü’l-Cevzî, Ebul-Ferec Abdurrahman b. Ali. el-Mevdû’ât. thk. Abdurrahman Muhammed Osman. 3 Cilt. Medine, 1966.
Karataş, Mustafa. “Hadis Sayım Metotlarının Hadislerin Sayısına Etkisi”. İLAM Araştırma Dergisi 3/2 (1998), 51-71.
Karataş, Mustafa. Hadislerin Sayısı. İstanbul: Nun Yayıncılık, 2008.
Kinani, Ebü’l-Hasan Ali b Muhammed b Arrak el-. Tenzîhü’ş-şerîati’l-merfû’a ’ani’l-ahbâri’ş-şenî’ati’l-mevzû’a. 2 Cilt. Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1399.
Köprülü, Fuad. Türk Edebiyatı’nda İlk Mutasavvıflar. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 1976.
Ma’mer Râşid. el-Câmi’ (Abdurrezzâk’ın el-Musannef’i ile birlikte basım). thk. Habîburrahman el-’Âzamî. Beyrut: el-Mektebü’l-İslâmî, 1403.
Martı, Huriye. “Mümin Müminin Aynasıdır" Rivayeti Üzerine Bir İnceleme”. Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 27/27 (BAHAR 2009), 39-63.
Mübarek, Ebû Abdurrahman Abdullah b Mübarek Abdullah b. Kitâbü’z-Zühd ve’r-rekaik. 1 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye. Erişim 11 Eylül 2021. http://ktp2.isam.org.tr/detayzt.php?navdil=tr&idno=91773&wKitaplar=Z%C3%BChd&wYazarlar=M%C3%BCbarek
Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc. thk. Yâsir Hasen vd. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle Nâşirûn, 2016.
Nesâî, Ahmed b. Şu‘ayb en-. thk. ‘Imadu’t-Tayyâr vd. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle Nâşirûn, 2010.
Öztoprak, Mustafa - Dağcı, Sema. “Yunus Emre’nin Divan’ında Hadise Yaklaşımı”. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi VI/11 (2019), 185-224.
Sehâvî, Ebü’l-Hayr Şemsüddîn Muhammed b Abdirrahmân b Muhammed. el-Makâsıdü’l-hasene fî beyâni kesîrin mine’l-ehâdîsi’l-müştehire [ale’l-elsine]. Dârü’l-Kitâbi’l-Arabi, 1985.
Süyûtî, Celâluddîn ʿAbdurraḥmân b. Ebî Bekr es-. ed-Dureru’l-munteŝira fi’l-eḥâdîŝi’l-muştehira. Riyad: Câmiatü’l-Melik Suud, 1988.
Süyûtî, Celâluddîn ʿAbdurraḥmân b. Ebî Bekr es-. ez-Ziyâdât ale’l-mevzûât ve yüsemma “ Zeylü’l-âlîi’l-masnûa”. 2 Cilt. Riyad: Mektebetü’l-Maârif, 2010.
Tatçı, Mustafa. “YÛNUS EMRE - TDV İslâm Ansiklopedisi”. TDV İslam Ansiklopedisi. Erişim 09 Temmuz 2021. https://islamansiklopedisi.org.tr/yunus-emre
Tatçı, Mustafa. Yunus Emre Dîvânı. Ankara: T. C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü Pff Yayını, ts. Erişim 26 Eylül 2021
Tatlı, Bekir. Ayet ve Hadislerde İsra ve Miraç Olayı. Adana: Çukurova Üniversitesi Basımevi, 2008.
Tirmizî, Muhammed b. ‘İsâ et-. thk. ‘Izzuddîn Dali vd. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle Nâşirûn, 2015.
Yıldırım, Ahmet. Tasavvufun Temel Öğretilerinin Hadislerdeki Dayanakları. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2000.
Zerkeşî, Ebû Abdullah Bedreddin Muhammed b. Bahâdır b. Abdullah ez-. et-Teẑkire fi’l-ʾeḥâdîŝi’l-muştehira = el-Leâli’l-menŝura fi’l-ʾeḥâdîŝi’l-meşhûra. 1 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1986.