GENCER ELKILIÇ, KEZİBAN TOPBAŞOĞLU ERAY, Nilüfer AYBİRDİ

KARS YÖRESİ BEDDUALARINDA KULLANILAN ÖRTMECELER

Beddualar dünyanın her yerinde olduğu gibi, Türkiye’de ve özellikle Kars yöresinde de, günlük yaşamda kızgınlık veya beklentiye karşılık bulamama gibi durumlarda yaygın olarak kullanılmaktadır. Kimi beddualar herkes tarafından bilinirken, kimisi yörelere ve hatta kişilere has olabilmektedir. Öte yandan, beddualar insanlara karşı kullanılan öç alma ifadeleri olmakla beraber, bazen bu ifadeleri direk kullanmak yerine, örtmece niteliğiyle, dolaylı olarak kullanmak da yaygındır. Nitel araştırma özelliği taşıyan bu çalışmanın amacı Kars yöresine özgü beddualarda örtmece özellikleri belirlemektir. Konuyla ilgili olarak Kars merkez ve merkez köylerde yaşayan 240 kişiden (140 bayan 100 erkek) elde edilen beddualar içerik bakımından analiz edilerek gruplara ayrılmış ve örtmece özelliği taşıyan 154 adet geçerli beddua değerlendirmeye alınmıştır. Kars merkez ve civarında kullanılan beddualarda örtmece özelliklerin sıklıkla kullanıldığı ve bu nedenle bazı bedduaların üstü kapalı nitelikte olduğu tespit edilmiştir. Kullanılan örtmece özellikli beddualar 4 ana başlık altında toplanmıştır. Bunlar sırasıyla, ölüm (f=65, 42,2%), acı/sıkıntı/hastalık(f=42, 27,3%) ,yalnızlık (f=30, 19,5%) ve yoksulluk/kıtlıktır (f=17, 11,0%).

Euphemistic Curses Used in and around the Center of Kars Province

In Turkey and especially in Kars region, curses are widely used in situations of anger and inability to find response to the expectations, as they are used all over the world. While some of the curses are known to everyone, some are unique to regions and even to individuals. On the other hand, while curses are used as revenge expressions, sometimes instead of direct use of these expressions, indirect use of them as euphemism is also widespread. The aim of this study, which carries qualitative research features, is to determine the features of euphemism in the curses of Kars region. Related to the issue, the curses obtained from 240 people (140 females and 100 males) living in Kars central and central villages were analyzed in terms of content and divided into groups and 154 valid curses which bear euphemism features were evaluated. It was found that curses used in and around the center of Kars have often euphemism features and therefore, some of them were determined to have implicit attributions. The curses with euphemism features grouped under 4 main headings. These were death (f = 65, 42,2%), pain / distress / disease (f = 42, 27,3%), loneliness (f = 30,19,5%) and poverty / famine (f=17, 11.0%).

PDF

___

Abrams, M. H. (1993), Aglossary of literary terms, Harcourt Brace College Publishers.

Akalın, L. S.(1990). Türk dilek sözlerinden alkışlar, kargışlar. Ankara, Kültür Bakanlığı Halk Kültürünü Araştırma Dairesi Yayınları.

Aksan, D. (1990). Her Yönüyle Dil III. Ankara: TDK.

Çiftçioğlu-Çabuk, A.(2015). Türkçedeki örtmece sözlerin oluşum yolları. Manas Journal of SocialStudies, 4(5), 136-160.

Durkaya, H. (2017). Kerbelâ mersiyelerinde beddua. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (59), 185-194.

Elçin, Ş. (2005). Halk edebiyatına giriş. Ankara: Akçağ Yayınları.

Eliot, T. S. (2007). Edebiyat üzerine düşünceler, Sevim Kantarcığlu (Çev.). İstanbul: Paradigma.

Ersöz, S. (2011). Türkiye Türkçesinin doğu grubu ağızlarında bedduaların işlevleri ve cümle yapıları arasındaki ilişki, Turkish Studies International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 6(1), s. 1111-1112.

Güngör, A. (2006). Tabu-örtmece (euphemism) sözler üzerine. AÜ. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Sayı 29 Prof. Dr. Zeki Başar Özel Sayısı, 69-93.

Howard, P. (1985). The State of the Language, New York: Oxford UniversityPress.

Kaya, D. (2001). Folklorumuzda beddua söyleme geleneği ve Türk halk şiirinde beddualar (Vol. 256). Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı.

Keskin, A. (2016). “Sevdiğin dizi gün değiştirsin”: Leyla ile Mecnun dizisindeki kargışların (beddua) pragmatik analizi. Milli Folklor, 28(109), 44-57.

Kocaer, S. (2007). Bir sosyal kontrol aracı olarak beddualar ve internet. Milli Folklor, 19, 30-33.

Leveridge, A. N. (2008). Relationship between language and culture and the implications for language teaching. http://edition.tefl.net/articles/ teachertechnique/ language-culture/ (Erişim: 16 Mart 2018).

Miles, M. B. & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook. California: Sage .

Okuyan, H. Y. (2012). İlköğretim Türkçe ders kitaplarında bir kültür aktarımı aracı olarak kalıp sözlerin kullanımı üzerine bir inceleme. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2(162), 31-46. Oxford, Ansiklopedik İngilizce- Türkçe Sözlük, Sabah Yayınları, 1990.

Öztürk, J. (2012). Antakya ağzında kargışlar. Prof. Dr. Mine MENGİ Adına Türkoloji Sempozyumu Bildirileri içinde, (ss. 740-752). Adana: Çukurova Üniversitesi.

Saban A (2009). Prospective Teachers’ mental images about the Concept of Student. Gazi University J. Turk. Educ. Sci. 7(2):281 - 326

Terzioğlu, Ö. (2007). Alkış ve kargışların, sözlü kültürdeki yerleşik kodların aktarımını ve yeniden üretimini kolaylaştıran biçimsel özellikleri. Millî Folklor, 75, 34-37.

Topbaşoğlu, K. (2012). Türkçe ve Rusçada Alkış ve Kargışların İncelemesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Kafkas Üniversitesi, SosyalBilimler Enstitüsü, Kars.

Türkmen, T. (2009). Türkçedeki Örtmece Sözler. Karadeniz Araştırmaları, 6 ( 23), 131-140.

Vanci-Osam, Ü. (1998). May you be shot with greasy bullets: Curse utterances in Turkish. Asian Folklore Studies, 57, 71-86.