Ortaöğretim Öğrencilerinin Şiddete Eğilim Durumlarının İncelenmesi: Bir Karma Yöntem Çalışması

Bu çalışmanın amacı ortaöğretim öğrencilerinin şiddet eğilim düzeylerinin belirle- mesi ve şiddet eğilimlerinin okul türü, cinsiyet ve takip ettikleri televizyon prog- ramlarına göre durumlarının ortaya konulmasıdır. Ayrıca öğrencilerin niçin şiddete başvurdukları, şiddetin sonuçları ve şiddete iten etmenleri ve şiddetin azaltılması için nelerin yapılabileceğini onların bakış açıları doğrultusunda belirlemek de bu çalışmada amaçlanmıştır. Çalışma karma yöntem olarak tasarlanmıştır. Karma yön- temlerden açımlayıcı (açıklayıcı) sıralı desen tercih edilmiştir. Çalışmanın nicel bölümde Kilis ilinde ortaöğretim okullarında eğitim gören 290 ortaöğretim öğrencisi örnekleme dâhil edilmiştir. Nitel bölümünde ise şiddete başvuran toplam 12 ortaöğ- retim öğrencisi çalışma grubuna dâhil edilmiştir. Veri toplama aracı olarak Kişisel Bilgi Formu, Şiddet Eğilim Ölçeği ve yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanıl- mıştır. Çalışmada ortaöğretim öğrencilerinin şiddet eğilim düzeylerinin yüksek dü- zeyde olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Katılımcıların görüşleri doğrultusunda ortaöğ- retim öğrencilerini şiddete iten durumlar karşı tarafın durumu, bireysel durumlar ve arkadaş ortamı olmak üzere üç tema altında incelenmiştir. Ortaöğretim öğrencileri- nin şiddet eğilim düzeylerinin eğitim gördükleri okul türlerine, cinsiyet gruplarına ve takip ettikleri televizyon programlarına göre göre anlamlı olarak farklılık gösterdiğisonucu elde edilmiştir. Elde edilen sonuçlar dikkate alındığında ortaöğretim öğren- cilerinde şiddetin azaltılması için uygulayıcılara ve araştırmacılara öneriler sunul- muştur.

Investigation of Level of Tendency to Violence of High School Students: A Mixed Methods Study

The aim of the study is to determine the level of tendency to violence of high school students and present the situation surrounding the level of tendency to violence according to the school type, gender and tele- vision programs students are watching. Moreover, the aim of the study is to identify why students resort to violence, consequences of vio- lence, causing factors of violence and what could be done in order to eliminate violence in line with their perspective. The study was de- signed as a mixed method. Explanatory sequential design, one of the mixed methods was preferred in the study. Analyses were conducted on 271 students who were selected by using the random sampling method. In the qualitative phase, 12 high school students were in- cluded in the study. Demographic information form, violence tenden- cy scale and semi-structured interview form were used to collect the data. It was concluded that high school students had a mean of ten- dency to violence. Causing factors of this tendency to violence of high school students were analyzed under three themes as; the state of the other party, personal state, and the circle of friends. It was found out that there was a significant difference in terms of the level of tendency to violence of high school students according to the school type, gen- der groups and the television programs. The results of the study are considered, the recommendations were made for implementers and researchers in terms of eliminating violence in high school students

PDF

___

Akbaşlı, S., Üredi, L. ve Özmen, G. (2017). Ortaöğretim öğrencilerinin şiddet algı- larını incelemeye yönelik bir araştırma (Mersin ili örneği). International Jo- urnal of Eurasian Education and Culture, 2(3), 143-168. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/398451
Akınsel, G. (2018). 15-18 yaş arasındaki ergenlerin şiddet eğilimleri ve dürtüsellik- lerinin ebeveynlerin sosyo-ekonomik ve okuryazarlık düzeyi arasındaki ilişki. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Üsküdar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Akman, S. (2013). Lise öğrencilerinin şiddete yönelik tutumları ile okula bağlılık duygusu arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Fatih Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Akpınar, B. ve Dilci, T. (2007). Eğitim programları bağlamında okulda şiddet olgu- suna yönelik öğretmen görüşleri. Eurasion Journal of Educational Rese- arch, 29, 1-11. https://trdizin.gov.tr/publication/paper/detail/TnpBeE9ETXo=
Alikaşifoğlu, M. (2008). Ergenlerde davranışsal sorunlar. İ.Ü. Cerrahpaşa Tıp Fa- kültesi Sürekli Tıp Eğitimi EtkinlikleriSempozyum Dizisi, 63, 55-59.
Alisinanoğlu, F. (2002). Gençlik dönemi özellikleri ve genç anne baba iletişimi. Eğitim ve Bilim, 27(123), 62-63. file:///C:/Users/User/Downloads/5175-34056-2-PB%20(1).pdf
Altun, S. A. ve Baker, Ö. E. (2010). School violence: A qualitative case study. Pro- cedia Social and Behavioral Sciences, 2, 3165-3169. Doi:10.1016/j.sbspro.2010.03.483
Arslan, Y. (2015). Okullarda yaşanan şiddet olaylarının düzey ve dinamiklerini anlamak: Batman merkez örneği/Türkiye. Manas Sosyal Araştırmalar Dergi- si, 4(5), 1-17. http://journals.manas.edu.kg/mjsr/archives/Y2015_V04_I05/bfff1032172e51 2bf786562effb7f3c6.pdf
Avcı, A. (2010). Eğitimde şiddet olgusu, lise öğrencilerinde şiddet saldırganlık ve ahlaki tutum ilişkisi, Küçükçekmece ilçe örneği. Yayımlanmamış doktora tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Avcı, Ö. H. ve Yıldırım, İ. (2014). Ergenlerde şiddet eğilimi, yalnızlık ve sosyal destek. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 29(1), 157-168. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/87085
Ayhan, F. ve Özkan, B. (2016). Aile içi şiddetin ergenler üzerindeki etkisi. Journal of Human Sciences, 13(3), 3753-3767. Doi:10.14687/jhs.v13i3.3923
Balkıs, M., Duru, E. ve Buluş, M. (2005). Şiddete yönelik tutumların özyeterlik, medya, şiddete yönelik inanç, arkadaş grubu ve okula bağlılık duygusu ile ilişkisi. Ege Eğitim Dergisi, 6(2), 81-97. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/57086
Baran, G. K. (2008). Öğretmenlerin ve öğrencilerin görüşlerine dayalı olarak okul- larda şiddet ve okul güvenliğinin incelenmesi: Keçiören Örneği. Yayımlan- mamış yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu. (1998). Aile içinde ve toplumsal alanda şiddet. Bilim Serisi: 113. https://docplayer.biz.tr/7607513-T-c-basbakanlik-aile-arastirma-kurumu-bask anligi-aile-icinde-ve-toplumsal-alanda-siddet-ankara.html
Creswell, J. W. (2017). Karma yöntem araştırmalarına giriş. (M. Sözbilir, Çev.). Ankara: Pegem Akademi. (2017).
Creswell, J. W. ve Plano-Clark, V. L. (2018). Karma yöntem araştırmaları tasarım ve yürütülmesi. (Y. Dede ve S. B. Demir, Çev.). Ankara: Anı Yayıncılık. (2006).
Çelik, S. B., Gençoğlu, C. ve Kumcağız, H. (2016). Ergenlerde şiddet eğiliminin yordayıcısı olarak duygusal zekâ. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(3), 121-134. http://kefad.ahievran.edu.tr/InstitutionArchiveFiles/f44778c7-ad4a-e711-80ef -00224d68272d/d1a3a581-af4a-e711-80ef-00224d68272d/Cilt17Sayi3/JKEF _17_3_2016_121_134.pdf
Çevik, Ö. (2017). Pozitif davranış desteği programının lise öğrencilerinin şiddet davranışına etkisi. Yayımlanmamış doktora tezi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
Çınar, G. (2018). Cumhuriyet Üniversitesi Edebiyat Fakültesi öğrencilerinin top- lumsal cinsiyet rollerine göre şiddet eğilimi üzerine olan sosyal algılarının araştırılması. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Çubukçu, Z. ve Dönmez, A. (2012). İlköğretim okul yöneticilerinin şiddet türlerine yönelik görüşleri ve şiddetle başa çıkma yöntemleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 18(1), 37-64. https://www.pegem.net/dosyalar/dokuman/133984-20120518125530-2.pdf
Donat-Bacı, Seda. (2011). Çocuk ve ergenlerde şiddet ve saldırganlığın önlenmesi. Yayımlanmamış doktora tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
Durmuş, E. (2013). Ergen bakış açısıyla okulda şiddet ve çözüm önerileri. e-International Journal of Educational Research, 4(3), 41-57. Doi: 10.19160/e-ijer.47861
Ersanlı, K. (2012). Davranışlarımız. Ankara: Birleşik Genel Dağıtım. Genç, Y. (2016). Gençleri fiziksel şiddete iten sebepler, öğrenme yolları ve şiddet eğilimleri. International Journal of Social Science, 44(2), 51-62. Doi: 10.9761/JASSS3321
Genç, Y., Taylan, H. H., Adıgüzel, Y. ve Kutlu, İ. (2017). Aile içi şiddetin ergenle- rin şiddet eğilimlerine etkisi: Antalya liseleri örneği. Sakarya University Jo- urnal of Education, 7(2), 409-422. Doi: 10.19126/suje.311083
Gini, G., Albiero, P., Benelli, B. ve Altoe, G. (2007). Does empathy predict adoles- cents’ bullying and defending behavior? Aggressive Behavior, 33(5), 467-476. Doi: 10.1002/ab.20204
Göktaş, E. (2010). Özel ve devlet liselerinde şiddet eğilim nedenleri ve şiddet etken- lerinin karşılaştırılması: Üsküdar örneği. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
Göldağ, B. (2015). Öğrencilerin şiddet eğilimi düzeyleri ve değer algıları. Türk Bilim Araştırma Vakfı, 8(4), 1-15. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/335025
Günaydın, S. (2008). Ortaöğretim kurumları öğrencilerinin saldırganlık düzeyleri- nin aile ortamı ve benlik imgesi ile ilişkisi, Trabzon ili örneği. Yayımlanma- mış yüksek lisans tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Ensti- tüsü.
Haskan, Ö. (2009). Ergenlerde şiddet eğilimi, yalnızlık ve sosyal destek. Yayımlan- mamış yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Hökelekli, H. (2007). Çocuk ve gençlerde şiddet olgusu ve önlenmesine yönelik öneriler. Değerler Eğitimi Dergisi, 5(14), 61-78. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/302524
İldeniz, B. (2015). Okullarda şiddetin nedenleri ve önlenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Yeditepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
Karakaya, E. (2008). Endüstri meslek lisesi öğrencilerinin, şiddet eğilimlerinin çok yönlü olarak değerlendirilmesi. İstanbul ili Avrupa yakası örneği. Yayım- lanmamış yüksek lisans tezi, Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Kepenekçi, Y. K. ve Çınkır, Ş. (2006). Bullying among Turkish high school stu- dents. Child Abuse & Neglect, 30(2), 193-204. Doi: 10.1016/j.chiabu.2005.10.005
Kılıç, R. (2007). Okullarda şiddetin önlenmesi ve azaltılması. S. Gelbal, (Ed.), Okullarda şiddetin önlenmesi: Mevcut uygulamalar ve sonuçları içinde (25-48). Ankara: Türk Eğitim Derneği Yayınları.
Kızmaz, Z. (2006a). Şiddetin sosyo-kültürel kaynakları üzerine sosyolojik bir yakla- şım. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16(2), 247-267. http://web.firat.edu.tr/sosyalbil/dergi/arsiv/cilt16/sayi2/247-267.pdf
Kızmaz, Z. (2006b). Okullardaki şiddet davranışının kaynakları üzerine kuramsal bir yaklaşım. C.U. Sosyal Bilimler Dergisi, 30(1), 47-70. http://www.cte-ds.adalet.gov.tr/makaleler/zahirkizmazmakaleleri/zahirkizma zokullardakisiddet.pdf
Koç, M. (2004). Gelişim psikolojisi açısından ergenlik dönemi ve genel özellikleri. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17(2), 231-256. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/219297
Koç, M. (2006, Mart). Şiddetin ortaya çıkardığı psikolojik travmayla baş etmede sporun işlevselliği. 1. Şiddet ve Okul: Okul ve Çevresinde Çocuğa Yönelik Şiddet ve Alınabilecek Tedbirler Sempozyumu’nda sunulan bildiri, İstanbul.
Kubar, Y. ve Kıral, G. (2019). Lise öğrencilerinin şiddet algısı üzerine bir araştırma: Elazığ merkez ilçe örneği. Ç. Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 28(2), 354-374. Doi: 10.35379/cusosbil.590497
Nair, B. (2014). Ergenlerin saldırganlık davranışlarının bazı değişkenler açısından incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Cumhuriyet Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
Nair, G. (2015). Gençlik şiddetinin toplumsal nedenleri, Sivas merkez ilçe örneği. Yayımlanmamış doktora tezi, Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Ens- titüsü.
Ögel, K., Tarı, I. ve Eke, C. Y. (2006). Okullarda suç ve şiddeti önleme. İstanbul: Yeniden Yayınları.
Önay, H. (2012). Ortaöğretim kurumlarında şiddetin önlenmesinde cezaların caydı- rıcı etkisi. Osmaniye ili örneği. Yayımlanmamış doktora tezi, Polis Akade- misi Güvenlik Bilimleri Enstitüsü.
Örki, H. (2013). Okullarda şiddet ve suç: Eskişehir örneği. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Özgür, G., Yörükoğlu, G. ve Arabacı, L. B. (2011). Lise öğrencilerinin şiddet algıla- rı, şiddet eğilim düzeyleri ve etkileyen faktörler. Psikiyatri Hemşireliği Der- gisi, 2(2), 53-60. http://www.journalagent.com/phd/pdfs/PHD_2_2_53_60.pdf
Özkan, N. (2013). Şiddet içerikli yerli dizilerin gençler üzerindeki etkisi: Ankara ili örneği. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Polis Akademisi Güvenlik Bi- limleri Enstitüsü.
Özmen, F. ve Küçük, N. (2013). İki ayrı zaman diliminde okulda şiddet durumu. Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(2), 78-96. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/45801
Parladır, S. (2009). Okullarda şiddetin kaynaklarına ilişkin öğretmen, yönetici ve öğrenci görüşleri. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Pekince, H. (2012). Ergenlerin saldırganlık düzeyleri ile sosyal aktivitelere katılım- ları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, İnönü Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
Sağlam, A. ve İkiz, F. E. (2017). Ortaokul öğrencilerinin şiddet eğilimleri ile okula bağlılık düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Elementary Education Online, 16(3), 1235-1246. Doi: 10.17051/ilkonline.2017.330253
Sağlam, Ö. (2009). Ortaöğretim kurumlarında yaşanan şiddet olgusu; Ankara Sin- can örneğinde öğrencilerin eğitim önceliklerinin şiddet eğilimleri üzerindeki etkilerinin incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara Üniver- sitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Satan, A. (2011). Okulda zorbalığın aktörleri. Turan-Sam Dergisi, 3(10), 55-67. http://www.acarindex.com/dosyalar/makale/acarindex-1423931559.pdf
Steinberg, L. (2007). Ergenlik. (F. Çok, Çev.). Ankara: İmge Kitapevi Yayınları. (1981).
Şener, G. ve Özan, B. M. (2013). İlköğretim kurumlarında yer alan öğretmen ve öğrencilerin şiddet algıları Sakarya Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, 3(1), 7-20. http://acikerisim.munzur.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/20.500.12406/543/62- 440-1-PB%20%281%29.pdf?sequence=1&isAllowed=y
Taşar, H. H. (2019). Eğitimde şiddet ve şiddeti azaltma. Erciyes İletişim Dergisi, 6(2), 899-912. Doi: 10.17680/erciyesiletisim.557870
Tatlılıoğlu, K. (2016). Okullarda şiddet ve zorbalık: Risk faktörleri koruma önleme ve müdahale hizmetleri: Konya örneği. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(12), 212-231. http://www.bingol.edu.tr/documents/Okullarda%20%C5%9Fiddet%20ve%20zorbal% C4%B1k%20Risk%20fakt%C3%B6rleri%2C%20koruma%2C%20%C3%B6nleme% 20ve%20m%C3%BCdahale%20hiz%20Konya%20%C3%B6rne%C4%9Fi.pdf
emel, D. D. (2018). Ergenlerde algılanan sosyal destek ve şiddet eğilimi. Yayım- lanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. Toprakçı, E. (2013). Sınıf yönetimi. Ankara: Pegem Akademi Yayınevi.
Türkiye Büyük Millet Meclisi. (2007). Çocuklarda ve gençlerde artan şiddet eğilimi ile okullarda meydana gelen olayların araştırılarak alınması gereken önlemle- rin belirlenmesi amacıyla kurulan (10/337, 343, 356, 357) esas numaralı meclis araştırması komisyonu raporu (Yayın No. 1413). https://acikerisim.tbmm.gov.tr/xmlui/bitstream/handle/11543/2783/ss1413_c 1.pdf?sequence=1&isAllowed=y
Türkmen, M. (2004). Ortaöğretim kurumlarında okul güvenliği ile ilgili yaşanan sorunlar. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Çanakkale Onsekiz Mart Üni- versitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Türnüklü, A. ve Şahin, İ. (2004). 13-14 yaş öğrencilerin çatışma çözümleme strate- jilerinin incelenmesi. Türk Psikoloji Yazıları, 7(13), 45-61. http://psikiyatridizini.net/viewarticle.aspx?articleid=19991&tammetinvar=yes
Uçar, H. T. (2016). Ortaöğretim öğrencilerinde şiddet eğilimi: Samsun örneği. Ya- yımlanmamış yüksek lisans tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilim- ler Enstitüsü.
Usta, B. (2012). Gençler arasında şiddete dönük davranışların sosyolojik olarak incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Ünalmış, M. (2010). Lise 1. sınıf öğrencilerinin zorba/kurban davranışları ile sosyal beceri ve şiddete yönelik tutumları. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ga- ziosmanpaşa Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
World Health Organization. (2014). Global status report on violence prevention. UBS Optimus Foundation. file:///C:/Users/User/Downloads/9789241564793_eng%20(1).pdf
Yatmaz, A. (2009). Orta dereceli mesleki ve teknik eğitim okullarında öğrenci algı- larına göre öğrencilerin şiddet eğilimlerinin nedenleri: Nitel bir araştırma. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Yeşildal, Y. (2016). Sağlıkta şiddete genel bakış. Sağlık ve Hemşirelik Yönetimi Dergisi, 1(3), 44-55. Doi:10.5222/SHYD.2016.044.
Yorohan, R. (2011). The relationship between exposure to violence, acceptance of violence and engagement in violence: a study of Turkish adolescence. Ya- yımlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul Bilgi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.