Barbaros Yaman

Bir Karaçam Kökünün Anatomisi: Heyelan İzleri*

Yıllık halka tarihlendirme bilimi olarak dendrokronoloji, fiziksel çevre ve kültürel alanlarda zamansal ve mekânsal süreçlerin analiz edilmesinde yanılma payı oldukça düşük olan ve yıllık çözünürlükte bilgi sunan önemli bir araç olarak kabul edilmektedir. Bu bilim dalının jeomorfolojik olay ve olgularla ilişkili alt dalına da dendrojeomorfoloji adı verilmiştir. Jeomorfolojik olay yeri ve yakın çevresinde bulunan ağaç ve diğer odunsu bitkilerde gerçekleştirilen yıllık halka analizleri, jeomorfolojinin birçok alanı için aydınlatıcı bilgi sunabilmektedir. Oluşum tarihleri bilinmeyen heyelanlar başta olmak üzere, kaya ve taş yuvarlanmaları, enkaz ve çamur akışları, ani seller, çığlar, toprak erozyonu ve kumul hareketleri gibi fiziki coğrafyayı ilgilendiren birçok olgunun yaşlandırılmasında, ilgili jeomorfolojik olaydan etkilenen ve zarar gören ağaçların yıllık halka kronolojileri ve yıllık halka anatomisine ilişkin bilgiler kullanılmaktadır. Bu makalede Bartın Akörensöküler Köyü’nde 2012 yılında meydana gelen heyelan sahasında bulunan bir karaçamın açığa çıkan kökü anatomik yönden incelenmiştir. Heyelan sonrası dönemde yıllık halka genişlikleri ile birlikte yaz odunu genişliği de artmış, ancak traheid çapları ortalama % 45 oranında azalmıştır. Bu sonuçlar ilgili referanslar temelinde beklenen sonuçlardır. Bununla birlikte açığa çıkan kökte heyelanla oluşmuş mikro-yaraların tetiklediği dişli yıllık halkalar da (indented rings) olay zamanına işaret etmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Dendrojeomorfoloji, heyelan, kök odunu anatomisi

Root Wood Anatomy of a Black Pine Tree: Landslide Traces

Dendrochronology is the scientific discipline of dating based on tree-rings (growth rings) to analyse temporal and spatial patterns of processes in the physical and cultural sciences. Of which a sub-discipline of dendrochronology, dendrogeomorhology provides the techniques to date and analyse earth surface processes such as rockfall and landslide events, debris and mood flows, flash floods, avalanches, erosion and sand dune dynamics, and etc. Moreover, exposed-root anatomy has been recently used for dendrogeomorphological studies. In this study, found in a small scale landslide event happened in the year of 2012 in Akörensöküler, Bartın – Turkey, the exposed root wood of a black pine tree was investigated anatomically. After the event, albeit wider tree rings with large latewood were formed, tracheid diameters were 45 % smaller. These are expected results on the basis of former dendrogeomorphological studies. However, indented rings formed due to micro-scars in the exposed root also indicated to the event time.

Keywords:

Dendrogeomorphology, landslide, root wood anatomy,

PDF

___

Akkemik Ü. 2004. Dendrokronoloji: İlkeleri, Biyolojik Temelleri, Yöntemleri, Uygulama Alanları. ISBN: 975-404-730-8, 260s, İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Yayını, İstanbul.
Avcı M. 2007. Coğrafyacılar için Dendrokronoloji. ISBN: 978-975-9060-43-5, 247s, Çantay Yayınları, İstanbul.
Aytuğ B. 1984. Sülük Gölü’nün Oluşumu, TUBİTAK Arkeometri Ünitesi bilimsel toplantı bildirileri IV, Ankara.
Aytuğ B., Kılıç A. 1993. Contribution D’une Étude Dendrochronologique Á La Constatation De L’áge Du Lac Sülük (Bolu), Proceeding 5th Optima Meeting, Istanbul 8-15 September, 1986: 119–233, İstanbul.
Bodoque J.M., Diez-Herrero A., Martin-Duque J.F., Rubiales J.M., Godfrey A., Pedraza J., Carrasco R.M., Sanz M.A. 2005. Sheet erosion rates determined by using dendrogeomorphological analysis of exposed tree roots: two examples from Central Spain. Catena 64: 81-102.
Butler D.R., Malanson G.P., Oelfke, J.K. 1987. Tree-ring analysis and natural hazard chronologies: Minimum sample sized and index values. Professional Geographer 39(1): 41-47.
Clague J.J. 2010. Dating landslides with trees. (Eds. M. Stoffel, M. Bollschweiler, D.R. Butler, B.H. Lokman, Tree Rings and Natural Hazards: A State-of-the-Art). 81–89, Springer, Dordrecht, Heidelberg, London, New York.
EM-DAT (2016) The OFDA/CRED International Disaster Database. Université Catholique de Louvain, Brussels, Belgium. Available at www.emdat.be.
Ercanoğlu M., Gokceoğlu C., Van Asch Th.W.J. 2004. Landslide susceptibility zoning north of Yenice (NW Turkey) by multivariate statistical techniques. Nat Hazards 32: 1–23.
Ercanoğlu M. 2005. Landslide susceptibility assessment of SE Bartin (West Black Sea region, Turkey) by artificial neural networks. Nat Hazards Earth Syst Sci 5: 979–992.