12 EYLÜL ARA REJİMİ DÖNEMİNDE TÜRKİYE’DE SİYASİ GELİŞMELER (1980-1983)

12 Mart 1971 Muhtırası sonrasında çok partili ve parçalı iktidarlara, kötü yönetilen bir ekonomi ile bu sürecin doğrudan etkilediği sosyal gerilim de eklenince, ordu için bir gelenek haline gelen darbe gecikmemiştir. 12 Eylül 1980’de darbeyi gerçekleştiren ve ülkede iktidarını kuran askeri yönetim, darbeye giden süreçteki olumsuzluklardan sorumlu gördüğü siyasetçileri ve partileri, yeni kurup devam ettirmek istediği düzenden tecrit ederek yerine yenilerini koymaya çalışmıştır. Bu süreçte diğer önemli bir hedef, yönetimi devrettikten sonra kendi dönemlerini ve uygulamalarını yargılamayacak bir iktidarı hayata geçirmek olmuştur.1982 Anayasası ve kurdurdukları partiler ile sivil siyasete etkin müdahil olmayı hedeflemişler ancak halkın sandıktan çıkardığı sonuca müdahale edememişlerdir. Bununla birlikte ordunun devlet mekanizması içerisindeki rolü, yeni tartışmalara kapı aralamıştır.

The Political Developments during the September 12th Interim Regime (1980-1983)

After the Memorandum of March 12, 1971, the coup, which became a tradition for the military, was not delayed when the multiparty and fragmented powers were added to the poorly managed economy and the social tension was directly influenced by this process. The military administration, which carried out the coup on September 12, 1980 and established its power in the country, tried to replace the politicians and parties that it considered responsible for the negativity in the process leading to the coup by isolating them from the order that it wanted to establish and continue. Another important goal in this process has been to implement a power that will not judge its own periods and practices after handing over the administration. With the constitution of 1982 and the parties they created, they aimed to participate effectively in civil politics, but were unable to interfere with the result that the people pulled out of the ballot box. However, the role of the army in the state mechanism has opened the door to new discussions.

PDF

___

12 Eylül Öncesi ve Sonrası. (1981). Milli Güvenlik Konseyi Genel Sekreterliği. Ankara.

Ahmad, F. (1995). Modern Türkiye’nin oluşumu. İstanbul: Sarmal Yayınevi.

Arcayürek, C. (1986). Cüneyt Arcayürek açıklıyor-8: Müdahalenin ayak sesleri. İstanbul: Bilgi Yayınevi.

Aydın, S. & Taşkın, Y. (2017). 1960’dan günümüze Türkiye tarihi. İstanbul: İletişim Yayınları.

Birand, M. A. & Yalçın, S. (2001). The Özal: Bir davanın öyküsü. İstanbul: Doğan Kitap.

Birand, M. A., Dündar C. & Çaplı B. (2009). 12 Mart: İhtilalin pençesinde demokrasi. Ankara: İmge Yayınları.

Birand, M. A. 12 Eylül Belgeseli 7. Bölüm: Darbe Günlüğü (32. Gün Arşivi).

Birand, M. A. 12 Eylül Belgeseli 8. Bölüm: 12 Eylül’ün Bilançosu (32. Gün Arşivi).

Birand, M. A. 12 Eylül Belgeseli 9. Bölüm: Demokrasiye Dönüş (32. Gün Arşivi).

Boratav, K. (1988). Türkiye iktisat tarihi (1908-1985). İstanbul: Gerçek Yayınevi.

Bölügiray, N. (1991). Sokaktaki Askerin Dönüşü: 12 Eylül Yönetimi Dönemi. Ankara: Tekin Yayınevi.

Çavuşoğlu, H. (2009). Merkez sağda 27 Mayıs ve 12 Eylül sonrası partileşme. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 12, Sayı 22, 165-178.

Çavuşoğlu, H. (2007). 12 Eylül ve merkez sağ. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Yıl: 2007/2, Sayı: 6, 183-201.

Çölaşan, E. (1983). 24 Ocak: Bir dönemin perde arkası. İstanbul: Milliyet Yayınları.

Doğan, Y. (1985). Dar sokakta siyaset (1980-1983). İstanbul: Tekin Yayınevi.

Erhan, Ç. & Arat, T. (2010). Türk Dış Politikası: Kurtuluş Savaşından bugüne olgular, belgeler, yorumlar (1980-2001), C. 2, Baskın Oran (Ed.). Avrupa Topluluklarıyla İlişkiler içinde (ss.83-85). İstanbul: İletişim Yayınları.

Evren, K. (1991). Kenan Evren’in anıları 1. Yayın Yeri Belirtilmemiş: Milliyet Yayınları.

Evren, K. (1991). Kenan Evren’in anıları 2. Yayın Yeri Belirtilmemiş: Milliyet Yayınları.

Evren, K. (1991). Kenan Evren’in anıları 3. Yayın Yeri Belirtilmemiş: Milliyet Yayınları.

Evren, K. (1991). Kenan Evren’in anıları 4. Yayın Yeri Belirtilmemiş: Milliyet Yayınları.

Hale, W. (2014). Türkiye’de Ordu ve siyaset. İstanbul: Alfa Yayınları.

Karatepe, Ş. (1997). Darbeler, anayasalar ve modernleşme. İstanbul: İz Yayınları.

Karpat, K. (2015). Osmanlı’dan günümüze asker ve siyaset. İstanbul: Timaş Yayınları.

Kongar, E. (1993). 12 Eylül kültürü. İstanbul: Remzi Kitabevi.

Kozanoğlu, C. (2015). Cilalı imaj devri:1980’lerden 90’lara Türkiye ve starları. İstanbul: İletişim Yayınları.

Kurtbaş, İ. & Soysüren, A. H. (2017). Mefluç devlet idaresinden kudretli devlete: 12 Eylül yönetiminin siyasi kültürü bağlamında anayasa yapım politikası. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. S.1, Cilt:27, 63-84.

Milliyet, 3 Ocak 1980, 7 Eylül 1980, 13 Eylül 1980, 15 Eylül 1980, 22 Eylül 1980, 12 Ekim 1980, 29 Nisan 1983, 16 Mayıs 1983, 5 Kasım 1983.

Özsoy, Ş. (2010). 1982 Anayasasının yapım süreci. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık.

Sakallıoğlu, Ü. C. (1996). 1983-1994: Siyasal parti topografyası. Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi: Yüzyıl Biterken, 15, 1248.

Sarıbay, A. Y. (2010). 99 soruda siyasi partiler. İstanbul:

Yalçın, A. K. (2018). Türk siyasal hayatında Milliyetçi Demokrasi Partisi (1983- 1986). Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi. Yıl:6, S.75, 462-477.

Yücel, M. S. (2006). Türkiye’nin siyasal partileri (1859-2005). İstanbul: Alfa Yayınları.

Zürcher, E. J. (2010). Modernleşen Türkiye’nin tarihi. İstanbul: İletişim Yayınları.

Resmi Gazete. (1980). 12 Eylül, Sayı: 17103.

Resmi Gazete. (1983). 25 Nisan, Sayı: 18027.

http://www.tüik.gov.tr, Türkiye İstatistik Kurumu Halk Oylaması Sonuçları: 2007, 1988, 1987, 1982, 1961;

http://anayasa.gov.tr

http://www.trtarsiv.com/izle129274/kenan-evren-in-4-kasim-1983-tarihli-konusmasi -hakkindaki-roportaji

http://www.ysk.gov.tr