Âyânlık'ın Son Dönemlerinde Tipik Bir Örnek; Gümüşhane Sancağı Kürtün-i Zir Kazası Âyânı Süleyman'ın Meselesi

18. yüzyıl sonlarında ve 19. yüzyıl başlarında mütevazı bir Osmanlı sancağı olan ve maden ocaklarıyla meşhur Gümüşhane'ye bağlı Kürtün-i Zîr/Aşağı Kürtün Ayanı Yakup oğlu Süleymanın bölge halkına yaptığı zulümler, halkın ilgili şikâyetleri; şahsın yakalanması, idam edilmesi ve hadisenin değerlendirilmesi, bu makalede ele alınmaktadır. Aşağı Kürtün Ayanı Yakup oğlu Süleyman, belli bir süre sonra bölge halkına zulmetmeye başlamış; keyfî olarak insanları katletmiş, kadın ve kızların ırzına geçmiş, halkın mallarına el koymuştu. Süleyman'ın bu yaptıklarından bıkan kaza ye çevre halkı, verdikleri dilekçelerle kendisini mahalli idarecilere şikâyet etmişlerdi. Fakat Ayan Süleyman'ın yakalanması ve cezalandırılması çok kolay olmamış ve idarecileri uzun süre meşgul etmişti. En sonunda yakalanan Süleyman, yargılandıktan sonra idam edilmiştir. Makalede, ayrıca Âyânlık kurumunun ortaya çıkışına, işleyişine ve bozuluşuna temas edilerek, Aşağı Kürtün Örneği ile kıyaslanmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Osmanlı Devleti, Âyânlık, Gümüşhane, Kürtün-i Zîr, Aşağı Kürtün, Yakup oğlu Süleyman, Gümüşhane Madenleri Emini Abdî Bey, Seyyid Miktâd Bey, Müslim, Gayrî Müslim

A Stereotype for the Last Years of the Ayan Institution: The Case of Süleyman, Âyân of the Aşağı Kürtün County of the Gümüşhane Sancak

In this paper, it is examined that oppressions by Yakup's son Suleyman who Âyân was a notable of the Inferior Kurtun of Gümüşhane, which was an ottoman sanjak in late of the 18th and early of 19th centuries, was some related compleints of the people, Suleyman's capture, his execution an a survey of the accident. Oppressed to the people he was arbitrary killing people, violating women and girls, and sizing by force the properties of people. Upon these, people of Ashaghy-Kürtün and its environments compleinted him to the local administrator. So the rulers acted to catch him in difficulty Consequently, after his judging he was executed. Besides, İt is touched on some subjects such as occuring of the Ayânlık as a institution, its working and corruption.

Keywords:

Ottoman Empire, ayanlik, Gümüşhane, Kürtün-i Zîr, Aşağı Kürtün, Yakup's son Suleyman, Gümüşhane Made,

PDF

___

VESİKALAR Başbakanlı Osmanlı Arşivleri, Hattı-ı Hümayun, Nr. 5212, 5212- A, 5212—B C, 5212.D, 5212—F. ARAŞTIRMALAR
Beşirli, Mehmet: XIX Yiigçıiaıı Başlarında Bir A_jıa'ma Yaıaıamda Kars'i/eı: Zile Ajanı I [bağa âla Kim/é AbmadAga, Tokat 2004.
Ergin, Osman Nuri: Mecal/a -I- Umar-2 Beledğıe, Cengiz Özdemir (Yay.,) Cilt 3, İstanbul 1995.
Nagare, Yuzo: Makita-zade Mehmed Paşa ae Ajana/e Maurad, Tokyo 1976.
Ozdemir, Rifat: XIX. Yiişyi/iıı İlk Yanımda Ankara. Fiş/ez”, Dewagriyiıe, İdari- Ekonaaıiıe Yapin 1785—1840, Ankara 1986.
Özkaya, Yücel: Orman/z İmparatorağa’ada Ayâalı/e, Ankara 1994.
Sancaoğlu, Fikret: Kendi Kaleminden Bir Padişahın Partreıi: Salları I. Abdülhamid (1774-7739), İstanbul 2001.
Tozlu, Selahattin: XIX. Yağız/da Gümüşhane, Erzurum 1998.
MAKALELER VE ANSİKLOPEDİ MADDELERİ Bay, Abdullah: “Ünye Ayanından Canikli Genç Mustafa Ağa’run Siyasi ve İktisadi Faaliyetleri”, Karadeniz Araştırmaları Dergiri, Çorum 2005, Sayı 7, Sf. 60— 75.
Emecen, Feridun M.: “Doğu Karadeniz’de Ayânlık: Tirebolulu Kethudazâde Mehmed Emin Ağa”, Bel/eteri, Cilt LXV, Sayı 13,Ankara 2001, Sf. 193
Mert, Özcan: “Ayan”, Tiineğıe Dima Vakfi Aaa Amie/0,15%”; Cilt 4, İstan- bul 1991, Sf 195- 198.
Pakalın, Mehmet Zeki: Ormana Tari/ı Bayim/m' ae Terim/eii So'z/z'ig'Ş, Cilt 1, İstanbul 1993, Sf. 120-122
Sertoğlu, IVŞdhat: Orman/i Tari/ı bğalı, 2. Baskı, İstanbul 1986, Sf. 25.
Uzunçarşılı, İsmail Hakkı: “Ay-ân”, I f.,/am Amire/apediri, Cilt 2, 5. Baskı, Eski- şehir 1997, Sf. 41. INTERNET SAYFALARI
‘th / aramı. Amını. gaatr/ cagriginyapi. a.ş), 8 Temmuz 2006. baix/ /ıııwııı.gıııımıbaııagaa tr/ kanamam, 8 Temmuz 2006.
' Karadeniz Araştırmaları, Sayı 12, (Kış 2007).