1909 ÇAĞA YANGINI VE REŞADİYE (YENİÇAĞA) KASABASININ KURULUŞU

Bolu sancağının Gerede kazasına bağlı Çağa kasabası, üç tepe arasında ve gayet dar bir vadi üzerindedir. Kasabada ilki 1879 civarında, 1901 ve 1909 yıllarında olmak üzere otuz yıl zarfında üç yangın meydana gelmiştir. Son yangında kasabanın büyük bir kısmı yok olmuştur. İlk müdahale 80 kadar çadırı bölgeye ulaştıran askeriye tarafından yapılmıştır. Akabinde çevre mahallerden yardım toplanarak açıkta kalan ahalinin barınması ve günlük iaşesinin sağlanmasına çalışılmıştır. Ayrıca içinde bulundukları durum merkezi yönetime bildirilerek yardım istenmiştir. Diğer taraftan taşra yönetimi sık yaşanan yangınlardan dolayı, yangınzedeler için, Gölağzı mevkiinde “Reşadiye” adında bir kasaba kurulmasını talep etmiştir. Ancak gerekli izin ve yardımlar geç geldiğinden, ahali 1910 kışını çadırlarda ve kulübelerde geçirmek zorunda kalmıştır. Yangında evini kaybeden her aileye, evlerini yeniden inşa etmeleri için, devlet hazinesinden 2.000 kuruş yardım verilmiştir. İlaveten kasabanın inşasında kullanılmak üzere, umumi ihtiyaçlar için 132.000 kuruş destek talep edilmiş, bu meblağ merkezi yönetim tarafından yüksek görülerek daha cüzi bir miktar gönderilmesine karar verilmiştir. Reşadiye’de 1910 baharında inşaat başlamıştır. Bazı yangınzedeler buraya yerleşmek istemedikleri için evlerini yine Çağa’ya yapmayı tercih etmiştir. Taşra yönetimi her ne kadar tedbirler alsa da buna engel olamamıştır. Böylece Çağalıların bir kısmı eski kasabalarında kalırken diğer kısmı Reşadiye’ye yerleşmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Osmanlı, Yangın, Bolu sancağı, Reşadiye, Çağa

This paper deals with conflagrations or destructive fires in Çağa and the resulting establishment of a new town called Reşadiye in 1909. The town of Çağa, which is connected to the Gerede district of the Bolu sanjak, is between three hills and on a very narrow valley. Three significant conflagrations occurred in the town over thirty years, the first being around 1879, and the others in 1901 and 1909. Most of the town was destroyed in the last one. The first aid attempts were made by the military, which delivered about 80 tents to the region. Afterwards, donations were collected from the surrounding areas and it was tried to provide shelter and daily sustenance for the people who were homeless. Local administration was concerned about the disaster and reported the developments to the central government, requesting subsidies and support. On the other hand, the provincial administration demanded the establishment of a new town named Reşadiye in the Gölağzı area for the victims due to the frequent conflagrations, However, since the official procedures were not complete in time and the required aid was too late, the community had to spend the winter of 1910 in tents and sheds. Each family who lost their house in the fire was subsidised 2.000 kuruş from the state treasury to rebuild their houses. In addition, 132.000 kuruş of support was requested for the reconstruction of the town. only a small amount of financial support was provided by the Government. Yet, the construction began in the spring of 1910 in Reşadiye. Those who survived the fire preferred to rebuild their houses in Çağa again because they did not want to settle in Reşadiye. Although the provincial administration laid out certain regulations, they did not help. Thus, some people from the Çağa town kept living in the old town while others settled in Reşadiye.

Keywords:

Ottoman Conflagration, Bolu Sanjak, Bolu sancağı, Çağa, Reşadiye,

PDF

___

KAYNAKLAR 1. Arşiv Kaynakları
Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı, Osmanlı Arşivi (BOA.), Ali Emiri Mustafa II (SMST.II): 110/11937.
BOA., Babıali Evrak Odası (BEO.): 3648/273571; 3702/277581; 3611/270764; 3753/281449; 3792/284398; 4115/308558.
BOA., Dahiliye Nezareti Mektubi Kalemi (DH.MKT.) 2518/16.
BOA., Dahiliye Muheberat-ı Umumiye İdaresi Evrakı (DH.MUİ.): 3-4/7; 49-2/31.
BOA., Meclis-i Vala (MV.): 136/63; 143/1.
BOA., Şuar-yı Devlet (Ş.D): 35/12; 1683/27; 1691/10.
T.C Resmi Gazete, 9 Şubat 1935, S: 2925.
2. Kitap ve Makaleler
Anonim, Güzellikler Diyarı Yeniçağa, Yücel Ofset Matbaacılık, Ankara 1997.
AYAR, Talip, Arşiv Belgelerinde Mudurnu Yangınları (1888-1906), AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C:14, S:2, Bolu 2014.
BAYKARA, Tuncer, “Kaza”, Türkiye Diyanet Vakfı (TDV) İslam Ansiklopedisi, C: 25, Ankara 2002.
________, “Kasaba”, TDV İslam Ansiklopedisi, C: 24, İstanbul 2001.
Bolu Livası 1921-1925 Senesi Salnamesi, Haz. Nermin Kılıç-Ayşe Kayapınar- Bilge Kaya, Fahri Kılıç- Levent Kayapınar, Bolu Halk Kültürünü Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayınları (BAMER), Bolu 2008.
ERLER, Mehmet Yavuz , “1870 Yılında Doğu Karadeniz’de Çıkan Yangın ve Etkileri”, Tarih Araştırmaları Dergisi, C: 20, S: 31, Ankara 2000.
GENÇOĞLU, Mustafa “1864 ve 1871 Vilayet Nizamnamelerine Göre Osmanlı Taşra İdaresinde Yeniden Yapılanma”, Çankırı Karatekin Üniversitesi SBE Dergisi, S: 2.1, 2011.
GÜMÜŞ, Cantürk, Türk Orman Devrimi, Türkiye Ormancılar Derneği, Ankara 2018.
KAYA, Kemal, Osmanlı İmparatorluğunda Voyvodalık, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara 2004.
KELEŞ, İdris, Çağa ve Köylerinin Tarihi, Yücel Ofset Matbaacılık, Ankara 2007.
KONRAPA, M. Zekai, Bolu Tarihi, Bolu Vilayet Matbaası, Bolu 1960.
KURT, İsmail, İttihat ve Terakki Döneminde Osmanlı Ekonomisi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara 2012.
KUZUCU Kemalettin, “Osmanlı Başkentinde Büyük Yangınlar ve Etkileri”, Osmanlı, C: 5, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 1999.
LEWİS, Bernard, Modern Türkiye’nin Doğuşu, Çev. Boğaç Babür Tuna, Arkadaş Yayınları, Ankara 2017.
Mithad Kemal Bey, Ayanlar Devrinde Bolu, Haz. Hamdi Birgören, Bolu Belediyesi Bolu Araştırmaları Merkezi, Bolu 2008.
ÖNAL, Güray, Osmanlı Devri Kastamonu Vilayet Salnamelerinde Bolu Sancağı, C: I, Bolu Belediyesi Bolu Araştırma Merkezi, Bolu 2011.
_____, Osmanlı Devri Kastamonu Vilayet Salnamelerinde Bolu Sancağı, C: II, Bolu Belediyesi Bolu Araştırma Merkezi, Bolu 2011.
ÖZVAR, Erol “Voyvoda”, TDV İslam Ansiklopedisi, C:43, Ankara 2013.
PAMUK, Şevket Osmanlı Ekonomisi ve Kurumları, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2020.
SEZER, Cemal, “1893 Büyük Bolu Yangını”, AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C: 15, S: 1, Bolu 2015.
ŞAHİN, İlhan, “Kastamonu”, TDV İslam Ansiklopedisi, C: 24, Ankara 2001.
TAŞ, Kenan Ziya, Osmanlının Arka Bahçesi Bolu Sancağı, Post Yayınevi, İstanbul, 2017.
TORUN, Fatih Sadık, “Son Dönemde Osmanlı İmparatorluğu’nun İdari Taksimatı”, Türk & İslam Dünyası Sosyal Araştırmalar Dergisi, S:14, 2017.
YALDIRAK, Tarık, XIX. Yüzyılda Mengen Kazasının Sosyo-ekonomik Durumu, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Düzce Üniversitesi, Düzce 2021.
3. İnternet Kaynakları
https://nisanyanmap.com, erişim tarihi:18.05.2022, 22.49.
https://earth.google.com/web/, erişim tarihi: 08.07.2022, 00.24.
http://www.bolu.gov.tr, erişim tarihi: 10.07.2022, 14.42.