ÇARİÇE II. KATERİNA’NIN KIRIM SEYAHATİ (1787) VE BU SEYAHATİN OSMANLI DEVLETİ’NDEKİ YANSIMALARI

1475 yılından beri Osmanlı hâkimiyetinde bulunan Kırım, 1783 yılında Rusya tarafından ilhak edilmiştir. 1784 yılında Osmanlı Devleti’nin ilhakı meşru kılacak senedi Rusya’ya vermesinin ardından 1787 yılında Rus Çariçesi II. Katerina Kırım’a bir seyahat gerçekleştirmiştir. Çariçe II. Katerina’nın söz konusu Kırım seyahati ile ilgili daha önce Sinan Yüksel tarafından “II. Ekaterina’nın Kırım Seyahati (1787)” adlı bir makale yayınlanmıştır. Bu makalede ağırlıklı olarak Rus kaynakları kullanılmıştır. Bu çalışmada ise; Rus Çariçesinin Kırım’a yaptığı seyahatin hazırlık evresinden başlayarak Kırım’a seyahati sırasında ve Kırım’da bulunduğu sürede yaşananlar ile Osmanlı Devleti’nin bu seyahati nasıl değerlendirdiği ele alınmıştır. Çalışmanın ana kaynaklarını söz konusu seyahat sırasında Çariçenin yanında bulunan Fransa’nın St. Petersburg Elçisi Kont Segur’un, o dönemde özel bir görevle St. Petersburg’da bulunan Avusturyalı diplomat Prens Ligne’nin ve Rus Generali Potemkin’in hatıraları ile yazarı belli olmayan, ancak Çariçenin çok yakınında olduğu anlaşılan biri tarafından yazılan “Taurische Reise” adlı eser oluştur-maktadır. Bu hatıralar gerek Rus Çariçesi II. Katerina’nın, gerek Avusturya İmparatoru II. Joseph’in, gerekse Fransız Elçisi Kont Segur’un seyahat sırasındaki genel izlenimlerini, Osmanlı Devleti’nin Rusya, Fransa ve Avusturya ile olan ilişkilerini, Osmanlı Devleti hakkında kullanılan ifadeleri ve o dönemde Osmanlı Devleti’ne olan bakış açısını ortaya koyması bakımından önemli görülmektedir. Seyahat sırasında Rus Çariçesinin eski sevgilisi Polonya Kralı Poniatowski ile buluşması ve Kaydak’tan itibaren Avusturya İmparatoru II. Joseph ile birlikte Kırım’a seyahat etmesi de bu seyahatle ilgili dikkat çekici hususlar olarak göze çarpmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

II. Katerina, Kırım, II. Joseph, Segur, Potemkin

CATHERINE II’S TRAVEL TO CRIMEA (1787) AND ITS REFLECTIONS IN THE OTTOMAN STATE

The region of Crimea, previously under the dominion of the Ottoman Empire since the year 1475, was included into the Russian Empire in the year 1783. Following the Ottoman Empire's acceptance of the Russian document that would confer legitimacy to the annexation in 1784, Catherine II embarked on a journey to Crimea in 1787. The publication titled "II. Ekaterina's Crimean Travel (1787)" by Sinan Yuksel has been previously referenced in relation to Catherine II's visit to Crimea. This article predominantly relies on sources originating from Russia. her study examines the events surrounding the voyage of the Russian Tsarina to Crimea, beginning from the preparation phase. It delves into the details of her journey, her activities during her stay in Crimea, and the assessment of her travel by the Ottoman Empire. The primary sources utilized in this study consist of the recollections of notable individuals such as the French Ambassador Count Segur, the Austrian Diplomat Prince Ligne, and the Russian General Potemkin. These individuals were in the company of the Tsarina during her travels. Additionally, the study draws upon a work titled "Taurische Reise," authored by an unknown writer who is believed to have had a close relationship with the Tsarina. The significance of these recollections lies in their ability to shed light on the overall perceptions of Catherine II, Emperor Joseph II of Austria, and French Ambassador Segur during their travels. Additionally, they provide insight into the diplomatic relations between the Ottoman Empire and Russia, France, and Austria, as well as the language employed when discussing the Ottoman Empire and the prevailing opinions surrounding it during that period. One notable aspect of this journey is the encounter between the Russian Tsarina and her former lover, King Poniatowski of Poland, as well as their subsequent excursion to Crimea alongside the Austrian Emperor Joseph II, commencing from Kaydak.

Keywords:

Catherine II, Crimea, Joseph II, Segur, Potemkin,

PDF

___

1.Arşiv Kaynakları Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), Ali Emiri Sultan Abdülhamid I (AE. SABH. I): 13/1191, 86/5934, 98/6668, 336/23442, 362/25264, 368/25701. BOA, Bab-ı Asafî Amedi Kalemi (A.{AMD): 28/45. BOA, Cevdet Askeriye(C. AS): 1173/52265. BOA, Cevdet Hariciye (C. HR): 81/4008, 15/704. BOA, Hatt-ı Hümayun (HAT): 1430/58565, 1442/59262. BOA, Topkapı Sarayı Müzesi Arşivi Defterleri (TS.MA.d): 4819. BOA, Topkapı Sarayı Müzesi Arşivi Evrakı (TS.MA.e): 12360/17.
2.Gazeteler “Turkey”, Wiener Zeitung, 2 Juli 1783. “Turkey”, Wiener Zeitung, 2 August 1783. “Turkey”, Wiener Zeitung, 4 Oktober 1783. “Turkey”, Wiener Zeitung, 22 November 1783. “Russland”, Wiener Zeitung, 10 Maerz 1784. “Russland”, Wiener Zeitung, 7 April 1784. “Turkey”, Wiener Zeitung, 5 Juni 1784. “Kleinasien”, Wiener Zeitung, 24 Juli 1784. “Turkey”, Wiener Zeitung, 7 August 1784. “Russland”, Wiener Zeitung, 29 September 1784. “Turkey”, Wiener Zeitung, 10 November 1784. “Russland”, Wiener zeitung, 13 November 1784. “Russland”, Wiener Zeitung, 20 November 1784. “Russland”, Wiener Zeitung, 19 Januar 1785. “Russland”, Wiener Zeitung, 18 Mai 1785. “Russland”, Wiener Zeitung, 6 Juli 1785. “Turkey”, Wiener Zeitung, 17 Dezember 1785. “Russland”, Wiener Zeitung, 4 Maerz 1786. “Russland”, Wiener Zeitung, 18 April 1786. “Russland”, Wiener Zeitung, 22 April 1786. “Russland”, Wiener Zeitung, 17 Mai 1786.
3.Kitap ve Makaleler ADAMCZYK, Theresia, “Die Reise Katharinas II. nach Südrussland im Jahre 1787”, Jahrbücher für Kultur und Geschichte der Slaven, C: VI, S: 1, 1930, ss. 25-53. Ahmed Cevdet, Tarih-i Cevdet, C: II, III, IV, İstanbul 1309. Ahmed Vâsıf Efendi, Mehâsinü’l-Âsâr ve Hakãikü’l-Ahbâr, Yay. Haz. M. İlgürel, Ankara 1994. ALEXANDER, Manfred, Kleine Geschichte Polens, Stuttgart 2003. Anecdoten zur Lebensgeschichte des Ritters und Reichs-Fürsten Potemkin, Freistadt am Rhein 1792. BAYRAM, Ü. Filiz, Enverî Târîhî: Üçüncü Cild (Metin ve Değerlendirme)” Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2014. Beiheft zum Militair-Wochenblatt, nr: 5 (fünftes Heft), Berlin 1872. BEREJKOVA, M. N., Plan Zavoevaniya Krima, Sostavlenniy v Tsartvovanie-Gosudarya Alekseya Mihayloviça Uçenim Slavyaninom Yüriem Krijaniçem, St. Petersburg 1891. BESSARABOVA, Nina, Puteşestviya Ekaterinı Velikoy po Rossii ot Yaroslavaya do Krıma, Moskva 2014. BEYDİLLİ, Kemal, Osmanlı-Prusya İttifâkı, İstanbul 1984. BEYDİLLİ, Kemal, Büyük Friedrich ve Osmanlılar, İstanbul 1985. Briefe, Charaktere und Gedanken des Prinzen Carl von Ligne, Leipzig 1812. DANİŞMEND, İsmail Hami, İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi, C: V, İstanbul 1971. DAVIES, Norman, Avrupa Tarihi, İstanbul 2006. DJUVARA, Trandafir G., Türk İmparatorluğunun Paylaşılması Hakkında Yüz Proje (1281-1913), Fr. Çev. Pulat Tacar, İstanbul 2017. Du Loir, Les voyage du sieur Du Loir, Paris 1654. ERİM, Nihat, Devletlerarası Hukuk ve Siyasi Tarih Metinleri, C: I, Ankara 1955. FISHER, Alan, The Russian Annexation of the Crimea 1772-1783, Cambridge 1970. GAFAROV, Orkhan, Rus Dış Politikasında Kimlik Arayışı: Batı’dan Kopuşun Tarihsel Analizi, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 2020. GRIFFITHS, David M., “Catherine II Discovers the Crimea”, Jahrbücher für Geschichte Osteuropas, Bd. 56/3 (2008) ss. 339-348. HALEM, Gerhard Anton von, Lebensbeschreibung des Russischen-Kaiserlichen General-Feldmarschalls Burkhard Christoph. Grafen von Münnich, Oldenburg 1803. JORGA, Nicolae, Osmanlı İmparatorluğu Tarihi, C: V, Çev. N. Epçeli, İstanbul 2005. Joseph II. und Katharina von Russland: Ihr Briefwechsel, Wien 1869. KÖMÜRCÜYAN, Eremya Çelebi, İstanbul Tarihi. XVII. Asırda İstanbul, İstanbul 1988. KRATZER, Roland, “Die Reisen Joseph II.”, Diplomarbeit zur Erlangung des akademischen Grades eines Magisters der Philosophie an der Karl-Franzens-Universität Graz, Graz 2014. MADARIAGA, Isabel de, Katharina die Grösse, (aus dem Englischen von Karl A. Klewer), Wiesbaden 2004. Mufassal Osmanlı Tarihi, C: V, İstanbul 1962. Osmanlı-Rus İlişkileri Tarihi (Ahmed Câvid Bey’in Müntehabâtı), Haz. Adnan Baycar, İstanbul 2004. ÖZER, Abdürrahim, The Ottoman-Russian Relation between the Years 1774-1778, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, The Institute Economics and Social Sciences of Bilkent University, Ankara 2008. PAÇO, David Do, “A Social History of Trans-Imperial Diplomacy in a Crisis Context: Herbert von Rathkeal’s Circles of Belonging in Pera, 1779-1802”, The International History Review, C: XLI, S: 5, 2019, ss. 981-1002. POTEMKIN, Grigorii Aleksandrovich, Memoirs of the Life of the Prince Potemkin, Transl. from Germany, London 1812. SARICAOĞLU, Fikret, Kendi Kaleminden Bir Padişahın Portresi. Sultan I. Abdülhamid (1774-1789), İstanbul 2001. SEGUR, Ludwig Philipp Denkwürdigkeiten, Rückerinnerungen und Anekdoten aus dem Leben des Grafen von Segur, (aus dem Französischen übersetzt durch D. v. W), C: III, Stuttgart 1827. SOYSAL, İsmail, Fransız İhtilâli ve Türk-Fransız Diplomasi Münasebetleri (1789-1802), Ankara 1999. ŞİROKORAD, A. B., Osmanlı-Rus Savaşları, İstanbul 2009. Taurische Reise der Kaiserin von Russland Katharina II (aus dem Englischen übersetzt), Koblenz 1799. Taylesanizâde Hafız Abdullah Efendi Tarihi. İstanbul’un Uzun Dört Yılı (1785-1789), Haz. Feridun M. Emecen, İstanbul 2003. UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı, Osmanlı Tarihi, C: IV/I, Ankara 1995. YÜKSEL, Sinan, Rusya’nın Karadeniz Devleti Olma Süreci ve Bu Süreçte Rus-Osmanlı İlişkileri, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 2011. YÜKSEL, Sinan, “Küçük Kaynarca’dan Yaş Antlaşması’na Kadar Eflak-Boğdan Üzerinde Osmanlı Rus Nüfuz Mücadelesi”, Belleten, C: LXXXIII, S: 297, 2019, ss. 605-632. YÜKSEL, Sinan, “II. Ekaterina’nın Kırım Seyahati”, History Studies, C: XII, S: 3, (June 2020), ss. 1335-1349. ZINKEISEN, Johann Wilhelm, Geschichte des osmanischen Reiches in Europa, C: VI, Gotha 1859.
4.Ansiklopedi Maddeleri Allgemeine Encyclopaedia der Wissenschaften und Künste, C: II/3, F. A. Brockhaus 1819, ss. 134. “Krizanic, Jurac”, AnaBritannica, C: XIV, ss. 4. BALA, Mirza, “Kırım”, İA, C: VI, ss. 741-746. BEYDİLLİ, Kemal, “Yûsuf Paşa, Koca”, DİA, C: XLIV, ss. 23-25. BEYDİLLİ, Kemal, “Polonya: Tarih”, DİA, C: XXXIV, ss. 309-317. “Bezborodko (Prens) Aleksander Andreyeviç”, AnaBritannica, C: IV, ss. 107. “Cobenzl, Johann Ludwig Joseph Graf von”, Biographisches Lexikon des Kaiserthums Oesterreich, C: II, Wien 1857, ss. 390-391. G.L.C., “Ainslie, Sir Robert, Bart”, The Biographical Dictionary, C: I (II. Kısım), London 1842, ss. 568-569. HÜFFER, “Cobenzl, Ludwig Graf C.”, Allgemeine Deutsche Biographie, C: IV, Leipzig 1876, ss. 355-363. İNALCIK, Halil “Kırım Hanlığı”, İA, C: VI, ss. 741-756. “Kırım”, DİA, C: XXV, ss. 447-449. KRAELITZ-GREIFENHORST, Friedrich v., “Rathkeal, Peter Philipp Herbert Freiherr von”, Allgemeine Deutsche Biographie, C: LIII, 1907, ss. 210-215. “Ligne (Prens), Charles-Joseph (1735-1814), Anabritannica, C: XIV, ss. 474. MAYKOV, P., “Bulgakov, Aleksandr Yakovleviç”, Ruskiy Biografiçeskiy Slovar, C: III, Sankt-Petersburg 1908, ss. 458-460. NEWTON, Michael, “Paul I of Russia (1754-1801)”, Famous Assassinations in World History: An Encyclopedia, C: I, 2014, ss. 409-412. “Stanislaw II August Poniatowski”, Anabritannica, C: XX, ss. 21.
5.Elektronik Kaynaklar “Alexander Matwejewitsch Dmitrijew-Mamonow”, de.wikipedia.org/wiki/ Alexander_Matwejewitsch_Dmitrijew-Mamonow “Charles-Joseph de Ligne”, de.wikipedia.org/wiki/Charles-Joseph_de_Ligne “Jurac Krizanic”, de.wikipedia.org “Krijaniç, Yorii”, ru.wikipedia.org “Krim”, de.wikipedia.org/wiki/Krim “Lykurg (Sparta)”, de.wikipedia.org/wiki/Lykurg_(Sparta) “Louis-Philippe de Ségur”, de.wikipedia.org/wiki/Louis-Philippe_de_Ségur “Marie-Gabriel-Florent-Auguste de Choiseul-Gouffier”, de.wikipedia.org/ wiki/Marie-Gabriel-Florent-Auguste_de_Choiseul-Gouffier PLERSZ, Jan Bogumi, “Catherine II Greeted in Kaniv”, Polish History Museum. PLERSZ, Jan Bogumi, “Fireworks in honor of Catherine II in 1787”, Borys Voznytskyi Lviv National Art Gallery. “Sergey Lazareviç Laşkarev”, ru.wikipedia.org “Solon”, de.wikipedia.org/wiki/Solon