Kappadokia Bölgesinin Tarihi Coğrafyası Üzerine Bir Değerlendirme,Nehirler

Kappadokia bölgesi tarihsel süreç içerisinde çok sayıda medeniyete ev sahipliği yapmıştır. Her toplum bir diğerinin bilgi birikiminden faydalanmış, üzerine yenisi ve hatta çok daha fazlasını ekleyerek özgün bir yapıya sahip olmuştur. İşte bu özgün durum içerisinde Kappadokia Bölgesi siyasi ve sosyal yapısında kozmopolit bir alana sahip olmasına karşılık coğrafi bakımdan da oldukça verimli bir o kadar da zorlu bir topografyaya sahiptir. Zira bu topografya bölgedeki medeniyetlerin şekillenmesine katkıda bulunmuş, bölgede erken dönemlerden itibaren yapıldığını bildiğimiz ve Asur Ticaret Kolonileri Çağı’nda daha da organize ve kapsamlı hale gelen değerlendirdiğimizde bölge jeopolitik ve jeostratejik açıdan oldukça önemli bir konuma sahiptir. Bölge, İç Anadolu Bölgesi’nin büyük bir kısmını kapsamaktadır. Bu büyük coğrafya çok sayıda akarsuya sahiptir. Bu akarsuların çoğunun isimlerine Hitit döneminden itibaren rastlanılmaktadır. Bu durum bölge nehirlerinin MÖ II. bin dolaylarında da tıpkı günümüzde olduğu gibi bölge topografyası üzerinde belirleyici bir unsur olduğunu göstermesi bakımından önem arz etmektedir. Bu akarsular kimi zaman bölgede etkin güçler arasında doğal sınırları oluşturmuş kimi zaman da bu otoriteler için doğal bir tahkimat alanı olmuştur. Bu açıdan bakıldığında bir bakıma doğa siyasi unsurların muhafazasında öncelikli nitelikler arasında yer almıştır. Bu çalışmada çivi yazılı belgeler ve antik kaynaklardan elde edilen veriler doğrultusunda Kappadokia Bölgesi’nde yer alan akarsular ve akarsuların tarihi süreç içerisinde bölgeye olan etkileri incelenecektir

Anahtar Kelimeler:

Kappadokia Bölgesi, Akarsu, Topografya, Antik Kaynak.

ON THE HISTORICAL GEOGRAPHY OF CAPPADOCIA REGION: RIVERS

Cappadocia region has hosted many civilizations throughout the history. Every society built upon the experiences of the former ones with new, more importantly more contributions and developed a unique structure. Cappadocia region with its unique cultures cultivated a cosmopolitan political and social structure and flourished in a difficult terrain as well as fertile geography. As a result, this topography contributed to the formation of the civilizations of the region and formed the main element of the trade known from the earlier periods. But, the older trade activities became more organized during the Assyrian Trade Colonies Period. When considered from this respect, the region had a very important location in terms of geopolitical and geostrategic points. The region covers a large part of the Central Anatolia Region hosting many rivers. Most of the names of the rivers in the region date back to the Hittite Period. This situation is especially important since these rivers were the determining element on the topography in the II. Millennium B.C as well as at the present time. These rivers sometimes formed natural boundaries between the powers in the region and sometimes worked as natural fortifications and obstacles for the dominations. In this respect, the nature became the primary element to protect the political entities. This study examines the rivers of the Cappadocia region and their effects on the historical process are going to be studied by the help of information obtained from translated cuneiform documents and ancient sources

Keywords:

Cappadocia Region, River, Topography, Ancient Source.,

PDF

___

Appianos, Historia Romana, Roman History II, The Foreign Wars (Mithridatic Wars-Syrian Wars), (çev. T. E. Page), The Loeb Classical Library, Great Britain 1899.
Carmina Claudius, Claudian, (çev. M. Platnaur), Londra 1930.
Claudius Ptolemaios, Geographia, (ed. C. F. A. Nobbe), Leipzig 1843-1845.
Cornelius Tacitus, Annales I-IV, The Annals, (çev. C.H. Moore ve J.Jackson), The Loeb Classical Library, Londra 1934-1937.
Herodotos, Historia, Tarih, (çev. Müntekim Ökmen), Türkiye İş Bankası Kültür Yay., İstanbul 1991.
Ksenophon, Anabasis, On Binlerin Dönüşü, (çev. Tanju Gökçöl), Sosyal Yay., İstanbul 2010.
Nyssalı Gregorius, Epistolae, The Letters, (çev, A. M. Silvas), Brill, Leiden-Boston 2007.
Plinius, Naturalis Historia, The Natural History, III-VII, (çev. H. Rackham), Harvard Universty Press, London 1855.
Strabon, Geographika, Antik Anadolu Coğrafyası (XII, XIII, XIV), (çev. Adnan Pekman), Arkeoloji ve Sanat Yay., İstanbul 2000.
Diğer Kaynaklar AKURGAL, Ekrem, “Anadolu Tarihinin Oluşmasında Jeomorfolojik Özelliklerin Rolü”, Anadolu Araştırmaları, 10 (2012), s. 21- 30.
ALP, Sedat, “Maşat Höyük’te Keşfedilen Hitit Tabletlerinin Işığı Altında Yukarı Kızılırmak Bölgesinin Coğrafyası”, Belleten, XLI/164 (1977), s. 637-652
ARSLAN, Mustafa-Esra Bulut,“Antik Kaynaklara Göre Kappadokia Bölgesi Bitkileri”, Akademia Sosyal Bilimler Dergisi, Özel Sayı, 1 (2018), s. 27-46.
ASTOUR, Michael C., Hittite History and Absolute Chronology of the Bronze Age, Partille 1989.
AY, Şeyma, “Hitit Metinlerinde Geçen Gebelik Konusuna Kısa Bir Bakış”, Tarih Okulu Dergisi, 12 (2012), s. 41-61.
BAHAR, Hasan, “Hititlerde Su ve Konya Su Anıtları”, International Congress on Cultural Heritage and Tourism, (19-21 Mayıs), Konya 2017, s. 861-867.
BECKMAN, Gary, Hittite Diplomatic Text, Ancient World Series, 1999.
BELKE, K. Galatien und Lykaonien, Tabula Imperii Byzantini, 4, Wien 1984.
BRYCE, Trevor, The Kingdom of Hittites, Oxford University Press, New York 2005.
BULUT, Esra, “Eskiçağ’da Kappadokia Bölgesi’nin Tarihi Coğrafyası”, (Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi), Konya 2018.
___________, bk. ARSLAN, Mustafa.
BURNEY, Charles, Historical Dictionary of the Hittites, The Scarecrow Press, Oxford 2004.
CRAMER, John Antony, Geographical And Hıstorical Description Of Asia Minor, A Universty Press Oxford 1832.
DEL MONTE, Giuseppe F.-J. Tishler, Répertoire Géographique des Textes Cunéiformes VI Die Ort’s und Gewässernamen der Hethitischen Texte, Wiesbaden 1978.
DÖNMEZ, Şevket, “Oluz Höyük; Kuzey, Orta Anadolu’nun Krali Pers Merkezi”, (ed. Şevket Dönmez), Sümer Atasoy’a Armağan Yazılar, Hel Yayıncılık, Ankara 2013, s. 103-106.
ERDOĞDU, Teyfur, “Karamanlıca Diğer Bir Nevşehir Salnamesi”, Tarih ve Toplum Dergisi, S.145 (1996), s. 47-57.
ESİN, Ufuk, “Paleolitik’ten İlk Tunç Çağı’nın Sonuna: Tarihöncesi Çağların Kapadokyası”, Kapadokya, (ed. Metin Sözen), Ayhan Şahenk Vakfı yay., İstanbul 1998, s. 64-123.
FORLANINI, Massimo, “On the Middle Kızılırmak. Central-North Anatolia in the Hittite Period New Perspective in the Light of Recent Research”, Studia Asiana, (ed. F.P. Daddi-G. Torri-C. Corti), S. 5 (2009), s. 36-69.
__________, “How to Infer Ancient Roads and Itineraries from Heterogeneous Hittite Text: The Case of the Cilician (Kizzuwatnean) Road System”, Kaskal, S. 10 (2013), s. 1-34.
__________-M. Marazzi, Anatolia: L’impero Hittita, Roma 1986.
HAWKINS, John David-Mark Weeden, “Kizzuwatna and the Euphrates States: Kummaha, Elbistan, Malatya Philology”, Hittite Landscape and Geography, Brill, Boston-Leiden 2017.
GARSTANG, John-Olivier Robert Gurney, The Geography of the Hittite Empire, The British Institute of Archeology at Ankara, London 1959.
GİRGİNER, Serdar-H. Fahri Özdemir-Fatma Şahin, “Adana (Yukarı Oca-Ceyhan Ovası) Yüzey Araştırmaları 2006”, ANMED, S. 5 (2007), s. 79- 85.
GURNEY, Olivier Robert, The Hittites, Richard Clay&Company, Büyük Britanya 1961.
________, “ Hittite Geography thirty years on”, Festschrift Sedat Alp, Hittite and Other Anatolian and Near Eastern in Honour of Sedat Alp, Ankara 1992, s. 213-221.
__________, bk. GARSTANG, John.
GÜNBATTI, Cahit, Kültepe-Kaniş, Anadolu’da İlk Yazı İlk Belgeler, Kayseri Büyükşehir Belediyesi Kültür Yay., Kayseri 2017.
HAWKINS, John David-Mark Weeden, “Kizzuwatna and the Euphrates States: Kummaha, Elbistan, Malatya Philology”, Hittite Landscape and Geography, Brill, Boston-Leiden 2017, s. 281-294.
HETHERINGTON, L.G., Hittite Domestic And Foreign Policy In The Old Kingdom, University of Tasmania, 1962. HILD, Friedrich, Strassensystem in Kappadokien, Wien 1977. Tabula Imperii Byzantini, Byzantinische
HILD, Friedrich-Marcell Restle, Kappadokien, Tabula Imperii Byzantini, Wien 1981.
GARSTANG, John-Olivier Robert Gurney, The Geography of the Hittite Empire, The British Institute of Archeology at London, Ankara 1959.
GİRGİNER, Serdar-H. Fahri Özdemir-Fatma Şahin, “Adana (Yukarı Oca-Ceyhan Ovası) Yüzey Araştırmaları 2006”, ANMED, 5, 2007, s. 79-85.
GURNEY, Olivier Robert, The Hittites, Richard Clay&Company, Büyük Britanya 1961.
________ “ Hittite Geography thirty years on, Festschrift Sedat Alp”, Hittite and Other Anatolian and Near Eastern in Honour of Sedat Alp, Ankara 1992, s. 213-221.
GÜNBATTI, Cahit, Kültepe-Kaniş, Anadolu’da İlk Yazı İlk Belgeler, Kayseri Büyükşehir Belediyesi Kültür Yay., Kayseri 2017.
KOMİSYON, Malatya Valiliği İl Çevre ve Şehircilik Müdürlüğü İl Çevre ve Durum Raporu, Malatya Valiliği, Malatya 2012.
MARAZZİ, M., bk. FORLANINI, Massimo.
MITFORD, Timothy B., “Cappadocia and Armenia Minor: Historical Setting of the Limes”, ANRW, VII/2 (1980a), s. 1170-1191.
________, “Roman Rough Cilicia”, ANRW II, VII/2 (1980b), s.1230-1261.
NEU, Erich, Der Anitta-Text, Studienzu den Boğazköy-Texten, 18, Wiesbaden 1974.
ÖZDEMİR, H. Fahri, bk. GİRGİNER, Serdar.
ÖZDEMİR, M. Ali, bk. SUNKAR, Murat.
RAMSAY, William Mitchell, Anadolu’nun Tarihi Coğrafyası, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul 1960.
RESTLE, Marcell, bk. HILD, Friedrich.
SEVİN, Veli, “Tarihsel Coğrafya: Güzel Atlar Ülkesi” Kapadokya, (ed. Metin Sözen), Ayhan Şahenk Vakfı yay., İstanbul 1998, s. 44-61.
SİR-GAVAZ, Özlem, “Hitit İmparatorluk Dönemi Krallarından I. Šuppiluliuma Döneminde Anadolu”, Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, I-I, 2008, s. 21-39.
SMITH, William, A Smaller Classical Dictionaryof Biography, Mitology and Geography, American Book Campany, New York 1877.
STERRETT, John Robert Sitlington, An Epigraphical Journey in Asia Minor, Papers of the American School of Classical Studies in Athens 2, Boston 1888.
SUNKAR, Murat-Saadettin Tonbul-M. Ali Özdemir, “Çaltı Çayı Yukarı Havzasının (Kangal Doğusu) Jeomorfolojisi”, Coğrafi Bilimler Dergisi, S. 6 (2), (2008), s. 141-158.
ŞAHİN, Fatma, bk. GİRGİNER, Serdar.
TALBERT, Richard J.A., Barrington Atlas of The Greek And Roman World, Princeton University Press 2000.
TEKİN, Oğuz, “MÖ IV.-MS VI. Yüzyıllar: Hellenistik Çağ ve Roma İmparatorluk Döneminde Kapadokya Krallığı”, Kapadokya, (ed. Metin Sözen), Ayhan Şahenk Vakfı Yay., İstanbul 1998, s. 194-225.
TEXIER, Charles Küçük Asya, III, (çev. Ali Suat), Özkan Matbaacılık, Ankara 2002.
TISHLER, J., bk. DEL MONTE, Giuseppe F.
TONBUL, Saadettin, bk. SUNKAR, Murat.
ÜNAL, Ahmet, “Hitit Metinlerinde Eski Asur Ticaret Kolonileri Çağıyla İlgili Kayıt ve Anımsamalar”, Emin Bilgiç Hatıra Kitabı, Archivum Anatolicum, 1997, s. 341-356.
_________, “Çukurova’nın Antik Devirlerde Taşıdığı İsimler ile Fiziki ve Tarihi Coğrafyası”, Efsaneden Tarihe Tarihten Bugüne Adana:Köprübaşı, (ed. E. Artun, M. S. Koz), YKY., İstanbul 2000.
_________, “Paylaşılamayan Kraliçe Puduhepa ve Memleketi Kayıp Kent Lawazantia”, Stratejik Kalkınmada Kent Değerleri Sempozyumu (3-4-5 Mayıs), Osmaniye 2016.
ÜNSAL, Veli “Eskiçağda Anadolu Su Kaynakları (Orta ve Doğu Anadolu)”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S. 28 (2012), s. 209-224.
WEEDEN, Mark, bk. HAWKINS, John David.
WILHELM, G. The Hurrians, (çev. Jennifer Barnes), İngiltere 1945.
WILSON, Charles William, Notes on the Geography of the Asia Minor, Proceedings, N.S. 6, 1884.