BABA NİMETULLAH NAHCİVANÎ’NİN HİDAYETU’L-İHVAN ADLI ESERİNDE İŞÂRÎ HADİS YORUMLARI

Nahçivan’da doğduğu bilinen Nimetullah b. Mahmud Nahcivânî 15. yüzyılın ikinci yarıs ile 16. yüzyılın ik çeyreğinde yaşamış ve Akkoyunlular döneminde Nahcivan’da ilim tahsiline başlamıştır. Daha sonra Tebriz’e gitmiş ve tefsir tarihinde Kur’an’ın baştan sona tasavvufî olarak yorumlandığı ve ilk tasavvufî tefsir olarak kabul edilen el-Fevâtîhu’l-ilâhiyye vel-mefâtihu’l-gaybiyye’yi telif etmiştir. Osmanlı Sultanı II. Beyazıt döneminde, 1499 yılında ise Anadolu’ya göç etmiş ve Konya’nın Akşehir kazasına yerleşmiştir. Tasavvufî bir meşrebe sahip olan müellif, 1514 yılında vefat etmiştir. Bu çalışmada tefsir sahibi bir âlim olan müellifin, Hidayetu’l-İhvan adlı eserinde atıfta bulunduğu hadislerin kaynakları tespit edilip sıhhatları ortaya konulacaktır. Hadislerle ilgili işârî yorumlarına da kısaca yer verilecektir.

Sufi Hadith Comments in Father Nimetullah Nahcivanî's Hidayetu'l-Ihvan

Nimetullah, known to be born in Nakhchivan, b. Mahmud Nahcivânî lived in the second half of the 15th century and in the first quarter of the 16th century and started to study science in Nakhchivan during the Akkoyunlu period. Later he went to Tabriz and wrote al-Fevâtîhu’l-ilâhiyye vel-mefâtihu'l-gaybiyye which was interpreted as the first Sufi tafsir in the history of tafsir, In the period of Ottoman Sultan II. Beyazıt, he immigrated to Anatolia in 1499 and settled in Konya's Akşehir region. The author has a mystical approach and passed away in 1514. In this study, the sources of the hadiths that the author refers to in her book Hidayetu'l-İhvan will be determined and whether or not they are authentic. Inward interpretation of hadiths will be given briefly.

PDF

___

Aclûnî, İ. (h. 1351). Keşfu’l-hafâ, Kahire: Mektebetu’l-Kudsî.

Açıkel, Y. (1998). Nefsini bilen Rabbini bilir Hadis mi, Kelam-ı kibar mı?, SDÜİFD, Sayı:5, Isparta.

Bayram, F. (2019). Mevlâna’nın Mesnevîsi ekseninde Hadis yorumu üzerine bazı değerlendirmeler, Doğu Anadolu Sosyal Bilimlerde Eğilimler Dergisi, 3/1, s. 15-39.

el-Beyhakî, A. (1993). el-Esma ve’s-sıfat, I-II, Cidde: Mektebetu’s-Süvadî.

el-Buhârî, M. (h. 1422). Sahîh, I-IX, thk. Muhammed Zuheyr b. Nasır en-Nasır, Beyrut: Dâru Tavkı’n-Necah.

Cebecioğlu, E. (2005). Tasavvuf terimleri ve deyimleri sözlüğü, 3. Basım, İstanbul: Anka Yayınları.

el-Elbânî, M. N. Silsiletu’l-ehâdîsi’d-Daîfeti ve’l-mevdûeh, I-XIV, Kahire: Dâru’l-Mearif.

Eren, M. E. (2017). Hadis, tarih ve yorum-73 fırka Hadisi üzerine bir inceleme, İstanbul: Kuramer Yayınları.

Gazzâlî, E. H. M. (2000). İhyâ-u ulûmi’d-dîn, I-V, Beyrut.

Görmez M. (1997). Sünnet ve Hadisin anlaşılması ve yorumlanmasında metodoloji Sorunu, Ankara: TDV.

Gündüz, İ. (1993). Ceberût. DİA, İstanbul:TDV.

İbn Kayyım, M. (1996). Medâricu’s-sâlikîn, Beyrut:Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, I-III.

İbn Mâce, M. Sünen, I-II, thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî, Kahire: Dâru İhyâi’l-Kutubi’-l-Arabiyye.

Kâdî Abdülcebbar b. A. (2017). Tesbîtu delâilu’n-nübüvve, Edt. Hüseyin Hansu, çev. M. Şerif Eroğlu, Ömer Aydın, İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları.

Karapınar, F. (2007). Rivayetlerde işârî yorum, Hadis Tetkikleri Dergisi, 5/2, s. 89-104.

Keleş, A. (2005). 73 fırka Hadisi üzerine bir inceleme, Marife, 5/3, 25-45.

Konevî, S. (1984). Tasavvufî yorumlarıyla Kırk Hadis, trc. Harun Ünal, İstanbul: Vahdet Yayınevi.

Kurt, Y. (1998). Ni’metullah Nahçıvânî ve tasavvufî tefsiri, OMÜSBE, (Basılmamış Doktora Tezi), Samsun.

Kurt, Y. (2007). Ni’metullah b. Mahmûd. DİA, XXXIII/132-133, İstanbul: TDV.

Muhammed S. (2015). Tevbe risalesi (Risale-i Merğûbe), Hazırlayan: Aytekin Yıldız, İstanbul: Büyüyen Ay Yayınları.

Musakhanov, Orkhan. (2011). Ni’metullah Nahçıvânî’nin Hidâyetü’l-İhvân’ı, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.

en-Nahcivanî, N. (1999). el-Fevatihu’l-ilahiyye ve’l-Mefatihu’l-gaybiyye, I-II, Mısır:Dâru’r-Rukâb.

es-Sahavî, Ş. (1405/1985). el-Makasıdu’l-hasene, thk. Muhammed Osman eş-Huşet, Beyrut: Dâr’u’l-Kitabi’l-Arabî.

Seyhan, A. E. (2013). Ebu’l-Hasan el-Harakânî’nin Sünnete bağlılığı ve Hadis anlayışı, JASSS, Volume:6, Issue:8, p. 551-588.

es-Suyutî, C. (1424/2004). el-Hâvî li’l-fetâvâ, Beyrut: Dâru’l-Fikr.

es-Suyutî, C. (2005). Cem’ul-cevâmi‘. thk. Muhtar İbrahim el-Hâic, Mısır: el-Ezheri’ş-Şerîf.

Tuğlu, N. (2012). Niyet amel ilişkisi bağlaminda ‘ameller niyetlere göredir’ Hadisi üzerine bir yorum denemesi, Marife, 12 / 2, 9-25.

Türer, O. (2001). Tasavvufî düşüncede insan, İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi Tasavvuf, Yıl: 2, Sayı: 5, s. 9-15.

Uysal, M. (1999). Tespit ve yorum bakımından tasavvuf kitaplarında bulunan ihtilaflı haberler, Basılmamış Doktora Tezi, Konya

Uysal, M. (2001). Tasavvufta Hadis kültürü, Konya: Yediveren Yayınları.

Yıldırım, A. (2016). Divan-i hikmet’te yer alan Hadislerin kaynakları ve değerlendirilmesi, Diyanet İlmî Dergi, C:52, Sayı:4, 2016, s. 45-68.

Yıldırım, A. (2003). Hadiste işârî yorum ve mutasavvıfların Hadis yorumunda yöntem sorunu, Süleyman Demirel Üniversitesi VI. Kutlu Doğum Sempozyumu Bildiriler Kitabı, Isparta, s. 155-163.