TRABZON ŞEHRİNDE NÜFUSUN GELİŞİMİ VE MEKÂNSAL DAĞILIŞI

Belirli bir mekân ve zaman dilimindeki insan sayısını ifade eden nüfus, şehirlerin mekânsal gelişimini doğrudan etkileyen bir dinamizmdir. Şehirlerde nüfusun artmasına bağlı olarak konut ihtiyacı artmakta, bu da şehirlerin yatay ve dikey yönde büyümesini hızlandırmaktadır. Şehirleşme olarak bilinen bu süreçte nüfusun zamansal ve mekânsal değişiminin bilinmesi büyük önem arz eder. Bir şehrin nüfusu incelenirken, zaman içerisindeki gelişimi ve değişimi, mekânsal dağılışı ve şehirleşme üzerindeki etkileri ele alınır. Bu bağlamda, bu çalışmada Karadeniz Bölgesinin Doğu Karadeniz Bölümü’nde yer alan Trabzon şehrinde nüfusun zamansal ve mekânsal değişimi ele alınmıştır. Mahallelere göre nüfusun dağılış ve yoğunluğu görsel olarak ifade edilmiştir. Trabzon nüfusu, Cumhuriyet öncesi ve sonrası olmak üzere iki ana başlık altında incelenmiştir. Şehrin Cumhuriyet’ten önceki nüfusu konuyla ilgili yazılmış kaynaklardan elde edilmiş; Cumhuriyet sonrası nüfusu Türkiye İstatistik Kurumu’ndan (TÜİK) temin edilmiştir. Elde edilen veriler coğrafi bakış açısı ile analiz edilerek harita, tablo ve grafiklere dönüştürülmüş, nüfusun gelişimi ve mekânsal dağılışı ortaya konulmuştur.

Anahtar Kelimeler:

Trabzon, Nüfus Gelişimi, Nüfus Dağılışı, Population Development, Population Distribution

POPULATION DEVELOPMENT AND SPATIAL DISTRIBUTION IN TRABZON

Population, which expresses the number of people in a certain place and period, is a dynamism that directly affects the spatial development of cities. Due to the increase in population in cities, the need for housing increases, accelerating the horizontal and vertical growth of cities. In this process known as urbanization, it is of great importance to understand the temporal and spatial changes of the population. While examining a city's population, its development and change over time, its spatial distribution, and its effects on urbanization are discussed. In the context of this study, the temporal and spatial evolution of the population in the city of Trabzon, which is located in the Eastern Black Sea Part of the Black Sea Region, is discussed. The distribution and density of the population according to the neighbourhoods are expressed visually. The population of Trabzon has been examined under two main headings, before and after the Republic. For this purpose, it was obtained from the sources written on the subject in the period before the Republic; The post-republic population was obtained from the Turkish Statistical Institute (TUIK). The data obtained were analyzed from a geographical point of view and transformed into maps, tables, and graphics, and the development and spatial distribution of the population were revealed.

Keywords:

Population Development, Population Distribution,

PDF

___

KAYNAKLAR
ARDEL, Ahmet, “Trabzon ve Civarının Morfolojisi Üzerine Gözlemler”, Türk Coğrafya Dergisi, C:1, Ankara 1943, ss.71-85.
BAYARTAN, Mehmet, “Kentsel Fonksiyonlar ve Trabzon Örneğinde Özel Fonksiyonların Kentsel Gelişime Etkileri”, Karadeniz İncelemeleri Dergisi, C:1, S: 2, Trabzon 2007, ss. 123-136.
BOSTAN, Hanefi, “Fetihten Yunan İsyanına Kadar Doğu Karadeniz Bölgesinin Demografik Yapısı”. Başlangıçtan Günümüze Pontus Sorunu, Serander Yayınları, Trabzon 2007.
BOSTAN, Hanefi, “XV-XIX. Yüzyıllarda Trabzon Şehir Nüfusu, Nüfusun Yükseliş ve Düşüş Nedenleri”, Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, C: 6, S: 13, 2018, ss. 121-154.
ÇAKICI, Nurettin, Trabzon’un Demografik Yapısı (1923-1950), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, Trabzon 2014.
DEVLET İSTATİSTİK ENSTİTÜSÜ (DİE), Genel Nüfus Sayım Sonuçları, Ankara 1927-2000.
DOĞANAY, Hayati, “Trabzon’da Nüfus Hareketleri ve Göçler”, Atatürk Üniversitesi Fen- Edebiyat Fakültesi Araştırma Dergisi, S: 15, Erzurum 1986, ss. 123-136.
DOĞANAY, Hayati, “Trabzon’un Doğal Çevre Özellikleri ve Başlıca Sonuçları”, Trabzon 2006, Trabzon 2006.
DOĞANAY, Hayati, Türkiye Beşerî Coğrafyası, İstanbul 1997.
GÖNEY, Süha, Şehir Coğrafyası, İstanbul 1984.
GÜNAÇTI, Yusuf, Osmanlı’dan Cumhuriyete Trabzon’a Göçler: Göç, Demografik Hareketlilik ve Değişim Üzerine Bir Kent Örneği (1877-1930) Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü Ankara 2017.
KARA, Hasan-GÖKBURUN, İbrahim, “Bir Tersine Göç Örneği: Kadioğluçiftliği Köyü (Kahramanmaraş)”, International Social Sciences Studies Journal, C: 4, S: 26, 2018, ss.5546-5560.
LIN, Li-SATO, Yohei-ZHU, Haihong, “Simulating spatial urban expansion based on a physical process”, Landscape and Urban Planning, C: 64, 2003, ss. 67–76.
MARJO, Kasanko- BARREDO CANO, Jose’- CARLO, Lavalle – MCCORMICK^, Niall- LUCA, Demıchelı-VALENTİNA, Sagrıs – ARNE, Brezger, “Are European cities becoming dispersed? A comparative analysis of 15 European urban areas”, Landscape and Urban Planning, C: 77, S: 1–2, 2005, ss.111–130.
ÖZGÜR, Ertuğrul Murat, COG 108 Nüfus Coğrafyası, Ankara Üniversitesi Dil Tarih Coğrafya Fakültesi Coğrafya Bölümü Ders Notları. Ankara 2011.
CAMAGNİ, Roberto-GİBELLİ, Maria Cristina-RİGAMONTİ, Paolo, “Urban mobility and urban form: The social and environmental costs of different patterns of urban expansion”, Ecological Economics, C: 40, 2002, ss. 199–216.
SELEN, Hamid Sadi, “Türkiye’de Köy Yerleşmeleri ve Şehirleşme Hareketleri”, Türk Coğrafya Dergisi, C: 7-8, Ankara 1945, ss. 97-108.
ŞAHİN, Cemalettin, “Türkiye Nüfusu”, Türkiye Coğrafyası ve Jeopolitiği, (Ed. M. Hayır Kanat), İstanbul 2016, ss.219-249.
TANA, Minghong-XİUBİN, Lia- LU, Changhe- LUO, Wei- KONG, Xiangbin-SUHUA, Ma, “Urban population densities and their policy implications in China”, Habitat International, C: 32, 2008, ss.471-484.
TANOĞLU, Ali, “İskân Coğrafyası: Esas Fikirler, Problemler ve Metod”, Türkiyat Mecmuası, C: 11, İstanbul 1954,s s.1-35.
TANOĞLU, Ali, Nüfus ve Yerleşme, İstanbul Üniversitesi, İstanbul 1969.
TUNCEL, Metin, “Bugünkü Trabzon” TDV İslâm Ansiklopedisi, C: 41, İstanbul 2012, ss.302-304.
TÜMERTEKİN, Erol, Türkiye’de Şehirleşme ve Şehirsel Fonksiyonlar, İstanbul Üniversitesi, İstanbul 1973.
TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU (TÜİK), Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS) Sonuçları. Erişim Adresi: https://data.tuik.gov.tr/Kategori/GetKategori?p=Nufus-ve- Demografi-109 (Erişim Tarihi: 01.04.2022).
UĞUR, Abdullah-ALİAĞAOĞLU, Alparslan, Şehir Coğrafyası, Nobel Yay. Ankara 2019.
YUMING, Fu-SOMERVİLLE, C. Tsuriel, “Site density restrictions: Measurement and empirical analysis”, Journal of Urban Economics, C: 49, 2001, ss.404–423.