İMDÂD-I SEFERİYYE VERGİSİNİN UYGULANMASINDA ORTAYA ÇIKAN SORUNLAR: 1731 OSMANLI-SAFEVİ SAVAŞI ÖRNEĞİNDE

etmekteydi. Bölgenin hâkimiyet altında tutulmasının iktisadî ve dinî sebepleri, iki tarafı sürekli hazır savaş halinde tutuyordu. Osmanlı Devleti için 18. yüzyıl İran harplerinin bir bölümünü içermesi bir yana; para ekonomisinin canlandığı, vergilerin nakdîleştiği ve olağan dışı vergiler olarak adlandırılan avarız vergilerinin sürekli alındığı bir dönemi ifade etmektedir. Bu dönemde artan sefer masrafları ve beylerbeylerinin kapı halkıyla sefere gidebilmeleri ülkenin geneline yayılan avarız vergilerinden imdâd-ı seferiyye akçeleri ile karşılanmaya çalışıldı. İmdad salmalarıyla taşra yöneticileri güçlenmiş, savaş ekonomisinin tükettiği halk, vergileri vermemek için türlü bahaneler öne sürmüştü. Bu çalışmada; Safevi cephesinde yaşanan mücadele örneğinde artık olağan hale gelen imdâd-ı seferiyye vergisi üzerinden eyalet ve sancak mutasarrıflarının sık sık yerlerinin değiştirilmesi nedeniyle bir senede ikinci kez halktan talep edilen vergilere devletin ürettiği çözüm ve halkın vergiye tepkisi anlatılacaktır.

Problems that Emerged in the Implementation of the Tax of Imdâd-i Seferiyye: The Example of the Ottoman-Safavid War of 1731

In the mid-18th century, Ottoman-Safavid wars continued on many fronts. The economic and religious reasons for the dominance of the region kept the two sides in constant war. Aside from including some of Iranian wars, the 18th century for the Ottoman State was also a period in which the monetary economy revived, tax collection became cash-based, and the avarız taxes, which are also called extraordinary taxes, were constantly charged. In this period, İmdâd-i seferiyye funds, one of the avarız taxes, began to be used for covering the increasing campaign costs including the costs of enrolling governor servants. With the added imdâd taxes, provincial administrators became more powerful but the public community drained by warfare economy began to make up all kinds of excuses to not pay taxes. Using the example of the struggle in the Safavid front, the present study will examine the solution produced by the state for, and the public reaction against, the taxes that began to be demanded twice a year, specifically the imdâd-ı seferiyye tax, due to the frequent relocation of provincial and sanjak governors.

PDF

___

Acun, F. (2002). Klasik dönem eyalet idare tarzı olarak tımar sistemi ve uygulaması. Türkler, C.9, Ankara. 899- 908.

Akdağ, M. (1945). Tımar rejiminin bozuluşu. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih- Coğrafya Fakültesi Dergisi, C III, S 4, Ankara. 419-431

Akdağ, M. (1979). Türkiye’nin iktisadî ve içtimaî tarihi, C. II, Ankara. Tekin Kitapevi.

Aksan, Vırgınıa H. (2011). Kuşatılmış bir imparatorluk. Çev. Gül Çağalı Güven, İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları,

Aktepe, M. (1989). Ahmed III. TDVİA, C. II, İstanbul. 34-38.

Aktepe, M. (2016). Patrona isyanı (1730). Ankara Altınordu Yayınları.

Barkey, K. (1999). Eşkıyalar ve devlet: Osmanlı tarzı devlet merkezileşmesi, Çev. Zeynep Altok. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.

Baron Joseph Hammer Purgstall (2003). Büyük Osmanlı tarihi, C. VII, İstanbul: Üçdal Neşriyat.

BOA. Cevdet Askeriye (C. AS.) 94/4317.

BOA. A.DVNS.HADRd. 4.

BOA. DMKF.d. 28673.

Bay, A. (2014). XVIII. yüzyıl ve XIX. yüzyılın ilk yarısında Osmanlı taşrasında siyaset pratiği: Taşarada iktidar mücadelesi, hizipleşme ve merkez. Tarihin Peşinde-Uluslararası Tarih ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, S. 12, 1-40.

Cezar, Y. (1986). Osmanlı maliyesinde bunalım ve değişim dönemi. İstanbul: Alan Yayıncılık.

Cezar, Y. (1984). Osmanlı maliyesinde XVII. yüzyılın ikinci yarısındaki “imdadiyye” uygulamaları. İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilimler Fakültesi Dergisi, 2/2, İstanbul. 69-102.

Çadırcı, M. (1991). Tanzimat döneminde anadolu kentleri’nin sosyal ve ekonomik yapıları. Ankara: Türk Tarih Kurumu.

Defterdar Sarı Mehmed Paşa. (1995). Zübde-i vekayiât, haz. Abdülkadir Özcan. Ankara: Türk Tarih Kurumu.

Ertaş, M. Y.(2007). Sultanın ordusu, İstanbul: Yeditepe Yayınevi.

Genç, M. (2007). Osmanlı İmparatorluğunda devlet ve ekonomi, Ankara: Ötüken Yayınları.

Genç, M. (2003). Malikane. TDVİA, 27, İstanbul. s. 516-518.

Genç, S. (2012). Osmanlı-Safevi savaşlarında sefer organizasyonu ve lojistik 1722- 1725. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul.

İpşirli, M. (1992). Beylerbeyi. TDVİA, C. 6, istanbul. S. 69-74.

İpşirli, M. (2001). Kapı halkı. TDVİA, C. 24, İstanbul. s. 343-344.

Karahasanoğlu, S. (2010). Osmanlı İmparatorluğu’nda 1730 isyanına dair yeni bulgular: İsyanın Organizatörlerinden Ayasofya vaizi İspîzâde Ahmed Efendi ve terekesi. OTAM, S. 24. s. 97-128.

Kazıcı, Z. (2003). Osmanlı’da vergi sistemi, İstanbul: Bilge Matbaacılık.

Kerküklü Abdürrazzak Nevres. (2004), Târihçe-i nevres, haz: Hüseyin Akkaya, İstanbul: Kitapevi.

Küçük, L. (2007). Osmanlı vergi hukukunda avarız kavramı ve avarızın idaredeki rolü. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Ankara.

Kurtaran, U. (2014). I. Mahmud dönemi 1730-1754. Ankara: Atıf Yayınları.

Küpeli, Ö. (2009). Osmanlı- Safevi münasebetleri (1612-1639). Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.

Muhammedoğlu, A. S. (2000). Osmanlı-İran münasebetleri. TDVİA, C.22, İstanbul. s. 405-409.

Naima Mustafa Efendi. (1969). Naîmâ tarihi, C. VI, haz: Zuhurî Danışman. İstanbul: Kardeş Matbaası,

Özcan, A. (2003). Mahmud I. TDVİA, C. 27, İstanbul. s. 348-352.

Özkaya, Y. (2010). 18. yüzyılda Osmanlı toplumu. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.

Özkaya, Y. (1974). XVIII inci yüzyılda çıkarılan adalet-nâmelere göre Türkiye’nin iç durumu. Belleten, XXXVIII, S. 151, Temmuz, s. 445-491.

Pamuk, Ş. (2009). Osmanlı-Türkiye iktisadî tarihi 1500-1914. İstanbul: İletişim Yayınları.

Râşid Mehmed Efendi Çelebizâde İsmaîl Âsım Efendi. (2013). Tarîh-i râşid vezeyli, (1115-1134/1703-1722), C. II, haz: Abdülkadir Özcan-Yunus Uğur- Baki Çakır-Ahmet Zeki İzgöer, İstanbul: Klasik Yayınları.

Sertoğlu, M. (2011). Mufassal Osmanlı tarihi, C. V. Ankara: Türk Tarih Kurumu.

Suphi Mehmed Efendi. (2007). Subhî tarihi, sâmi ve şâkir tarihleri ile birlikte, haz. Mesut Aydıner, İstanbul: Kitapevi.

Süleyman Sudî. (2008). Osmanlı vergi düzeni (defter-i muktesid), Haz: Mehmet Ali Ünal, Isparta: Fakülte Kitapevi.

Tabakoğlu, A. (2000). İmdadiyye. TDVİA, C. 22, İstanbul. s. 221-222.

Tabakoğlu, A. (2005). Türk iktisat tarihi. İstanbul: Dergâh Yayınları,

Uzunçarşılı, İ.H. (2011). Osmanlı tarihi, C. III/I. Ankara:Türk Tarih Kurumu.