XIX. Asır Osmanlı Edebiyatı'nda Milliyetçilik Düşüncesinin Gelişimi ve Şebinkarahisarlı Abdî Bey'in Türklükle İlgili Bir Manzumesi

Bu yazıda, milliyetçilik düşüncesinin modern dünyada yayılmaya başladığı XIX yüzyılda, bu düşüncenin Türk edebiyatına yansımaları ele alınmıştır. Çalışmanın girişinde, "Türk" ve 'Türlük" kavramlarının klasik edebiyat ve tarih yazıcılığındaki yerine kısaca değinilmiştir. Klasik dönemde söz konusu kavramların anlamının, bugünden ne kadar farklı olduğu ortaya konmuştur. Daha sorara XIX. asırda millet kavramının değişmesiyle bunun Türk düşünce ve edebiyat hayatına nasıl yansıdığı ana hatlarıyla anlatılmıştır. Son kısımdaysa, edebiyat tarihimizde milletinin Türk, dilinin Türkçe ve bunların mukaddes değerler olduğunu açıkça söyleyen ilk şairin Mehmed Emin Yurdakul olduğu söylenmesine rağmen, ondan yıllar önce, Abdi Bey adlı bir Osmanlı şairinin benzer sözleri söylediği tespit edilmiş ve sairin bu düşünceleri dile getirdiği manzumesi, şekil ve içerik açısından ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Abdî Bey, terkîb-i bend, milliyetçilik, Türk milliyetçiliği, Osmanlı edebiyatı, XIX. yüzyıl, Şebinkarahisar

Development of Nationalist Thoughts in the 19th Century Ottoman Literature and a Poem of Abdî Bey of Şebinkarahisar Related with Turkishness

In this writing, during the 19th century, when nationalist thoughts had commenced to spread within modern world, reflections of these thoughts to Turkish literature are considered. In the introduction part of the study, statuses of "Turk" and "Turkishness" concepts within classical literature and history writing are briefly mentioned. How much meanings af above mentioned concepts during classical era are different from their current meanings is revealed. Then, with the change of meaning of nation concept during 19th century, how this had reflected to the Turkish thoughts and literal life is briefly mentioned. In the List section, although it is said in our literal history that first poet, who said that our nation is Turk and Linguage is Turkish Language and these are holy values, is Mehmed Emin Yurdakul, it is determined that similar words had been said by an Ottoman poet, named Abdî Bey long years before Mehmed Emin Yurdakul, and the poem, which these thoughts of the poet arc mentioned, is considered in connection with format and content.

Keywords:

Abdi Bey, terkîb-i bend, nationalism, Turkish nationalism, Ottoman literature, 19th century, Şebinka,

PDF

___

Abdi Bey, Dryâ'rı, İÜTYDK, T. 207.
(1287/ 1870) Nut/é: : Bî— Perm” ae Akl-' z Dâüâ Bgım'rıda Mübârrre,
T—erakkı Matbaası, İstanbul. ..
AK, Coşkun (2001), Bağdatlı Külü Dîvânı, C I, Uludağ Universitesi Bası—
AKÇURA, Yusuf (2001), Yeni Türk Devletinin Öncüleri, Kültür Bak. Yay., mevi, Bursa. Ankara.
AKYÜZ, Kenan (1986), Batı Teıiriürle Türk Şiiri Anla/ay'ın, İnkılap Kitabevi, Ankara.
BABACAN, İsrafil (2000), “Şebinkarahisarlı Divan Şairi Abdi Efendi”, Şebirrkambrmr I. Tarih ve Kültür Sempaşyümrr, s. 221- 229, “Şebinkarahisar Belediyesi Yay., İstanbul.
Davud Fatın (1271/ 1855), Hâtimetü’l—Eş’ ar, İstanbul.
DİLÇİN, Cem (1997), Örneklerle Türk Şiir Balam, TDK Yay., Ankara.
' ERGUN, Saadettin Nüzhet (. ), Türk Şairlm, C. I, Istanbul. > GÜNDÜZ, Tufan (1999), “Osmanlı Tarih Yazıcılığında Türk ve Türk—
men İmajı”, Türkler, C VII, s. 92— 97, Ankara
İNAL, İbnülemin Mahmüd Kemâl (1999),..5'011r Ayr Türk Şâirlerr', C. İ,
(1999/ 2) “Osmanlı’dan Cumhuriyet’ e Şiirde Türk
Kımlığ ” Ah Mını ’f—Agk, s. 59- 69, Ötüken Yayınları, İstanbul.
SARINAY, YuSuf (2002), “İmparatorluktan Cumhuriyete Türk Milliyet— çiliginin Doğuşu ve Gelişimi”, Türk/er, C XIV, 819- 832, Ankara.
Şemseddin Samı (1306/ 1888) Kııııııîrıı’l-A’lâııı, C. IV, Maarif Vekaleti Yay., İstanbul.
TUMAN, Mehmed Nail, Tııhje-ıNâı/ı, C. II, s. 664-665, Ankara.
Karadeniz Araştırmaları, Sayı 12. (Kış 2007).